ارزیابی کارایی اسانس کاسنی (‌Cichorium intybus‌) و گزنه (Utrica dioica) در کنترل شپشه آرد (Tribolium castaneum)

فصلنامه زیست شناسی جانوری

دوره 15، شماره 4، شهریور 1402، صفحه 37-49   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ascij.2023.1968118.1429

نویسندگان

سپیده دادوند؛ منیژه جمشیدی^*

گروه گیاه پزشکی، واحد تبریز دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

شپشه آرد Tribolium  castaneum Herbst یکی از مهمترین آفات غلات، بویژه گندم است و همه ساله با خسارت مستقیم و غیرمستقیم سبب کاهش کمی و کیفی محصول می­شود. در این پژوهش اثر سمیت اسانس کاسنی ( L.­Cichorium intybus­) و گزنه (Utrica dioica L.) در مدت زمان تیمار 24، 48 و 72 ساعت بر میزان تلفات لارو و حشره کامل شپشه آرد بررسی شد. آزمایشات زیست­سنجی در مهرماه 1397 در آزمایشگاه حشره­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بر ‌اساس طرح کاملا تصادفی در شرایط دمایی 1±25 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±60 درصد انجام گرفت. آزمایش‌ها در 4 تکرار و با تعداد 25 عدد از هر کدام از مراحل زیستی در هر تکرار صورت پذیرفت. بر اساس مقادیر LC₅₀ به دست آمده از تجزیه پروبیت درصد تلفات، کمترین LC₅₀ مربوط به مرحله لارو و با کاربرد کاسنی در72 ساعت پس از تیمار بدست آمد. در پاسخ به اسانس هر دو گیاه ، مقدار LC₅₀ در مرحله لارو کمتر از حشره کامل بود. با افزایش مدت زمان تیمار مقدار LC₅₀ کاهش نشان داد. نتایج خطوط دز- اثر نشان داد حساسیت هر دو مرحله مورد بررسی به اسانس کاسنی مشابه بود. در مورد اسانس گیاه گزنه˓ حشره کامل در غلظت­های پایین اسانس حساسیت بیشتری نسبت به مرحله لاروی داشت، با افزایش غلظت اختلاف کمی بین این دو مرحله از نظر حساسیت به اسانس مشاهده شد که نشان دهنده این بود غلظت­های بالاتر اسانس اثر مطلوب­تری بر میزان مرگ و میر حشرات بالغ در مقایسه با مرحله لاروی داشت. در کل با توجه به نتایج به دست آمده از این بررسی، اسانس کاسنی نسبت به اسانس گزنه سمیت تنفسی بیشتری برای شپشه آرد داشت.

کلیدواژه‌ها

آفت؛ اسانس؛ ترکیبات گیاهی؛ حشره‌کشی؛ سمیت تنفسی

مراجع

1. Abbasi A.B., Abbas Khan A., Bibi R., Shahid Iqbal M., Sherani J., Muhammad Khan A. 2012. Assessment of Calotropis Procera Aiton and Datura alba Nees Leaves Extracts as Bio-Insecticides Against Tribolium castaneum herbst in stored wheat Triticum Aestivum Biofertilizers and Biopesticides, 3:54-61.
2. Ali W.K., Hashim Mohammed H. 2013. Toxic effect of some plant extracts on the mortality of flour beetle Tribolium confusum (Duval) (Coleoptera: Tenebrionidae). Entomology, Ornithology and Herpetology, 2:54-61.
3. Al-Jabr A.M. 2016. Toxicity and repellency of seven plant essential oils to Oryzaephilus surinamensis (Coleoptera: Silvanidae) and Tribolium castaneum (Coleoptera: Tenebrioidae). Scientific Journal of King Faisal University (Basic and Applied Sciences), 7:49-60.
4. Boussaada O., Ben Halima Kamel M., Ammar S., Haouas D., Mighri Z., Helal A. N. 2008. Insecticidal activity of some Asteraceae plant extracts against Tribolium confusum. Bulletin of Insectology, 61(2): 283-289.
5. Çakır A., Özer H., Aydın T., Kordali Ş., Tazegül S., Çavuşoglu A., Akçin T., Mete E., Akçin A. 2016. Phytotoxic and insecticidal properties of essential oils and extracts of four Achillea species. Records of Natural Products, 10:154-167.
6. Darnahal E., Jamshidi M., Jafarlou M., Hasheminia S.M. 2018. Insecticidal and repellent effects of essential oils from different parts of Achillea millefolium against adult of Oryzaephilus surinamensis L. Applied Plant Protection, 7(1):53-61. (persian)
7. Dastagir G., Hussain F. 2013. Phytotoxic and insecticidal activity of plants of family zygophyllaceae and euphorbiaceae. Sarhad Journal of Agriculture, 29:83-91.
8. Dhawan D., Gupta J. 2017. Comparison of different solvents for phytochemical extraction potential from Datura metel Plant Leaves. International Journal of Biological Chemistry, 11:17-22.
9. Ercan F.S., Baş H., Koç M., Pandir D., Öztemiz S. 2013. Insecticidal activity of essential oil of Prangos ferulacea (Umbelliferae) against Ephestia kuehniella (Lepidoptera: Pyralidae) and Trichogramma embryophagum (Hym: Trichogrammatidae). Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 37:719-725.
10. Facknath S., Lalljee B. 2008. Study of various extracts of ayapana triplinervis for their potential in controlling three insect pests of horticultural crops. Tropicultura, 26:119-124.
11. Gamil W.E., Mariy F.M., Youssef L.A., Abdel Halim S.M. 2011. Effect of Indoxacarb on some biological and biochemical aspects of Spodoptera littoralis (Boisd.) larvae. Annals of Agricultural Science, 56:121-126.
12. Haouas D., Pier Luigi C., Ben Halima-Kamel M. 2014. Chemical constituents and toxicity of essential oils from three Asteraceae plants against Tribolium confusum. Tunisian Journal of Plant Protection, 9:67-82.
13. Hikal W.M., Baeshen R.S., Said-Al Ahl H. 2017. Botanical insecticide as simple extractives for pest control. Cogent Biology, 3:1-16.
14. Jamshidi M. 2022. Comparative effects of two tomato extract on Bracon hebetor Journal of Vegetables Sciences, 6(1):1-15. (in Persian)
15. Kabiri Raeis abad M., Amiri Besheli B. 2014. Fumigant toxicity of essential oil extraeted from orange peel Citrus sinensis (L.) on rice weevil Sitophilus oryzae (L.) (Col., Curculionidae) and flour beetle Tribolium castaneum (Herbst) (Col: Tenebrionidae). Journal of Entomological Research, 6(1):43-52.
16. Khalil S., Zarrad K., Ben Hammouda A., Ayed- Lakhal Y. 2015. Comparison between insecticide effects of wild and cultivated rosemary essential oils on stored product insects. Tunisian Journal of Plant Protection, 10: 105-115.
17. Khani, A., Rahdari T. 2012. Chemical composition and insecticidal activity of essential oil from Coriandrum sativum Seeds against Tribolium confusum and Callosobruchus maculatus. International Scholarly Research Network, 5: 105-114.
18. Koul O., Walia Y. 2009. Comparing impacts of plant extracts and pure allelochemicals and implications for pest control. Tunisian Journal of Plant Protection, 14:15-28.
19. Lee S., Lee B., Choi W., Park B., Kim J., Campbell B. 2001. Fumigant toxicity of volatile natural products from Korean spices and medicinal plants towards the rice weevil, Sitophilus oryzae (L). Pest Management Science, 57:548-553.
20. Mahmoodvand S., Shakarami J., Vafaei-Shoushtari R. 2013. Fumigation toxicity of four plant essential oils on adults of Tribolium castaneum (Herbst) and confosum (Du val). Journal of Entomological Research, 6:367-378.
21. Manzoor F, Nasim G, Saif S, Asma Malik S. 2001. Effect of ethanolic plant extracts on three storage grain pests of economic importance. Pakistan Journal of Botany, 43(6):2941-2946.
22. Mohammad H. 2012. Insecticidal Effect of Different Plant Extracts against Tribolium confusum (du val) (Coleoptera: Tenebrionidae). Journal of Agricultural Science and Technology, 2:1175-1181.
23. Mohammadi D., Eivazian Kary N., Valizadeh H., Allahverdizadeh N.M. 2020.Lethal toxicity of Achillea millefolium and Marrubium vulgare extracts, against potato tuber moth, Phthorimaea operculella (Lepidotera, Gelechiidae) in comparison with some synthetic pesticides. Journal of Entomological Society of Iran, 40(4):339-357. (in Persian)
24. Sabbour M.M. 2003. Combined effects of some microbial control agents mixed with botanical extracts on some stored product insects. Pakistan Journal of Biological Sciences, 6:51-56.
25. Sarmamy A., Hashim H., Sulayman A. 2011. Insecticidal effects of some aqueous plant extracts on the control of Khapra Trogoderma granarium Ecotoxicology, 99 (2): 1015-1030.
26. Shokri Habashi A.M., Safaralizadeh H., Safavi S.A. 2011. Fumigant toxicity of Carum copticum oil against Tribolium confusum du val, rhyzopertha dominica f. and Oryzaphilus surinamensis L. Mun. Ent. Zool, 6:282-294.
27. Theou G., Papachristos D.P., Stamopoulos D.C. 2013. Fumigant toxicity of six essential oils to the immature stages and adults of Tribolium confusum. Hellenic Plant Protection Journal, 6:29-39.
28. Tolou N., Jamshidi1 M., Jafarlou M., Hasheminia S. M. 2022 Toxicity and repellency effects of, Achillea Millefolium and Lavandula Angustifolia and Mentha Piperita plants extracts on Bracon Hebetor adult insect. Journal of Animal Biology, 14(3):61-70.
29. Topondjon A.L., Adler C., Fontem D.A., Bouda H.,Reichmuth C. 2005. Bioactivities of cymol and essential oils of Cupressus sempervirens and Tribolium confusum du val. Journalof Stored Products Research, 41(1):91-102.
30. Ziaee M. 2014. The effects of topical application of two essential oils against Sitophilus granarius (Coleoptera: Curculionidae) and Tribolium confusum (Coleoptera: Tenebrionidae). Journal of Sustainable Crop Production, 3: 589-595.
31. Zlotek U., Mikulska S., Nagajek M., Swieca, M. 2016. The effect of different solvents and number of extraction steps on the polyphenol content and antioxidant capacity of basil leaves (Ocimum basilicum) extracts. Saudi Journal of Biological Sciences, 23:628-633.