ارزیابی پایداری عملکرد دانه در لاین‌های امیدبخش ماش (Vigna radiata L. Wilczek var. radiata)

اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

دوره 17، 2(66) تابستان، خرداد 1402، صفحه 261-274   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/JCEP.2023.1892489.1655

نویسندگان

رضا سخاوت¹؛ فرامرز سیدی^{* 2}؛ مجید رخشنده رو³

¹مربی پژوهش بخش زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد دزفول، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، صفی‌آباد، ایران

²مربی پژوهش بخش زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران

³مربی پژوهش بخش زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

چکیده

مطالعه دقیق ماهیت برهمکنش ژنوتیپ با محیط، امکان شناسایی ژنوتیپ‌های پایدار و سازگار را برای به‌نژادگرها فراهم می‌آورد و همواره یکی از موضوعات مهم در تولید و آزادسازی ارقام جدید پایدار و پرمحصول در طرح‌های به‎ نژادی بوده است. به‌منظور بررسی سازگاری عملکرد و اجزای عملکرد هفت لاین امیدبخش ماش به‌همراه شاهد (رقم پرتو)، سه آزمایش در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی در سه تکرار در سه منطقه ازکشور یعنی خوزستان (مرکز تحقیقات کشاورزی صفی‌آباد دزفول)، گلستان (ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد) و فارس (ایستگاه تحقیقات کشاورزی زرقان) در سال 1394-1393 به‌مدت دو سال اجرا شد. هر کرت آزمایشی شامل چهار خط 4 متری بود. صفات مورد بررسی عبارت بودند از: تعداد شاخه در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، طول بوته و عملکرد دانه. تجزیه واریانس مرکب داده­ ها انجام و به دلیل معنی­ دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ و محیط و لذا پاسخ مختلف ژنوتیپ‌ها نسبت به محیط ­های مختلف، برای تعیین سازگاری و پایداری ژنوتیپ­ ها نسبت به محاسبه آماره ‎های پایداری اقدام شد. برای انجام این­ کار آماره ­های پایداری واریانس محیطی رومر، ضریب تغییرات محیطی فرانسیس و کاننبرگ، ضریب رگرسیون فینلی و ویلکینسون برای تعیین ژنوتیپ­ های پایدار محاسبه شدند. همچنین، تجزیه AMMI انجام شد. بر اساس ضریب تغییرات فرانسیس کاننبرگ ژنوتیپ­ های VC6368(46-40-4) و VC6371-94 و بر اساس ضریب رگرسیون فینلی و ویلکینسون VC6469 و VC3960-88 پایدار بودند. از نظر ضریب تغییرات درون مکانی نیز ژنوتیپ­ های VC3960-88 و VC6368(46-40-4) پایدار بودند. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه پایداری و در نظر گرفتن عملکرد دانه، وزن دانه و صفات مطلوب، ژنوتیپ­ های VC6371، VC6368(46-40-4) و VC3960-88 جهت بررسی­ های بیشتر انتخاب شدند.

کلیدواژه‌ها

تجزیه امی؛ رقم؛ ژنوتیپ؛ شاخص پایداری؛ ماش

مراجع

Asfaw, , F. Gurum, F. Alemayehu, and Y. Rezene. 2012. Analysis of multi-environment grain yield trials in mung bean vigna radiata (L.) Wilczek based on GGE biplot in Southern Ethiopia. Journal of Agricultural Science and Technology. 14: 389-398. doi: 20.1001.1.16807073.2012.14.2.5.7

Ataei, R., A. Moghaddam, A. Azari- Nasrabad, K. Chabok, A. Saberi, B. Zand, S.A. Tabatabaee, K. Miri, V. Rahjoo, and M. Razmi- Charmkhoran. 2019. Forage yield stability of foxtail millet (Setaria italica) promising lines. Iranian Journal of Field Crop Science. 49(4): 161-173. (In Persian). doi: 10.22059/IJFCS.2018. 248607.654426

Babaei, H.R., H. Sabzi, and N. Razmi. 2018. Application of AMMI approach in “Genotype x Environment” interaction analysis and determining yield stability of soybean pure lines Glycine max (L.) Merril. Iranian Journal of Field Crop Science. 50(1): 129-137. (In Persian). doi: 22059/IJFCS.2018.240594.654374

Badooei Delfard, R., K. Mostafavi, and A. Mohammadi. 2016. Genotype– environment interaction and yield stability of winter barley varieties (Hordeum vulgare). Journal of Crop Breeding. 3(2): 591-601. doi: 20.1001.1.22286128. 1395.8.20.1.8

Baraki, F., Gebregergis, Z., Belay, Y., Berhe, M., and H. Zibelo. 2020. Genotype x environment interaction and yield stability analysis of mungbean (Vigna radiata (L.) Wilczek) genotypes in Northern Ethiopia. Cogent Food Agriculture. 6: 1729581. doi: 10.1080/23311932.2020.1729581

Barati, A., S.A. Tabatabaei, M. Mahlouji, and M.H. Saberi. 2019. Evaluation of grain yield and its stability in promising barley lines in saline areas. Journal of Agricultural Knowledge and Sustainable Production. 29(1): 1-13. (In Persian).

Barati, A., Zali, H., Lakzadeh, I., Koohkan, S., Jafarby, J., Hosseinpour, A., Jabbari, M., Marzoghiyan, A., and M. Kheirgo. 2021. Evaluation of yield stability of barley promising lines using AMMI and SHMM methods. Cereal Research. 10 (3): 245-257. doi: 10.22124/cr.2021.1834.1637

Bavandpori, F., J. Ahmadi, and S.M. Hossaini. 2015. Yield stability analysis of bread wheat lines using AMMI model. Agricultural Communications. 3(1): 8-15.

Dawson, J.C., P. Rivière, J.F. Berthellot, F. Mercier, P.D. Kochko, N. Galic, , S. Pin, E. Serpolay, M. Thomas, and S. Giuliano. 2011. Collaborative plant breeding for organic agricultural systems in developed countries. Sustainability. 3(8): 1206-1223. org/10.3390/su3081206

De Leon, N., J.L. Jannink, J.W. Edwards, and S.M. Kaeppler. 2016. Introduction to a special issue on genotype by environment interaction. Crop Science. 56(5): 2081-2089. doi:10.2135/cropsci2016.07.0002in

Etaati, M., M. R. Ardakani, M. Bagheri, F. Paknejad and F. Golzardi. 2023. Grain yield adaptability and stability of quinoa (Chenopodium quinoa) genotypes using different stability indices. Journal of Crop Ecophysiology. 17(1): 1-14. (in Persian). doi:10.30495/JCEP.2023.1935024.1815

Fikere, M., T. Tadesse, and T. Letta. 2008. Genotype-environment interactions and stability parameters for grain yield of faba bean (Vicia faba) genotypes grown in South Eastern Ethiopia. International Journal of Sustainable Crop Production. 3(6): 80-87.

Francis, T.R., and L.W. Kannenberg. 1987. Yield stability in short-season maize, I. a descriptive method for genotypes. Canadian Journal of Plant Science. 58: 1029-1034. doi: 10.4141/cjps78-157

Islam, M.R., B.C. Sarker, M.A. Alam, T. Javed, M.J. Alam, M.S.U. Zaman, M.G. Azam, R. Shabbir, A. Raza, M. Habib-ur-Rahman, E.S. Dessoky, and M.S. Islam. 2021. Yield stability and genotype environment interaction of water deficit stress tolerant mungbean (Vigna radiate Wilczak) genotypes of Bangladesh. Agronomy. 11(11): 2136. doi: 10.3390/agronomy11112136

Khomari, A., K. Mostafavi, and A. Mohammadi. 2018. Evaluation of grain yield stability of winter barley (Hordeum vulgare) cultivars using the main effects of additive and multiplicative interaction effects. Journal of Crop Production. 11(2): 185-195. (In Persian). doi:10.22069/EJCP.2018.13567.2043

Majnun Hosseini, N. 2015. Grain Legume Production. Fifth edition. Tehran University Jihad Publications. (In Persian). 283 p.

Moumeni, A., A. Mohaddesi, M. Amo-oughli-Tabari, F. Tavassoli-Larijani, and V. Khosravi. 2019. Stability analysis and genotype × environment interaction for grain yield of rice (Oryza sativa ) promising breeding lines. Iranian Journal of Crop Sciences. 20(4): 329-344. (In Persian). doi: 20.1001.1.15625540.1397. 20.4.5.4

Purchase, J., H. Hatting, and C. van Deventer. 2000. Genotype× environment interaction of winter wheat (Triticum aestivum) in South Africa: II. Stability analysis of yield performance. South African Journal of Plant and Soil. 17(3): 101-107. doi.org/10.1080/02571862.2000.10634877

Sadeghzadeh, B., R. Mohammadi, H. Ahmadi, G. Abedi Asl, M.M. Ahmadi, M. Mohammadfam, and N. Bahrami. 2018. Evaluation of compatibility and stability of grain yield of durum wheat lines under rainfed conditions using GGE Biplot and AMMI. Environmental Stresses in Crop Science. 11(2): 241-260. (In Persian). doi.org/10.22077/escs.2018.381.1075

Sadeghzadeh, B., R. Mohammadi, H. Ahmadi, G. Abedi-Asl, G. Khalilizadeh, M. Mohammadfam, N. Bahrami, H. Ismaeilzadeh, M. S. Khaledian, and M. Hasanpour-hosni. 2017. Efficiency of GGE Biplot and AMMI analysis for adaptability and grain yield stability of durum wheat lines under different environments. Journal of Crop Ecophysiology. 11(2): 413-436. (In Persian).

Tarinezhad, A. 2017. Grain yield stability of some bread wheat cultivars introduced in moderate and cold area of Iran. Journal of Crop Ecophysiology. 11(2): 437-452. (In Persian).

Temesgen, T., G. Keneni, T. Sefera, and M. Jarso. 2015. Yield stability and relationships among stability parameters in faba bean (Vicia faba) genotypes. The Crop Journal. 3(3): 258-268. doi: 10.1016/j.cj.2015.03.004

Wricke, G. 1962. Uber eine methods Zur Erfassung der okologischen sterubreite in Fledversuchen. Zahlen Pflanzuecht. 42: 22-96.

Yan, W., and L.A. Hunt. 2002. Biplot analysis of multi-environment trial data. Genetics, Genomics Plant Breeding Journal. 19: 289-303. doi.org/10.1079/ 9780851996011.0289

Yan, W., and M.S. Kang. 2003. GGE biplot analysis: A graphical tool for breeders, geneticists, and agronomists. CRC Press. doi:10.1201/9781420040371

Yau, S.K., and J. Hamblin. 1994. Relative yield as a measure of entry performance in variable environments. Crop Science. 34: 813-817. doi:10.2135/cropsci1994. 0011183X003400030038X 

Zhang, P.P., S. Hui, X.W. Ke, X.J. Jin, L.H. Yin, L. Yang, Q. Yang, S. Wang, N.J. Feng, and D.F. Zheng. 2016. GGE biplot analysis of yield stability and test location representativeness in proso millet (Panicum miliaceum) genotypes. Journal of Integrative Agriculture. 15(6): 1218-1227. doi:10.1016/S2095-3119 (15)61157-1