حمایت از فرزندان طبیعی در حقوق ایران و اسناد بین المللی

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 16، شماره 60، شهریور 1402، صفحه 83-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1960505.2384

نویسندگان

مریم سعادت دورابی¹؛ سید عسکری حسینی مقدم^{* 2}؛ احمد اسفندیاری³

¹دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران. رایانامه: [e-mail]

²استادیار گروه حقوق، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail]

³استادیار گروه حقوق، واحد جویبار، دانشگاه آزاد اسلامی، جویبار، ایران. رایانامه: [e-mail]

چکیده

فرزند طبیعی فرزند حاصل از رابطه خارج از نکاح را گویند که از ارث و برخی حقوق اجتماعی محروم است. تبعیض میان اطفال قانونی و اطفال طبیعی با اصل تساوی افرادِ مذکور در اصول 19 و 20 قانون اساسی متعارض است. در اسناد بین‌المللی به برابری همه افراد تصریح شده و ایران نیز طبق اسنادی که به آنها ملحق گردیده، متعهد به رفع هرگونه تبعیض شده است. منتقدان در مقایسه ایران با برخی دول غربی معتقدند که برای اطفال طبیعی، حقوق کمتری نسبت به بقیه اشخاص در نظر گرفته شده است بااین‌حال، در ایران تعداد افرادی که از نظر حقوقی ولدزنا و فرزند طبیعی محسوب می شوند، بسیار کم است و عملاً کسی به این علت از حقوق خود محروم نمی‌شود.

با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر اولاً به نظر می‌رسد، طفل طبیعی نسبت به افراد عادی از همه حقوق بهره‌مند نبوده که این محرومیت در ارث جدی‌تر است. ثانیاً با توجه به ماده ‏ی ۱۱۶۷ قانون مدنی، ولد زنا، ملحق به زانی نمی‏شود، بنابراین اطفال نامشروع در برخی حقوق احوال شخصیه با اطفال مشروع، تمایز دارند. ولی در خصوص سایر حقوق باید با روش استقرایی در مقررات پراکنده داخلی و بین المللی محدوده مشخصی برای این حقوق تعیین کرد. در اسناد بین المللی هیچگونه تفاوتی میان اطفال مشروع و نامشروع از حیث حقوق انسانی وجود ندارد

در این تحقیق که از نوع بنیادی است و به مبانی و اصول پرداخته، جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است و سپس اطلاعات به روش توصیفی تحلیلی پردازش شده اند.

کلیدواژه‌ها

فرزند طبیعی؛ نسب نامشروع؛ اصل عدم تبعیض؛ اصل مشروعیت

مراجع

- ابراهیمی، سید نصرالله. (1382). نهادهای حقوقی حمایت از فرزندان در حقوق ایران. فقه و حقوق خانواده، (31)، 102-56.

- اردبیلـى، احمـد بن محمد. (1403 هـ. ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شـرح إرشـاد الأذهان. قم: دفتر انتشـارات اسـلامى وابسـته به جامعه مدرسـین حوزه علمیه قم. ج 14.

-  ارفع نیا، بهشید. (1369). حقوق بین‌الملل خصوصی. تهران: انتشارات مروی.

-  امامی، سید حسن. (1339). حقوق مدنی. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.

- بهشتی، احمد. (1393). اسلام و حقوق کودک. قم، بوستان کتاب.

- جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1379). مجموعه محشی قانون مدنی. تهران: انتشارات گنج دانش.

- جمشید پور، جعفر.(1384). حقوق کودکان نامشروع در کنوانسیون حقوق کودک و قوانین اسلامی با رویکردی به دیدگاه فقهی امام خمینی. پژوهشنامه متین، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، 7،  29-28.

- صادقی مقدم، محمدحسن؛ امیری سرارودی، سیدرضا. (1389). تابعیت طفل متولد از روش‌های نوین بارداری در حقوق ایران. حقوقی دادگستری،  83(106)، 214-195.

- حاج شریفی، محمدرضا. (1374). حقوق فرزند بر والدین از نگاه اسلام. قم، سینا. چاپ اول.

- حکیم، سید محمد تقی. (بی تا). درس‌هایی از مکتب امام صادق (ع). بی‌جا، بی‌نا. چاپ سوم.

- دانش‌پژوه، مصطفی. (1382). تابعیت طفل طبیعی در نظام حقوقی ایران، حوزه و دانشگاه، 9(36)، 75-39.

- صانعی، آیت‌الله یوسف. (1387). استفتائات قضایی. تهران: انتشارات پرتو خورشید، ج 1.

- صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله. (1374). حقوق خانواده. ج 2. تهران. دانشگاه تهران. چاپ چهارم.

- صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله. (1393). مختصر حقوق خانواده. تهران. انتشارات میزان.

- عامری، جواد. (1362). مجموعه حقوق بین‌الملل خصوصی در تابعیت. تهران: انتشارات آگاه. چاپ دوم.

- عمید، دکتر حسن. (1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران، انتشارات راه رشد. چاپ اول. ج 1.

- کاتوزیان، ناصر. (1367). حقوق خانواده. تهران: چاپ دوم. ج 2.

-صفایی، سید حسین. (1387). نسب نامشروع و رای وحدت رویه 3/4/1376. مجله پژوهش‌های اسلامی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان، 2(3)، 11-1.

-  محمدی، علی. (1371). شرح تبصره علامه حلی. ج 2، قم، دار الفکر. چاپ دوم.

- عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه؛ طوقانی‌پور، فائزه. (1390). حقوق خانوادگی فرزندان خارج از نکاح با مطالعه تطبیقی. مجله فقه و حقوق خانواده، 16(55)، 113-91.

- معینی فر، محدثه. (1391). حق کودک بر هویت در اسلام و اسناد بین‌المللی. فقه و حقوق خانواده، 17(56)، 142-117.

- حلی، جعفربن حسن. (1409 ه). شرایع الاسلام فی مسائل حلال و الحرام. تهران. چاپ دوم.

- شهید ثانی. (1413). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: دارالعلم. ج 7.

- طباطبائی، سید علی. (1412 ه). ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، جلد 10. قم. موسسه النشر الاسلامی،  چاپ اول.

- فاضل نراقی (1419). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة. مشهد: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث. ج 16.

- فخرالمحققین. (1389). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد‌. قم: انتشارات اسماعیلیان. ج 3.

- مامقانی، عبدالله. (بی‌تا). مناهج المتقین فی فقه الائمه و الیقین، قم. آل البیت، مجله الدعوه، 1796.

- محقق کرکی. (1408). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه. بیروت: دار احیا التراث العربی. ج 10.

- موسوی اردبیلی، سید عبد الکریم. (1423 ه ق). فقه القضاء. قم: جامعة المفید. ج 1.

- موسوی، سید روح‌الله. (1376). تحریر الوسیله. چاپ ششم. تهران: انتشارات ایران.

- نجفی، محمد حسن. (1398). جواهر الکلام. تهران: دار الکتب الاسلامیه. ج 40.

- نامدار پوربنگر، مصطفی؛ امیری، مجاهد. (1391). حق بر کار در اتحادیه اروپا. فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، 4(13)، 295-241.

- نظری توکلی، سعید؛ کراچیان ثانی، فاطمه. (1395). تبیین فقهی نظریه وجوب شیردهی بر مادر و لزوم پرداخت هزینه‌های مرتبط با آن بر پدر. فقه و اصول، 48(106)، 135-115.

- نظری توکلی، سعید؛ خزایی، میثم؛ زرگریان، طه. (1397). ارزیابی مبانی فقهی دیه فرزندان نامشروع با نگرشی بر ماده 552 قانون مجازات اسلامی. مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، 51(1)، 265-245.

- نوری، مسعود. (1390). تبعیض علیه کودکان، تاملی در مفهوم، تلاشی برای تعریف از رهگذر مطالعه تطبیقی اسناد بین‌المللی حقوق بشر. دوفصلنامه حقوق تطبیقی،20(82)، 144-131.

- هاشمی اردستانی، کامران. (1387). کشورهای مسلمان، حق شرط‌ها و ماده 2 پیمان‌نامه حقوق کودک در مورد تبعیض، حقوق بشر. 2و3.

 

- Axford dictionary of law.(1999). Edited by Elizabeth a. martin.:  oxford university press , oxford.

- stark, B. (1988). international family law, Ashgate Publishing Company.

- Guttmann,E. (1956). Presumptions of Legitimacy and Paternity Arising out of Birth in Lawful Wedlock, The International and Comparative Law Quarterly, 5(2), 217-229.

- bridgemen ,J. (2007). PARENTAL RESPONSIBILITY, YOUNG CHILDREN AND HEALTHCARE LAW, cambridfe university press.

-  Sadat Tabaei, M. (2013). Comparative Study of The Illegitimate Children’s Rights Under English and Iran Laws, Journal of Basic and Applied Scientific Research, 3(4).