ارزیابی نظریه‌ی ظاهرگرایی جمال‌الدین قاسمی در تفسیر محاسن‌التأویل (مورد‌پژوهی: صفات الهی)

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 50، دوره 14، شماره 55، بهمن 1402، صفحه 436-458   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2023.1980354.2990

نویسندگان

کبری حیدری^{* 1}؛ کیوان احسانی²؛ علی حسن‌بگی³؛ فاطمه دسترنج⁴

¹گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث. ایران. اراک. دانشگاه اراک.

²دانشگاه اراک، گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث

³دانشیاردانشگاه اراک، گروه علوم قرآن و حدیث

⁴گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

مسئله‌ی ظاهرگرایی در آیات قرآن از جمله موضوعات مورد توجه میان برخی مفسران، به ویژه جمال-الدین قاسمی است. قاسمی از مفسران منسوب به جریان سلفیه است و همین امر سبب شده تا وی مبانی فکری خود را بخصوص درباره‌ی صفات خداوند، از پیشگامان این جریان وام گیرد. رؤیت بصری خداوند در قیامت، تکلم خداوند با موسی(ع)، استوای حقیقی خداوند بر عرش، استهزاء و غضب الهی در معنای حقیقی آن، صفاتی است که قاسمی معتقد به ظاهرگرایی آن است. اما با بررسی‌های انجام شده مشخص شد تفسیر قاسمی از این آیات صحیح نیست؛ زیرا در نظرگرفتن رؤیت، استواء، تکلم، استهزاء و غضب در معنای حقیقی برای خداوند مستلزم جسم است، از این رو می‌توان گفت رویکرد قاسمی با دلایل قطعی و یقینی ناسازگار است؛ لذا باید در ظاهر آیات صفات تصرف کرد و آن را تأویل نمود. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی به ارزیابی رویکرد ظاهرگرایانه‌ی قاسمی از آیات صفات خداوند پرداخته‌است.

کلیدواژه‌ها

"؛ قرآن"؛ جمال‌الدین‌قاسمی"؛ ظاهرگرایی"؛ تأویل"؛؛ "؛ صفات الهی"

مراجع