جایگاه امید در عرفان یحیی بن معاذ رازی

عرفان اسلامی

مقاله 20، دوره 20، شماره 76، خرداد 1402، صفحه 387-401   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.703043

نویسندگان

تینا نیکنام^{* 1}؛ رقیه علوی²؛ رضا یوسف وند³

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده فنی و حرفه ای دختران شریعتی، تهران،ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

³استادیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور تهران.

چکیده

یحی بن معاذ رازی (متوفی 258 ق.) از نخستین عارفان ایرانی و نظریه پردازان حوزۀ عرفان اسلامی و ایرانی است که او را «یگانه روزگار» خوانده‌اند. در عرفان ایرانی که اصالت به شادی شادمانی داده می‌شود و ابوسعید ابوالخیر از پیشتازان آن به شمار می‌آید مبنای فکری خود را از بزرگانی چون یحیی بن معاذ رازی اخذ کرده‌اند که نظریۀ عرفانی خود را بر پایۀ «امید» استوار ساخته بود و با اصالت نور و روشنایی ایران باستان هماهنگی بیشتری داشت. این عارف با تکیه بر بخشایش خداوند که بر غضب او پیشی دارد و بر اساس این که عبادات انسان در برابر رحمت‌های الهی بسیار ناچیز است و بر پایۀ اینکه وعده‌های الهی بر عهدۀ اوست و وعیدهای خدا بستگی به عمل بندگان دارد نتیجه می‌گیرد که باید به رحمت خدا امیدوار بود و همین امید به دنبال خود شادمانی را در پی دارد و بر همین پایه غنا را بر فقر ترجیح می‌کند و خداوند را امید اصلی خود و عارفان به شمار می‌آورد و بخشایش او را در دنیا با چنین وسعتی منجر به بخشایش آخرت ارزیابی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عرفان اسلامی؛ خوف و رجاء؛ یحیی بن معاذ؛ رضا؛ شادی

مراجع