بررسی اعتبارسنجی بایسته های مفردات پژوهی در قرآن از نگاه امین الخَولی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 51، دوره 14، شماره 55، بهمن 1402، صفحه 421-435   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2023.1953976.2822

نویسنده

محمد قاسمی‌شوب^*

استادیار گروه اندیشه ومطالعات فرهنگی دانشگاه جامع امام حسین (ع)

چکیده

مفردات‌پژوهی در قرآن، از ارکان بنیادین فهم عبارات قرآن محسوب می‌شود که از زوایا و نگاه‌های گوناگون مورد واکاوی قرار گرفته است و از جمله اندیشمندانی که به این مهم پرداخته، امین‌الخولی- محقق معاصر مصری- است. این جستار با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، بایسته‌های مفردات‌پژوهی از منظر وی را مورد بررسی قرار داده و بدین رهیافت رسیده است که خولی، مفردات‌پژوهی را در سه گام لازم می‌داند: 1- مفردات‌پژوهی لغوی؛ 2- مفردات‌پژوهی قرآنی؛ 3- تحلیل داده‌های بدست آمده از مراحل قبل با رویکرد عدم ترادف. از منظر خولی، در گام نخست باید به چند بایسته توجه لازم را مبذول داشت که عبارتند از: 1- تطور معنایی واژگان؛ 2- فهم معنای عصر نزولی کلمات؛ 3- تشخیص معرّب یا عربی بودن واژگان؛ 4-محور قرار دادن اصل حسی؛ 5- تحلیل معنا با تکیه بر حس و ذوق عربی. با این حال، نظریه خولی با وجود همه نقاط قوتی که دارد، از سه بُعد با انتقاد مواجه است: 1- «استقراء ناتمام شواهد»؛ 2-«وجود ابهام در برخی از بایسته‌ها»؛ 3- «عدم احصاء همه بایسته‌ها».

کلیدواژه‌ها

امین الخولی؛ مفردات پژوهی؛ واژگان قرآن؛ بایسته های واژه کاوی

مراجع