تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی بر رفتارهای جمعیِ نمایشی در بستر ویروس کرونا مورد مطالعه: شهر بوشهر در سال 1400

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 7، دوره 13، شماره 46، خرداد 1402، صفحه 148-184   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2023.703053

نویسندگان

سینا منصوری¹؛ علی مرادی^{* 2}؛ غلامرضا جعفری نیا³

¹دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

²دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد اسلام آباد غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام آباد غرب، ایران (نویسنده مسؤول)

³دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی در رفتارهای جمعیِ نمایشی در بستر ویروس کرونا در شهر بوشهر، با روش پیمایش و رویکرد توصیفی انجام شده است. جمعیت آماری متشکل از ساکنان 15 سال به بالای شهر با تعداد 197864 نفر هستند که نمونه‌ای به تعداد 384 نفر با تکنیک نمونه‌گیری تصادفی – خوشه‌ای از میان آن انتخاب شدند. پرسشنامۀ پژوهش محقق‌ساخت است که رواییِ محتوایی آن توسط استادان و پایایی‌اش به وسیلۀ آزمون آلفای کرونباخ (79/.) تأیید شدند. فرضیه‌های پژوهش با آزمون‌های آماریِ تی تک‌نمونه­ای، آزمون فریدمن و تحلیل واریانس آزمایش شدند. نتایج نشان می‌دهند میانگین واقعی نمره میزان رفتار جمعیِ نمایشی پاسخگویان برابر 195 و یازده صدم است که از میانگین مورد انتظار آن یعنی مقدار 174 بالا‌تر است و این نشان می دهد که رفتارهای جمعی نمایشی در ایام شیوع کرونا بالاتر از متوسط جامعه بوده است. در رتبه‌بندی میانگین ابعاد متغیر رفتارهای جمعیِ نمایشی، بُعد مد اجتماعی با میانگین رتبه‌ای 28/6، اولویت اول را دارد. در واقع آن بعد از رفتار نمایشی که تنها به طور دوره ای و در فرایند شیوع کرونا در معرض تغییر قرار گرفت. متغیرهای جنس، وضعیت تأهل، وضعیت تحصیلات و نوع منزل مسکونی پاسخگویان تأثیر معنی‌داری بر رفتارهای جمعیِ نمایشی دارند و افراد متأهل، زنان، افراد با تحصیلات پایین و افراد ساکن در مسکن غیرشخصی، بیشتر تحت تأثیر رفتارهای جمعیِ نمایشی قرار گرفته‌اند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

شبکه‌های اجتماعی؛ رفتارهای جمعی نمایشی؛ کرونا؛ متغیرهای جمعیت‌شناختی

مراجع

آریاپوران سعید، امیری منش، مرضیه. (1399). افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی پرستاران در زمان شیوع کوید-۱۹: نقش متغیرهای جمعیت‌شناختی، مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک. ۲۳ (۵) :۷۳۹-۷۲۴.

اسملسر، نیل. (1380). تئورى رفتار جمعی، ترجمه رضا دژاکام، مؤسسه یافته‌هاى نوین با همکارى مؤسسه نشر دواوین.

اکبری چرمهینی، صغرا؛ مولایی یساولی، مهدی؛ نظریفر، محسن؛ شهرجردی، شهناز. (1400). سوگیری‌های شناختی در طول شیوع ویروس کرونا در جامعه ایران. فصلنامه علمی- پژوهشی روانشناسی سلامت، 10(40)، 47-62.

ایمان، محمدتقی و پورجم، دانش.(1383). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش دانشجویان به رفتار جمعی (مطالعه موردی: دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز)، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 4(1)، 79-107.

بخشی، بهاره؛ نصیری، بهاره؛ بختیاری، آمنه و طاهریان، مریم. (1392). نقش و کارکرد شبکه‌های اجتماعی (مطالعه موردی شبکه اجتماعی کفه مام، شبکه‌ای برای مادران و کودکان)، پژوهش‌نامه زنان، 4(8)،37-59.

بشیریه، حسین. (1373). انقلاب و بسیج سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

تنهایی،‌ حسین‌ابوالحسن. (1371). مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی، مشهد. نشر مرندیز.

جودان، سعید. (1396). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با تمایل به رفتار جمعی در بین تماشاگران مسابقات فوتبال (مطالعه موردی شهر شیراز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی.

حسین‌پور، جعفر. (1396). بررسی تأثیر شبکه اجتماعی مجازی فیس بوک بر بالابردن سرمایه اجتماعی در جامعه، فصلنامه علوم خبری، 6(24)، 55-87.

دواس، دی ای. (1392). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، چاپ پانزدهم، تهران: نشر نی.

ذوالقدر، حسین و قاسم‌زاده عراقی، مرتضی. (1392). بررسی انگیزه‌های کاربران در استفاده از رسانه‌های اجتماعی (مطالعه موردی کاربران شبکه اجتماعی فیس‌بوک)، پژوهش‌های ارتباطی، 20(75)، 35-58.

رابرتسون، یان. (1374). درآمدی بر جامعه، ترجمه حسین بهروان، چاپ دوم، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

زرآبادی پور، مهدیه؛ عسگری غنچه، محمدرضا؛ عسگری غنچه، سمیه؛ میرزاده، منیرسادات. (2020). بررسی روان‌شناختی عوامل مؤثر بر استرس ناشی از همه‌گیری کرونا در کادر درمان و جامعه شهر قزوین، مجله طب نظامی، 22(6)، 517-525.‎

سلطانی فر، مهدی؛ گرانمایه‌پور، علی؛ هاشمی، شهناز. (1399). مطالعه موردی بین آموزش و مشارکت اجتماعی افراد با استفاده از صفحات اینستاگرام سلبریتی‌ها در بحران کرونا،  فصلنامه روانشناسی تربیتی، 16(55)، 69-94.

صدری، محدثه؛ خزائی، سلمان؛ بشیریان، سعید؛ براتی، مجید. (1400). رفتار‌های پیشگیری کننده از ابتلا به بیماری covid-۱۹ و عوامل مرتبط با آن در سالمندان شهر همدان، طلوع بهداشت، ۲۰ (۶) :۵۷-۴۶.

علیزاده فرد، سوسن و صفاری نیا، مجید. (1399). پیش‌بینی سلامت روان بر اساس اضطراب و همبستگی اجتماعی ناشی از بیماری کرونا، پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، 9(36)، 129-141.

کوئن، بروس. (1372).  مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.

محمدی، ایوب؛ یاوری، امیرحسین و جوانمرد، محمد. (1396). نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایجاد بحران‌های اجتماعی، فصلنامه پژوهش‌های دانش انتظامی، 19(1)، 1-23.

مرادی، گلمراد و افروز، صدیقه. (1392). نقش عوامل جمعیتی و اقتصادی در ایجاد رفتار جمعی جوانان مورد مطالعه شهر بوشهر. جامعه شناسی مطالعات جوانان، 3 (9)، 154-133.

منصوری، سینا. (1401). نقش شبکه‌های اجتماعی در ایجاد رفتارهای جمعی نمایشی ناشی از شیوع کرونا: مورد مطالعه بوشهر، رساله دکتری تخصصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، گروه جامعه شناسی.

میر، حسین؛ سلطانی، محمد؛ رحمانی، مهلا؛ اسکندرزاده افشار، عباس. (1397). بررسی عوامل مؤثر بر رفتار جمعی تماشاگران، چهارمین همایش ملی علوم ورزشی و تربیت بدنی ایران، تهران.

Arpaci, I., Karatas, K., Baloglu, M., & Haktanir, A. (2022). COVID-19 phobia in the United States: Validation of the COVID-19 phobia scale (C19P-SE). Death Studies, 46(3), 553-559.

Baccarella, C. V., Wagner, T. F., Kietzmann, J. H., & McCarthy, I. P. (2018). Social media? It's serious! Understanding the dark side of social media. European Management Journal, 36(4), 431-438.

Bak-Coleman, J. B., Alfano, M., Barfuss, W., Bergstrom, C. T., Centeno, M. A., Couzin, I. D., Galesic, M: Gersick, S: Jacquet, J.: Kao, B.; Moran, E.; Romanczuk, P.; Rubenstein, D.; Tombak, K.; Bave, V. & Weber, E. U. (2021). Stewardship of global collective behavior. Proceedings of the National Academy of Sciences, 118(27), 1-10.

Banakar, M., Sadati, A. K., Zarei, L., Shahabi, S., Heydari, S. T., & Lankarani, K. B. (2021). Public sphere attitudes towards the rumor sources of the COVID-19 pandemic: evidence from community perceptions in Iran. BMC public health, 21(1), 1-9.

Barkan, S. E. (2011). Sociology: Understanding and Changing the Social World, Minneapolis, Faculty and Staff Monograph Publications.

Bäuerle, A., Teufel, M., Musche, V., Weismüller, B., Kohler, H., Hetkamp, M., & Skoda, E. M. (2020). Increased generalized anxiety, depression and distress during the COVID-19 pandemic: a cross-sectional study in Germany. Journal of Public Health, 42(4), 672-678.

Benson, D., & Gresham, K. (2007). Social contagion theory and information literacy dissemination: a theoretical model. In ACRL 13th. National Conference, 29(1), 240-249.

Blumer, H (1951) “Social Movement”. In A. Mcclung lee (ed.) Principles of Sociology. New York: Barnes and Nobles.

Canevez, R., Maitland, C., Xu, Y., Hannah, S. A., & Rodriguez, R. (2021). Exploring the relationship between information and communication technology collective behaviors and sense of community: an urban refugee analysis. Information Technology and People, 35(2), 526-547.

Clinic, B. & Parikh, S. V. (2000). Bipolar Disorder: An Information Guide. Centre for Addiction & Mental: Pennsylvania State University.

Coser, L.(1977). Master of Sociological Thought, (2nd ed.). New York: Harcourt Brace Jovanovich.

Doherty, R. W. (1997). The emotional contagion scale: a measure of individual differences. Nonverbal Behav. 21(3), 131-154.

Doob, C.B.(1988). Sociology: An Introduction, New York: Longman.

Eilam, D., Zadicario, P., Genossar, T., & Mort, J. (2012). The anxious vole: the impact of group and gender on collective behavior under life-threat. Behavioral Ecology and Sociobiology, 66(6), 959-968.

Gurney, J. N. & Tierney, K. J. (1982). "Relative Deprivation and Social Movement: A Critical Look at Twenty Years of Theory and Research". Sociological Quarterly, 23(1), 33-47.

Imhonopi, D., Onifade, C. A., & Urim, U. M. (2013). Collective behaviour and social movements: A conceptual review. Research on Humanities and Social Sciences, 3(10), 76-85.

Kathy, S. S. (2008). The Basics of Sociology (Basics of the Social Sciences), Greenwood PRESS, Hardcover.

McPhail, C. (2017). The myth of the madding crowd. New York, Routledge.

Miller, D. L. (1985). Introduction to Collective Behavior, Procpect Hights, IL: Waveland Press.

Ness, J. V., & Summers-Effler, E. (2016). Reimagining Collective Behavior. In Handbook of Contemporary Sociological Theory (pp. 527-546). Springer, Cham.

Nie, X., Feng, K., Wang, S., & Li, Y. (2021). Factors influencing public panic during the COVID-19 pandemic. Journal of Health Psychology, 12:576301. doi: 10.3389/fpsyg.2021.576301.

Obi-Ani, N. A., Anikwenze, C., & Isiani, M. C. (2020). Social media and the Covid-19 pandemic: Observations from Nigeria. Cogent arts & humanities, 7(1), 1799483.

Park, R. E., & Burgess, E. W. (1966). Introduction to the science of sociology. Chicago: University of Chicago Press.

Peng, X., Ma, S., and Li, X. (2006). A study on the cognitive styles and gender difference of normal University Students. China J. Health Psychol. 14(6), 299–301.

Qian, M., Ye, D., Dong, W., Huang, Z., Zhang, L., and Liu, X. (2003). Behaviour, cognition and emotion of the public in Beijing towards SARS. Journal of Mental Health. 17(8), 515–520.

Rochadi, A. F. (2020). Public panic over Covid-19 outbreak: Criticism toward panic theory in collective behavior study. Technium Social Science Journal, 10(3), 544-552.

Sadati, A. K., Lankarani, M. H. B., & Lankarani, K. B. (2020). Risk society, global vulnerability and fragile resilience; sociological view on the coronavirus outbreak. Shiraz E-Med J, 21(4), 22-63.

Su, W., and Wang, X. (2014). Development of personality scale for Chinese women. Journal Hubei University Education. 31(2), 97–101.

Sundaram, A. (2018). The Dark Side of Social Media: A Reality Becoming More Contemporary by the Day, Asian Social Science; 14(1), 23-39.

Tasnim, S., Hossain, M. M., & Mazumder, H. (2020). Impact of rumors and misinformation on COVID-19 in social media. Journal of preventive medicine and public health, 53(3), 171-174.

Turner, R. and Killian, l.(1987) Collective Behaviour. UK Englewood Cliffs.

Uvais, N. A. (2020). Mania precipitated by COVID-19 pandemic-related stress. The Primary Care Companion for CNS Disorders, 22(3), 27458.

Von Scheve, C., & Ismer, S. (2013). Towards a theory of collective emotions. Emotion review, 5(4), 406-413.

Xie, X., Xie, J., and Gan, Y. (2009). “Physical distance and psychological response in crises,” in Proceeding of the Beijing Society of Social Psychology Conference Proceeding, Beijing, 1(2), 236–239.

Yin, G., Xu, F., Yu, P., and Feng, H. (2003). College students’ SARS stressors and stress. Studies of Psychology Behavioral. 1(3), 236–239.