سیاست های اقتصادی تحول گرایانه در کشور ایران، در یک چشم انداز تاریخی

فصلنامه تاریخ

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 خرداد 1402

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

امیر احمدزاده¹؛ بهمن کشاورز قاسم آبادی^{* 2}؛ مهدی خوش خطی³؛ ابوالفضل لطفی زاده⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

²استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

³استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

⁴استادیار، گروه روابط بین‌الملل، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

چکیده

موضوع توسعه و نقش دولت در آن، از بحث‌انگیزترین مسائل حوزه‌هـای گونـاگون تفکر و پژوهش در ایران، طی یک قـرن اخیـر، بـوده اسـت. در مقاله حاضر تلاش شده است تا سیاست‌های اقتصادی تحول-گرایانه در کشور ایران، از دریچۀ تاریخی مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور، حکومت‌های پهلوی اول و دوم بررسی شده و تصویر دولت و سیاست‌های اقتصادی آنان با دیدگاه توسعه‌گرایانه مورد بحث قرار گرفته است. همچنین تصویر دولت و سیاست‌های اقتصادی دولت ائتلافی و دولت یکپارچه اسلامی بررسی شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در دوره پهلوی اول، سیاست‌های توسعه گرایانه و بنیادین بسیاری صورت گرفت که می‌توان گفت زیر بنای توسعه در ایران از آن زمان آغاز شد. در دورۀ پهلوی دوم با توجه به افزایش چشمگیر قیمت نقت و سرازیر شدن میلیون‌ها دلار حاصل از فروش آن درآمد دولت افزایش یافت؛ ولی بیشتر این درآمدها صرف تجهیزات جنگی و سلاح‌های خریداری شده از دولت‌های غربی بود؛ چنان که ایران آن زمان به پنجمین ارتش جهان تبدیل شد. در دورۀ جمهوری اسلامی و دولت ائتلاف، هر چند سیاست‌های اقتصادی چندانی صورت نگرفت؛ ولی می‌توان اشاره نمود که سیاست مصادره اموال در این دوره بسیار پررنگ می نمود . در دوره دولت یکپارچه اسلامی سیاست‌های اقتصادی بیشتر حول محورسیاست تشویقی بازگشت به روستا و با توجه به جنگ تحمیلی و تحریم‌های سنگین امریکا، با نظام کوپنی و دخالت دولت در تمامی ارکان اقتصاد با هدف کنترل قیمت‌ها صورت می گرفت.

کلیدواژه‌ها

سیاست؛ اقتصاد؛ تحول؛ ایران؛ چشم انداز تاریخی