بررسی اهداف تعلیمی بازنویسی‌های مثنوی مولوی در کتاب‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با تکیه بر نظریّة فلسفه برای کودکان (فبک)

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 20، شماره 59، خرداد 1402، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقاله علمی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/bahar.2023.703125

نویسندگان

فاطمه ستاری¹؛ کامران پاشائی فخری^{* 2}؛ پروانه عادل زاده²

¹کارشناس آموزش و پژوهش / کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

نظریّة فلسفه برای کودکان لیپمن با نام اختصاری «فبک» (p4c)  یک الگوی آموزش تفکّر انتقادی در تعلیم و تربیت کودکان است که اهدافش توجه به تفکّر انتقادی است و در آن تأکید شده است کودکان در محیط مدرسه و هرگونه کلاس آموزشی به اندیشیدن بپردازند. داستان­های بازنویسی شده از متون کهن، یک شیوه آموزشی برای مخاطب کودک و نوجوان می­تواند باشد که اهداف لیپمن در آن اجرا شود. بسیاری از حکایت­های مثنوی برای کودکان و نوجوانان بازنویسی و بازآفرینی شده است که به واسطه اهداف تعلیمی مولوی در جهت آموزش و پرورش کودک و رشد تفکّر انتقادی، نقش بسزایی دارد. در اصل حکایت­ها بن­مایه­ فلسفی وجود دارد، عنصر استدلال، گفتگو، چالش­برانگیزی، پرسشگری در آنها در حد مطلوب است و می­توانند برای برنامۀ فبک منابع قابل استفاده­ای باشند، مقایسه بازنویسی­ها با اصل حکایت و هدف مولوی نشان می­دهد در مواردی به دلیل عدم درک محتوایی، عدم توجّه به زبان مناسب مخاطب، تغییر محتوا و عدم توجه به پیام مولوی، صرفاً جنبة سرگرمی یافته و از اهداف آموزشی دور شده­اند، بنابراین تفکّر انتقادی برای کودک ایجاد نکرده است. لذا پیشنهاد می­شود، با خوانش دوباره همراه با مربی، با یک اجتماع پژوهشی متون بازنویسی در جهت آموزش فلسفه برای کودکان بازسازی شوند. در این نوشتار 12 کتاب که از حکایت­های مولوی که برای گروه سنی «د» در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازنویسی شده است با توجّه به مؤلّفه­های فبک بررسی گردیده است به موازات آن ساختار زبانی، محتوایی بازنویسی­ها تحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها

بازنویسی؛ فلسفه؛ کانون؛ کودک؛ لیپمن؛ مثنوی؛ مولوی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

• ابراهیمی(شاهد)، جعفر، (1386)، بازار عطّاران، تصویرگر: محمّد مهدی طباطبایی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• پوروهاب، محمود، (1386)، پیرچنگی، تصویرگر: علی شکاری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• شعبان نژاد، افسانه، (1386)، گنج و رنج، تصویرگر: فاطمه رادپور، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• شعبانی، اسدالله، (1386)، چشمة ماه، تصویرگر: هدی حدّادی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• شمس، محمّدرضا، (1386)، طوطی و بقّال، تصویرگر: امیر شعبانی­پور، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• صالحی، آتوسا، (1386)، طوطی و بازرگان، تصویرگر: نیره نقوی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• عبقری، ناهید، (1393)، شرح مثنوی معنوی (با نگاهی تطبیقی به مبانی عرفان نظری)، 6جلدی، مشهد: بانگ نی.
• فولادوند، مرجان، (1386)، نقاشان چینی و رومی، تصویرگر: مانلی منوچهری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• قاسم‌نیا، شکوه، (1386)، پرنده سخنگو، تصویرگر: مهکامه شعبانی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• قائدی، یحیی، (1383)، مبانی آموزش فلسفه به کودکان، با مقدّمه میرعبدالحسین نقیب‌زاده، تهران: دوواوین.
• ملاّمحمّدی، مجید، (1386)، آرزوی بزرگ، خیلی بزرگ، تصویرگر: علی شکاری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• مولوی، جلال­الدّین، (1397)، مثنوی معنوی، 2ج، به تصحیح محمّدعلی موحود، تهران: هرمس.

 

ب- مقالات

• اخوت، فرزانه، (1389)، نگاهی بر بازنویسی‌های مثنوی معنوی، برای کودکان و نوجوانان، پژوهشنامه ادب حماسی، 6(9)، صص: 417-396.
• اکبری، احمد؛ جاویدی کلاته جعفرآبادی، طاهره؛ شعبانی ورکی، بختیار و تقوی، محمّد، (1391). «فلسفه برای کودکان (P4c)  مضامین فلسفی در داستان‌های متون کلاسیک ادب فارسی».  تفکّر وکودک، 3 (6)، ص: 25-1.
• جهانی، جعفر، (1381)، «نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزشی تفکّر انتقادی ماتیو لیپمن»، فصلنامة دانشگاه الزّهرا^(س)، شمارة 42، صص: 35ـ 55.
• ________، (1386)، «بررسی تأثیرات برنامه آموزش فلسفه به کودکان در رشد منش‌های اخلاقی دانش آموزان»، مطالعات برنامه درسی، شمارة 7، صص: 37ـ 59.
• خسرونژاد، مرتضی، (1386)، «تأملی بر هم نشینی ادبیّات کودک و فلسفه در برنامة فلسفه برای کودکان»، نشریّة نوآوری­های آموزشی، شمارة 20 صص: 109 ـ .124
• رشتچی، مژگان، (1389)، «ادبیّات داستانی کودکان و نقش آن در رشد تفکّر»، مجلّة تفکّر و کودک، شمارة 2، صص: 23 ـ 37.
• عظمت مدارفرد، فاطمه؛ حسنعلی بختیار نصرآبادی و محمّدحسین حیدری، ( ۱۳۹۸)، «بازخوانی داستان­های مثنوی بر مبنای مؤلّفه­های تفکّر فلسفی و تدوین راهنمای داستان­ها برای استفاده در اجتماع پژوهشی»، دوفصلنامة تربیت اسلامی 14 (28)، صص: 52-29.
• فتحی لیلا، احقر قدسی، نادری، عزت الله،(1397)، «تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان (P4C) به روش پژوهش مشارکتی بر مسئولیّت پذیری دانش آموزان» فصلنامه خانواده و پژوهش،۱۵ (۱) صص: 18-7.
• هدایتی، مهرنوش؛ کوشا، مژگان، (1396)، «مشارکت در حلقه­های کندوکاو و تأثیر آن بر مهارت تفکّر انتقادی در سواد رسانه­ای»، رسانه و فرهنگ، شمارة 1(7)، صص: 190 ـ 171.

 

ج: منابع لاتین

22-    Lipman, M. (2003). Thinking in education. New York, NY: Cambridge University Press.

23-   Fisher, Robert. 1996. Stories for thinking. Nash Pollock Publishing.