تحلیلی بر کیفیت محیط عملکردی محدوده مرکزی شهر زنجان در مواجهه با اپیدمی کووید-19

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 47، آبان 1402، صفحه 92-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدتقی حیدری¹؛ شهرام محمدی^{* 2}؛ عظیم علی شائی³

¹دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

²دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

³استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

گسترش ویروس کووید-19 و پیامدهای ناخواسته آن به مثابه زنگ خطری بر سبک جاری زندگی شهری تلقی می‌گردد. اهمیت این موضوع در حوزه شهرسازی در قالب امکان رعایت فاصله اجتماعی بین شهروندان در فضاهای شهری متبلور شده است. رعایت فاصله فیزیکی بین شهروندان در حال حاضر به عنوان موثرترین راهکار جلوگیری از گسترش هرچه بیشتر ویروس کووید-19 و اپیدمی‌های مشابه شمرده می‌شود. این مهم نشان از نقش هر چه بیشتر محیط‌های شهری در کنترل و مدیریت منابع انسانی دارد. هدف از پژوهش حاضر تحلیل کیفیت محیط عملکردی محدوده مرکزی شهر زنجان در مواجهه موثر با اپیدمی کووید-19می‌باشد. روش پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی بوده و از ابزار پرسشنامه جهت جمع‌آوری اطلاعات سود برده شده است. تعداد افراد نمونه آماری جهت گردآوری داده‌ها برابر با 152 از شهروندان زنجانی حاضر در محدوده مرکزی شهر زنجان می‌باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل معادلات ساختاری استفاده گردیده و از نرم‌افزارهای SPSS و Amos Graphics سوده برده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که می‌توان مؤلفه‌های جذابیت فعالیتی کاربری‌ها، جذابیت زمانی کاربری‌ها، اوقات فعالیت کاربری‌ها در طول شبانه‌روز، تمرکز غیرضروری کاربری‌ها و تنوع کاربری‌ها را در کیفیت محیط عملکردی محدوده مرکزی شهر زنجان در مواجهه با اپیدمی کووید-19 موثر دانست. بر این اساس با ترکیبی مناسب از کاربری‌های موجود می‌توان به ارتقای کیفیت محیط عملکردی در مواجهه با اپیدمی کووید-19 از طریق کاهش میزان شلوغی و ازدحام جمعیت در محدوده مرکزی شهر زنجان نائل آمد.

کلیدواژه‌ها

کووید-19؛ محیط عملکردی؛ مراکز شهری؛ شهر زنجان

مراجع

1. ادیبان، سعید؛ محمدی، زهرا؛ صفرخانی، سپیده (1396). آمارنامه شهر زنجان 1390. زنجان: شهرداری شهر زنجان. معاونت برنامه‌ریزی و توسعه انسانی.
2. اظهری، علیرضا (1399). نقش شهرهای هوشمند در کاهش بیماری‌های کشنده. اولین کنفرانس محیط‌زیست، عمران، معماری و شهرسازی. دبیرخانه دائمی کنفرانس. تهران، ایران.
3. هارلوئی، مریم؛ نایه دار، مهدی (1399). مطالعه جامعه‌شناختی چالش‌های مدیریت بحران کرونا در سطح محلی، مطالعه موردی: شهر کاشمر. فصلنامه مدیریت بحران. 12 (2)، 123-93
4. حقی، محمدرضا؛ حیدر زاده، احسان (1401). تأثیر کیفیت محیطی محلات شهری در حفظ سلامت روان شهروندان در دوره همه‌گیری کرونا (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه). نشریه مدیریت مخاطرات محیطی. 9 (1)، 30-17.
5. دوستوندی، میلاد؛ اکبری، مریم؛ کتاب اللهی، کسری (1401). بررسی انعطاف‌پذیری فضاهای شهری در دوران همه‌گیری کووید-19. فصلنامه پژوهش‌های مکانی فضایی. 6 (3)، 44-25.
6. عربانی، محمدحسین؛ باور، سیروس (1399). چگونگی محیط معماری و شهرسازی در مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا. نشریه معماری شناسی. 3 (16)، 127-121.
7. فرج کرده، خدر (1387). جایگاه مرکز شهر در نظریه‌های ساخت شهر و برنامه‌ریزی شهری. نشریه شهرداری‌ها. 9 (89)، 34-29.
8. محمدی، محمود؛ شاهیوندی، احمد؛ محمدی، شهرام (1393). تحلیل ساختار فضایی-کالبدی محدوده مرکزی شهر زنجان با رویکرد تفکر راهبردی. نشریه مطالعات برنامه‌ریزی شهری. 4 (13)، 81-71.
9. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری تهران (1399). بررسی خط مشی واکنش شهرها در برابر همه‌گیری COVID-19 پاسخ‌های سیاستی شهرها. تهران: معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی امور زیرساخت و طرح جامع، مدیریت مطالعات و برنامه‌ریزی فنی، عمرانی، استانداردسازی و امور بحران.
10. مهردانش، گونا؛ آزادی زاده، نامدار (1399). مفهوم تاب آوری شهری مدیریت و برنامه‌ریزی آینده شهرها (کرونا 19). نشریه جغرافیا و روابط انسانی. 3 (1)، 161-132.
11. مهندسین مشاور آرمانشهر (1385). طرح بازنگری تفصیلی شهر زنجان. زنجان: وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان مسکن و شهرسازی استان زنجان.
12. هاگت، پیتر (1375). جغرافیا: ترکیبی نو. جلد دوم. ترجمه شاپور گودرزی نژاد. تهران: سمت.
13. Lee, V.J. et al (2020). Epidemic preparedness in urban settings: new challenges and opportunities. The Lancet Infectious Diseases. 20 (5), 527-529.
14. Singh, R.B.; Srinagesh, B. & Anand, S. (2020). Urban Health Risk and Resilience in Asian Cities. U.S.:Springer.
15. World Health Organization (‎2020)‎. Novel Coronavirus (‎2019-nCoV)‎. Situation Report, 3. World Health Organization. https://iris.who.int/handle/10665/330762.
16. Chen, A.T. et al (2020). Reactions to COVID-19, information and technology use, and social connectedness among older adults with pre-frailty and frailty. Geriatric Nursing. 42 (1), 188-195. DOI: 10.1016/j.gerinurse.2020.08.001.
17. Sharifi, A., Khavarian-Garmsir, A.R. (2020). The COVID-19 pandemic: Impacts on cities and major lessons for urban planning, design, and management. Science of the Total Environment. 749 (2020), 1-14. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2020.142391
18. Shaw, R.; Kim, Y-K. & Hua, J. (2020). Governance, technology and citizen behavior in pandemic: Lessons from COVID-19 in East Asia. Progress in Disaster Science. 6 (April), 1-11. DOI:10.1016/j.pdisas.2020.100090.
19. Otchere-Darko, W. (2020). COVID-19, Spatio-epidemiology and Urban Planning. The Town Planning Review. 92 (2), 209-213.
20. Acuto, M. (2020). COVID-19: Lessons for an Urban (izing) World. One Earth. 2 (4), 317-319. DOI:10.1016/j.oneear.2020.04.004
21. Krishna, R. & Kummitha, R. (2020). Smart technologies for fighting pandemics: The techno- and human- driven approaches in controlling the virus transmission. Government Information Quarterly. 37 (3), 101481.
22. Bereitschaft, B. & Scheller, D. (2020). How Might the COVID-19 Pandemic Affect 21st Century Urban Design, Planning, and Development?. Urban Sci. 4 (4), 2-22. DOI: 10.3390/urbansci4040056.
23. Lai, S.; Leone, F. & Zoppi, C. (2020). Covid-19 and spatial planning. A few issues concerning public policy. Tema-Journal of Land Use Mobility and Environment. 231-246. DOI:10.6092/1970-9870/6846.
24. Desai, D. (2020). Urban Densities and the Covid-19 Pandemic: Upending the Sustainability Myth of Global Megacities. Observer Research Foundation. New Delhi: ORF.
25. UN – United Nation (2020). Policy Brief: COVID-19 in an Urban World. UN: United Nation.
26. UCCN - UNESCO Creative Cities Network (2020). Cities' Response to COVID-19. Paris: Unesco.
27. Chudik, A.; Hashem Pesaran, M. & Rebucci, A. (2020), Voluntary and Mandatory Social Distancing: Evidence on Covid-19 Exposure Rates from Chinese Provinces and Selected Countries. Germany: Tech. Rep. National Bureau of Economic Re-search.
28. Patrick, K.; Stanbrook, M.B. & Laupacis, A. (2020). Social distancing to combat COVID-19: We are all on the front line. CMAJ. 192 (19), 516-517.
29. Jay, J., Bor, J., Nsoesie, E., Lipson, S. K., Jones, D. K, Galea, S., and Raif-man, J. (2020), Neighborhood income and physical distancing during the COVID-19 pandemic in the US. Nature Human Behavior. 4. November, 1294-1302.
30. Abouk, R. & Heydari, B. (2020). The immediate effect of covid-19 policies on social distancing behavior in the united states. Sage Journal. 136 (2), 245-252. https://doi.org/10.1177/0033354920976575.
31. Hatchett, R. J.; Meccher, C. E. & Lipsitch, M. (2007). Public health interventions and epidemic intensity during the 1918 in uenza pandemic. Proceedings of the National Academy of Sciences. 104 (18), 7582-7587.
32. Farboodi, M.; Jarosch, G. & Shimer, R. (2020). Internal and external ects of so-cial distancing in a pandemic. Tech. Rep. National Bureau of Economic Research.
33. Pisano, C. (2020). Strategies for post-COVID cities: An insight to Paris En Commun and Milano 2020. Sustainability, MDPI. 12 (15), 1-16.
34. Hu, R. (2020). COVID-19, smart work, and collaborative space: A crisisopportunity perspective. Journal of Urban Management. 9 (3), 276–280.