راهبردهای امنیتی ایالات‌متحده آمریکا در خصوص چین و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (2001-2021)

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

دوره 15، شماره 54، خرداد 1402، صفحه 74-87   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pir.2023.1975798.3588

نویسندگان

حسین مذنب¹؛ محمدرضا قائدی^{* 2}؛ رضا سیمبر³

¹دانشجوی دکتری گروه روابط بین‌الملل، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران.

²دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

³استاد گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

تأثیر راهبردهای امنیت ملی آمریکا بر سایر کشورها، همواره موردتوجه پژوهشگران روابط بین‌الملل بوده است. برخی نظریه‌پردازان معتقدند، توسعه همه‌جانبه چین در بیست سال گذشته، منافع بسیاری از کشورها، علی‌الخصوص آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که راهبردهای امنیتی ایالات‌متحده آمریکا در خصوص چین، چه تأثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران(۲۰۰۱-۲۰۲۱) داشته است؟ در پاسخ فرضیه مطرح‌شده آن است که «با توجه به تهدیدات راهبردی امنیتی آمریکا علیه چین، این کشور به دنبال اتحادهای جدید میان بازیگران مهم منطقه‌ای بوده، که این امر منجر به اتحاد راهبردی میان چین و ایران گردیده است». پس از بررسی منابع شاخص دسته اول(اقتصادی و راهبردهای امنیتی) با روش توصیفی-تحلیلی، نتایج نشان داد: راهبردهای امنیت ملی ایالات‌متحده آمریکا، از سال 2001 تا 2021 همواره از چین و ایران به‌عنوان یک تهدید بین‌المللی یادکرده است، به شکلی که نقش چین پررنگ‌تر و نقش ایران در مراحل بعدی در این راهبرد‌ها قرار داشته‌اند. به نظر استفان والت هنگامی‌که دو یا چند دولت با تهدید مشترک قریب‌الوقوع مواجه شوند، برای حفاظت از خود در شکل یک ائتلاف به یکدیگر می‌پیوندند. بدین‌جهت کشور چین و ایران در برابر تهدیدات کشور آمریکا قرارداد همکاری 25ساله به امضا رساندند.

کلیدواژه‌ها

راهبردهای امنیتی؛ ایالات متحده؛ چین؛ ایران؛ امنیت ملی

مراجع

-اختیاری‌امیری، رضا و صالحی‌خنار، محبوبه(1397). پیامدهای سیاسی-اقتصادی توسعه روابط ایران و چین در چارچوب سیاست نگاه به شرق(1384-1392). فصلنامه مطالعات سیاسی. سال دهم. شماره 40 تابستان 1397

-آزادی، علی(1400). شکست استراتژی آمریکا در مقابل چین. پایگاه اقتصاد نیوز. کدخبر: 443167 -06/07/1400

-اسفندیاری، حسن و متقی، ابراهیم(1400). ارزیابی مقایسه‌ای سیاست امنیت ملی آمریکا در دوران باراک اوباما و دونالد ترامپ در جنوب غرب آسیا. فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 48 پاییز 1400

-آقایی، سیدداود و اکبریان، علیرضا(1396). تعامل یا تقابل چین با آمریکا در خلیج‌فارس. فصلنامه سیاست. دوره 47، شماره 2 تابستان 1396

-اکو ایران(1401). تحریم چین اقتصاد آمریکا را فلج می‌کند؟. پایگاه خبری اکو ایران. شماره خبر 12595 2 فروردین 1401 -اندیشکده راهبردی تبیین(1396). بررسی استراتژی امنیت ملی آمریکا. مجموعه رصد راهبردی اندیشکده راهبردی تبیین. دی‌ماه 1396

-ایزدی، فؤاد و خدایی، اسفندیار(1397). محدودیت‌های آمریکا در همراه ساختن چین با تحریم‌های اقتصادی ایران. فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی. سال پانزدهم، شماره 52، بهار 1397

-بختیاری، تهمینه(1396). سند امنیت ملی آمریکا 2018: از بی تعهدی تا تهدید دولت‌ها. خبرگزاری صداوسیما. کد خبر 1963015 مورخ 4 دی 1396 https://www.iribnews.ir/fa/news/1963015

-بزرگی، وحید و حسینی، میرعبداﷲ(1390). سازمان همکاری شانگهای و جنبه‌های عضویت دائم ایران در آن. مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 284، تابستان 1390، صص 77-62

-پاک‌نیا، مهدی(1393). پیامدهای گرایش راهبردی آمریکا به رقابت با چین در رابطه با ایران (2010 تاکنون). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.

-پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران(1400). امضای سند "برنامه همکاری جامع فی‌مابین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین".7/1/1400. https://mfa.gov.ir/portal/newsview/632864

-پیرفیروزجایی، حمید(1396). راهبرد نظامی آمریکا در خلیج‌فارس و امنیت ملی ج.آ.آ 2012-2017. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی. دانشکده حقوق و علوم سیاسی

-جالینوسی، احمد؛ هاشمی، سید محمود، باقری، محسن(1394). بررسی سند استراتژی امنیت ملی آمریکا (2015) و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه تاریخ, 10(37).

-جمشیدی، محمد و یزدان شناس، زکیه(1398). استراتژی چرخش به آسیا، خیزش چین و سیاست امنیت ملی آمریکا در آسیای شرقی. دو فصلنامه دانش سیاسی، سال 16 شماره 1 بهار و تابستان 1398

-جهانیان، شهاب و اسلامی، سعید(1399). بررسی مقایسه‌ای استراتژی‌های امنیت ملی آمریکا در قرن بیست و یکم. فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 87 بهار 1399

-حبیبی، رحمان(1400). نگاهی به رهنمود استراتژیک موقت امنیت ملی آمریکا 2021. موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام. گزارش ویژه شماره 59 مورخ 16/1/1400

-درج، حمید و بصیری، محمدعلی(1400). تأثیر رقابت منطقه‌ای آمریکا و چین بر معادلات و نظم منطقه‌ای در شرق آسیا. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، دوره 53 شماره 1 بهار 1400

-دهشیری، محمدرضا و غفوری، مجتبی(1394). الزامات راهبردی جمهوری اسلامی ایران در قبال سیاست‌های خاورمیانه‌ای جدید آمریکا. سیاست‌های راهبردی و کلان, 3(شماره 12)

-دهشیری، محمدرضا و قائدی، محمدرضا و حبیبی، سیدمهدی(1399). تشدید واگرایی آمریکا و چین در عصر پساکرونا و دلالت‌های آن برای جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست. دوره نهم، شماره 33، تابستان 1399

-رستمی، فرزاد و صالحی کرتویجی، مجتبی(1395). راهبرد امنیتی آمریکا و گرایش ایران به شانگهای. فصلنامه روابط خارجی، سال هشتم، شماره سوم، پاییز 1395

-روحانی، حسن(1381). استراتژی جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدات اخیر آمریکا. مجله حکومت اسلامی. شماره 23

-سجادپور، سید محمدکاظم(1400). بررسی مناسبات چین و آمریکا. مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران. https://www.ipis.ir/portal/subjectview/637003/

-سجادپور، سیدمحمدکاظم؛ شریعتی، شهروز(1390). گزاره ایران در روابط آمریکا و چین 1991-2009، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هفتم، شماره دوم، تابستان 1390

-سریع القلم، محمود(1401). ایران و ژئوپولیتیک جدید جهان. https://sariolghalam.com/2022/03/19 -شاهنده، بهزاد(1396). چین: روابط با آمریکا و ایران. تهران. نشر: میزان

-صالحی کرتویجی، مجتبی(1394). تحول در راهبرد امنیتی آمریکا بعد از 2001 در خاورمیانه و تأثیر آن بر رویکرد جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه رازی. دانشکده علوم اجتماعی

-طباطبایی، سیدمحمد و قیاسی، امیر(1392). راهبرد سیاسی و امنیتی ایالات‌متحده آمریکا در قبال چین (2012-2008) بر اساس تئوری موازنه نرم. فصلنامه مطالعات سیاسی-اجتماعی جهان، دوره 3، شماره 2. پاییز و زمستان 1392.

-قربانی، صادق(1398). جایگاه منطقه ایندوپاسیفیک در راهبرد امنیت ملی ایالات‌متحده و تأثیر آن بر امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امورخارجه

-قنبرلو، عبداله(1389). مناسبات اقتصادی آمریکا-چین و آثار آن بر امنیت ملی ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی. سال سیزدهم، شماره دوم، تابستان 1389.

-قوام، عبدالعلی(1393). سیاست شناسی مبانی علم سیاست، تهران: انتشارات سمت. -کاوه جبلی، علیرضا(1382). روابط نظامی ایران و چین، و متغیری به نام آمریکا. فصلنامه سیاست دفاعی، سال یازدهم، شماره 44

-کمیسیون‌تدوین‌استراتژی‌امنیت‌ملی‌آمریکا(1383). استراتژی امنیت ملی آمریکا در قرن 21. مترجمان: بابک فرهنگی، ابوالقاسم راه‌چمنی، جلال دهمشگی. ناشر: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.

-کیوان حسینی، سیداصغر و سینا نورانی، سیدامیر(1398). ترامپ، جهت‌گیری آمریکا اول و اخلال در تجارت بین‌الملل (2017-2019). دو فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل. دوره دوم، شماره اول. بهار و تابستان 1398.

-گروه‌واژه‌گزینی(1396) جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر اول. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. سرواژه راهبُرد.

-گمرک جمهوری اسلامی ایران(1400). آمار صادرات و واردات منتهی به سال 1399. https://www.irica.ir

-ماندل، رابرت(1387). چهره متغیر امنیت ملی، مترجم پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی

-مختاری، لادن(1382). راهبرد امنیت ملی آمریکا در 17 سپتامبر 2002. فصلنامه مطالعات خاورمیانه. زمستان 1382

-مظاهری، محمد(1388). تبیین رقابت‌های چین و ایالات‌متحده آمریکا در چارچوب نظریه چرخه قدرت. فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره دوم، تابستان 1388

-موسوی، سیدمحمدعلی؛ خدایی، اسفندیار(1395). روابط آمریکا و چین در خلیج‌فارس: همکاری یا تقابل. فصلنامه روابط خارجی، سال هشتم، شماره اول، بهار 1395.

-نصیرپور اسگوئی، نوید(1399). سود کلان قرارداد۲۵ ساله سند همکاری. سایت دیپلماسی ایرانی. 3/6/1399. http://irdiplomacy.ir/fa/news/1994683