مصادیق و مضامین اخلاقی در فرائدالسلوک

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 7، دوره 14، شماره 56، اسفند 1401، صفحه 174-206   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pars.2023.703146

نویسندگان

خدیجه سادات طباطبایی^{* 1}؛ داود محمدی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان (نویسنده مسؤول)

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

چکیده

وجود اندیشه­های اخلاقی در نظم و نثر فارسی، که از فرهنگ و تربیت دینی بهره          می­گیرد به ادبیّات فارسی غنای خاصی را بخشیده­است. کتاب فرائدالسلوک یکی از آثار ارزشمند سده­ی هفتم هجری است که سرشار از آموزه­های تعلیمی است و گنجینه­ای از معارف، فضایل و حکمت­ها را در بر­دارد. در این پژوهش، سعی شده تا با روش استقرایی، متن­هایی که به تصریح یا کنایه بر مضامین اخلاقی دلالت دارد؛  بررسی و با استفاده از شیوه­ی تحلیل محتوایی، واژگان و عبارات مورد نظر توصیف شوند. بنابراین، مهم­ترین پرسشی که در این پژوهش مطرح است عبارتند از: که در کتاب فرائدالسلوک سجاسی، به کدام آموزه­های اخلاقی و تعلیمی سفارش شده است و از چه رذایل اخلاقی نهی کرده­است؟ بدین منظور کتاب فرائدالسلوک شمس سجاسی، به عنوان محور کار انتخاب و متناسب با موضوع به استخراج مصادیق اخلاقی در این کتاب پرداخته شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که: سجاسی در کتابش، علاوه بر ایجاد التذاذ ادبی برای مخاطب، از هر فرصتی برای انتقال اندیشه­های تعلیمی خود به مخاطب استفاده کرده و تحت تاثیر آموزه­های اخلاقی دین مبین اسلام، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از طریق بیان حکایت یا تمثیل­های مناسب، خواننده را به متحلی شدن به فضایل اخلاقی سوق می­دهد و با بیان عواقب ناشی از رذایل اخلاقی، ان­ها را در نظرش ناپسند جلوه می­دهد و سعی در هدایت انسانها در مسیر صحیح زندگی دارد.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

فرائدالسلوک؛ شمس سجاسی؛ اخلاق؛ فضایل اخلاقی؛ رذایل اخلاقی

مراجع