بررسی رویکرد بهبود کیفیت فرآیند یاددهی- یادگیری در طراحی الگوی مدرسه پژوهش‌محور

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 63، خرداد 1402، صفحه 135-189   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین پالار¹؛ ترانه عنایتی^{* 2}؛ محمد صالحی²

¹دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران

²دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی رویکرد بهبود کیفیت فرآیند یاددهی- یادگیری در طراحی الگوی مدرسه پژوهش‌محور بوده است.
روش: روش تحقیق آمیخته بود. جامعه آماری در بخش کیفی خبرگان، صاحب‌نظران، متخصصان و افراد کلیدی آموزش و پرورش و آموزش عالی، در بخش اعتباریابی، گروهی از خبرگان و متخصصان آموزش و پرورش مازندران و در بخش کمی معلمان دوره‌های ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم استان مازندران در سال تحصیلی 1402-1401 به تعداد 39041 نفر بودند. در بخش­های کیفی با روش نمونه­ گیری گلوله برفی تعداد 22 خبره، اعتباریابی با روش هدفمند 20 خبره و کمّی با روش خوشه­ ای نسبی 380 نفر انتخاب شدند. داده ­ها در بخش‌های کیفی از طریق روش داده بنیاد با مصاحبه، اعتباریابی از طریق اجرای تکنیک دلفی با چک لیست نظرسنجی و داده ها در بخش کمی از طریق مدل‌سازی معادلات ساختاری با پرسش‌نامه 118 گویه ­ای، استخراج و تجزیه و تحلیل شد. برای تعیین روایی و پایایی در مرحله کیفی از روش­های مقبولیت و قابلیت تأیید، در مرحله اعتباریابی از بازنگری و بازبینی خبرگان و در مرحله کمی، روایی پرسش‌نامه­ ها به سه روش صوری، محتوایی و سازه تأیید شد. پایایی هم به سه روش تعیین ضریب بارهای عاملی گویه ­ها، آلفای کرونباخ مؤلفه ­ها (بین 738/0 تا 86/0) و پایایی ترکیبی (بین 843/0 تا 9/0) برآورد و تأیید شد.
یافته ها: طبق نتایج بخش کیفی مدل پارادایمی دارای 11 بعد و 24 مؤلفه به‌ شرح؛ شرایط علّی (تفکر آینده نگرانه به پژوهش، نگرش توسعه پژوهش-آموزش، ضرورت پژوهش‌محوری در آموزش و ضعف سیستم آموزش‌محور)، شرایط زمینه ­ای (سیاست‌های بالادستی، برنامه­ های درسی، محتواهای آموزشی، امکانات و زیرساخت‌ها و انگیزش دانش‌آموزان)، شرایط مداخله ­ای (رهبری مدیران نظام آموزشی، حمایت‌های مادی و غیرمادی، ارزش­های دینی- ملّی، ارزشیابی پژوهش‌محور، پرورش روحیه انتقادی و حل مسأله)، راهبرد (خلاقیت و خردمحور شدن آموزش، توانمندسازی منابع انسانی، مشوق­های انگیزشی، کارگاه­ها و جشنواره­ های علمی پژوهشی، ایجاد محیط پژوهش‌محور و اشاعه فرهنگ پژوهش‌محور) و پیامد (پیامدهای تحصیلی، پیامدهای فردی، پیامدهای نظام آموزشی و پیامدهای اجتماعی) می‌باشد. نتایج بخش اعتباریابی، حاکی از تأیید مؤلفه­ های شناسایی شده در بخش کیفی بوده و نتایج بخش کمی نشان داد که تمامی ابعاد و مؤلفه ­های مدل پژوهش، مورد تأیید واقع شدند.
نتیجه گیری: جهت تعالی مدرسه پژوهش محور توجه به بهبود هسته فنی مدرسه یعنی فرآیند یاددهی- یادگیری ضروری است.

کلیدواژه‌ها

بهبود کیفیت؛ فرآیند یاددهی- یادگیری؛ مدرسه پژوهش محور

مراجع

اکرمی، زکیه. (1400). بررسی مؤلفه‌های شایستگی حرفه‌ای معلمان شیمی در مدارس پژوهش‌محور با رویکرد دیکوم، پژوهش در آموزش شیمی، 2(3 ): 66-49.

بذرافشان مقدم، مجتبی. شوقی، مریم و رحمانخواه، راحیل. (1394). جایگاه نظارت و راهنمایی تعلیماتی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، 5(2): 43-23.

جعفری، سکینه و عبد شریفی، فاطمه. (1396). ارائه­ مدل ساختاری شایستگی‌های تدریس ادراک شده­ اعضای هیأت علمی و دستاوردهای تحصیلی دانشجویان علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز، مطالعات آموزش و یادگیری، 6(1): 66-47.

جمشیدی گوهرریزی، اعظم. عباسی سروک، لطف‌الله. شریعتمداری، مهدی و کردستانی، فرشته. (1399). ارائه الگوی دانشگاه پژوهش‌محور برای واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی شهر تهران، علوم اجتماعی، 14(2): 83-61.

چاوشی، الهام. شاه­طلبی، بدری و ابراهیم­زاده دستجردی، رضا. (1400). شناسایی مؤلفه‌های مدرسه پژوهش‌محور به منظور ارائه یک الگوی جامع برای آموزش ‌و پرورش دولتی ایران، نوآوری های مدیریت آموزشی، 16(1): 131-109.

چاوشی، الهام. شاه­طلبی، بدری و ابراهیم­زاده دستجردی، رضا. (1399). پژوهش­محوری چندلایه: ارائه مدل پارادایمی مدرسه پژوهش‌محور، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 11 (4): 166-133.

حسین‌پور طولازدهی، شهره. زین‌آبادی، حسن‌رضا. عبدالهی، بیژن و عباسیان، حسین. (1396). آموزش و یادگیری پژوهش‌محور در محیط ساختن گرا: طراحی مدلی بر اساس پژوهش پدیدارنگارانه، تعلیم و تربیت: 33(4): 30-9.

حسین‌پور، شهره و زین‌آبادی، حسن­رضا. (1398). مدرسه پژوهش‌محور: تدوین و آزمون یک الگوی علّی به روش ترکیبی اکتشافی، خانواده و پژوهش، 16 (3): 47-27.

ساداتی کیادهی، سید مرتضی. صالحی، محمد و نیازآذری، کیومرث. (1400). تأثیر مدارس پژوهش‌محور بر عوامل تسهیل‌کننده یادگیری دانش­آموزان در آموزش و پرورش استان مازندران به منظور ارائه مدل، توسعه­ آموزش جندی­شاپور، 12 (1): 107-100.

ساداتی کیادهی، سید مرتضی. صالحی، محمد و نیازآذری، کیومرث. (1400). شناسایی و رتبه بندی ابعاد مدارس پژوهش‌محور در آموزش و پرورش، پژوهش‌نامه تربیتی، 16(66): 138-130.

سالاری نودز، طاهره و سالاری نودز، خاطره. (1398). بررسی نقش پژوهش و یاددهی پژوهش‌محور بر تعمیق یادگیری، کنفرانس ملّی پژوهش‌های حرفه‌ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد دستاورهای نوین در علوم تربیتی و رفتاری «از نگاه معلم»، میناب.

سعیدی صفت، عباسعلی و پورقاز، عبدالوهاب. (1397). تأثیر آموزش پژوهش‌محور بر تفکر انتقادى و عملکرد تحصیلى، پنجمین همایش ملّی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی ایران (با رویکرد فرهنگ مشارکتی)، تهران.

سیفی، معصومه. (1397). طراحی الگو و تعیین شاخص‌های مدرسه پژوهش‌محور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.

عباسی اسفنجیر، علی اصغر. (1394). مدل‌سازی مدرسه­ پژوهش­محور و آزمون تجربی آن با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی در مدارس استان مازندران، مطالعات توسعه­ اجتماعی- فرهنگی، 4 (3): 182-157.

مالمیر، امیر. (1401). یادگیری پژوهش‌محور (IBL) ریاضی در کلاس درس مجازی در دوران کرونا، هفتمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی ایران، تهران.

محمدی، مهدی. محمد جعفری، خاطره. مرزوقی، رحمت اله. شفیعی، مریم و خوشبخت، فریبا. (1397). مطالعه تجربی تأثیر آموزش تفکر ژرف‌اندیشانه بر یادگیری پژوهش‌محور دانش‌آموزان در درس علوم ابتدایی، روش‌ها و مد‌‌ل‌های روانشناختی. 9 (1): 130-109.

Alameddine, M, Ahwal, M, Hala, W (2016). Inquiry Based Teaching in Literature Classrooms, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 232(3): 332-337.

Brew, A, Saunders, C. (2020). Making sense of research-based learning in teacher education, Teaching and Teacher Education, 87(2): 117-131.

Firdaus L. N, Darmadi D. (2017). Shaping Scientific Attitude of Biology Education Students Through Research-Based Teaching, The 4th International Conference on Research, Implementation, and Education of Mathematics and Science (4th ICRIEMS) AIP Conf. Proc.

Ibragimov G. I. (2019). Methodology of Research-Oriented Training in the System of Pedagogical Education, Proceedings IFTE.

Knight, S., Van Wyk, J. Mahomed, S. (2016). Teaching research: a programme to develop research capacity in undergraduate medical students at the University of KwaZulu-Natal, South Africa, BMC Medical Education, 16(3): 1-8.

Kuhlthau, C. C., Maniotes, L. K., Caspari, A. K. (2015). Guided inquiry: Learning in the 21st century: Learning in the 21st century, ABC-CLIO.

Laudano, F., Tortoriello, F.S., Vincenzi, G. (2021). An experience of teaching algorithms using inquiry-based learning. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 51(3): 344-353.

Nasution N, Warsono W, Sarmini S, Prasetyo K, Segara N. B., Fauziah D, Ulamatullah T. S. (2022). Training of Applying Research-Based Learning on Junior High School Social Studies Teacher, Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 627: 358-362.

Pirozhkova I. (2021). Higher education for sustainable development: Research-based learning (the case of the Ural State University of Economics), E3S Web of Conferences 296 (2021).

Reyes A. D. L, Cook C. R, Gresham F. M, Makol B. A, Wang M. (2019). Informant discrepancies in assessments of psychosocial functioning in school-based services and research: Review and directions for future research, Journal of School Psychology, 74: 74-89.

Singh, R., Herrmann, Ch., Thiede, S., Sangwan, K.S. (2019). Research-based Learning for Skill Development of Engineering Graduates: An empirical study, Procedia Manufacturing, 31: 323-329.

Vaughan, N. D. (2010). A blended community of inquiry approach: Linking student engagement and course redesign, The Internet and Higher Education, 13(1): 60-65.