تحلیل الگوهای همدید دو رخداد سنگین‌ترین بارش‌های حوضه سد زاینده رود

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 48، بهمن 1402، صفحه 116-125

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شهیده دهقان¹؛ امیر گندمکار^{* 2}؛ علیرضا عباسی¹

¹گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

²گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

بارش یکی از مهمترین عناصر اقلیمی است و به خصوص زمانی که بارش‌های سنگین رخ دهد اهمیت آن بیشتر می‌شود. بررسی بارش و یا بارش‌های سنگین یک منطقه نیازمند تحلیل الگوهای همدید می‌باشد. این پژوهش با هدف بررسی بارش‌های سنگین حوضه آبریز سد زاینده رود صورت گرفته است. برای این منظور از داده‌های بارش روزانه ایستگاه‌های کوهرنگ، فریدون شهر، شهرکرد، داران، پل زمان خان، فرخ شهر، چادگان و سامان طی دوره آماری 2019-1958 استفاده شد. پس از بررسی داده‌ها دو رخداد بارش در تاریخ‌های 7/1/2004 و 12/3/2005 که بارش‌های سنگین (بارش بالای 20 میلی متر) در منطقه مورد مطالعه رخ داده انتخاب و الگوهای همدید آن مورد تحلیل قرار گرفته است. داده‌های مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل سه تراز 500، 700 و 850 هکتوپاسکال از سایت نوآ دریافت و در نرم افزار Arc Gis نقشه های آن ترسیم شد. نتایج به دست آمده نشان داد بارش های سنگین در حوضه مورد مطالعه زمانی رخ می‌دهد که هوای سرد در عرض‌های بالاتر به سمت عرض‌های پایین‌تر حرکت کرده و بر روی دریای سرخ و مدیترانه رطوبت لازم را کسب کرده باشند. زمانی که محور تراف در شرق مدیترانه قرار گیرد و رطوبت فراوان نیز داشته باشد باعث ایجاد بارش‌های سنگین در منطقه مورد مطالعه می‌شود. در مجموع می‌توان بیان نمود که شدیدترین بارش‌ها در منطقه مورد مطالعه در اسفندماه رخ می‌دهد و سیستم‌های مدیترانه‌ای و سودانی مسبب رخداد بارش‌های سنگین در این منطقه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

ارتفاع ژئوپتانسیل؛ الگوهای همدید؛ بارش سنگین؛ حوضه سد زاینده رود

مراجع

بیرانوند، ابراهیم و دیگران (1401). تحلیل آماری- سینوپتیکی بارش‌های سنگین منجر به سیلاب فروردین 1398 در حوضه آبریز درود بروجرد. مخاطرات محیط طبیعی. 11 (32)، 188-169.

پرنده خوزانی، اکرم؛ لشکری، حسن (1390). بررسی سینوپتیکی بارشهای سنگین در جنوب ایران. مجله برنامه ریزی محیطی. 22 (41)، 136-129.

ثقفی، مریم و دیگران (1402). ناحیه بندی و واکاوی بارش‌های فراگیر در نواحی بارشی ایران در بازه آماری 30 ساله (2016-1987). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 23 (71)، 121-103.

جهانبخش، سعید؛ ذوالفقاری، حسن (1381). بررسی الگوی سینوپتیک بارش‌های روزانه در غرب ایران. فصلنامنه تحقیقات جغرافیایی. 16،17 (63،64)، 257-234.

حسنوند، زیبا و دیگران (1401). تحلیل آماری- همدید بارشهای سنگین دو حوضه آبریز کرخه و دز. نشریه پژوهش‌های اقلیم شناسی. 13 (52)، 53-37.

خوشحال، جواد؛ خسروی، محمود؛ نظری‌پور، حمید (1386). شناسایی منشأ و مسیر رطوبت بارش‌های فوق سنگین استان بوشهر. مجله جغرافیا و توسعه. 7 (16)، 28-7.

رحیمی، داریوش؛ علیزاده، تیمور (1389). تحلیل آماری- همدید بارش‌های سنگین مناطق خشک ایران. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. 8 (14)، 69-51.

عزیزی، قاسم؛ نیری، معصومه؛ رستمی، شیما (1388). تحلیل سینوپتیک بارش‌های سنگین در غرب کشور. فصلنامه جغرافیای طبیعی. 1 (4)، 13-1.

علیجانی، بهلول (1385). اقلیم شناسی سینوپتیک. چاپ دوم. تهران: انتشارات سمت.

کرمپور، مصطفی و دیگران (1392). بررسی الگوهای همدیدی بارش‌های سیل آسا در استان لرستان. فصلنامه فضای جغرافیایی. 13 (43)، 113-99.

کیخسروی، قاسم؛ شکیبا، علیرضا؛ حمیدپور، پگاه (1401). تحلیل الگوهای همدیدی و ترمودینامیک منجر به بارش‌های ابر سنگین و برآورد پهنه آبی حاصل از بارش‌ها درحوضه آبخیز کرخه. فصلنامه مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی. 3 (1)، 100-83.

گوهری، فاطمه؛ حاجی محمدی، حسن؛ حاجی وندی، سمیه (1401). شناسایی مکانیسم جوی حاکم بر رخداد ناهنجاری‌های شدید بارشی شرق ایران. پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی. 3 (10)، 46-33.

متولی طاهر، فاطمه زهرا؛ احمدی گیوی، فرهنگ؛ ایران نژاد، پرویز (1394، اردیبهشت). بررسی همدیدی بارشهای فرین استان مازندران در ماه اکتبر. کنفرانس هواشناسی ایران، یزد.

Al-Hatrushi, S. & Yassine, C. (2009). Synoptic aspects of winter rainfall variability in Oman. Atmospheric Research. 95 (4), 470–486.

Albert, P. et al (2014). A new season definition based on classified daily synoptic system: An example for the eastern Meditrranea. Int. J. Climatol. 24 (8), 1013 -1021.

Carvalho, L.M.V.; Jones, C. & Liebmann, B. (2002). Extreme precipitation events in southeastern south America and large-scale convective patterns in the South Atlantic Convergence Zone. J. Climate. 15, 2377-2394.

Chavan, S. R. & Srinivas, V. V. (2021). Evaluation of three approaches to probable maximum precipitation estimation: A study on two Indian river basins. Theoretical and Applied Climatology 144, 731–749.

Huth, R. (1996). An intercomparison of computer-assisted circulation classification methods. International Journal of Climatolog y. 16 (8), 893-922.

Luo, Y. et al (2016). Synoptic Situations of Extreme Hourly Precipitation over china. Journal of Climate. 29 (24), 8703 -8719.

Steensen, B.M.; ´Olafson, H. & Jonassen, M. O. (2011). An extreme precipitation event in Central Norway. Tellus, No. 63A, pp. 675-686.

Zhai, P. et al (2005). Trends in total precipitation and frequency of daily precipitation extremes over China. J. Climate. 18 (7), 1096-1108.