ارزیابی اثر تاریخ کشت بر عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک ارقام گندم

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

دوره 12، شماره 2، بهمن 1401، صفحه 159-171   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2./jpps.2023.703387

نویسندگان

مجتبی علوی فاضل^{* 1}؛ محبوبه رنجبر²

¹دانشیار گروه زراعت، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

چکیده

به منظور ارزیابی تاریخ های مختلف کشت در ارقام گندم بر عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک آزمایشی در سال زراعی 97-1396 در اهواز به صورت کرت‌های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت 20 آذر، 10 دی و 30 دی و فاکتور فرعی شامل چهار رقم گندم نان چمران-2، سیروان، مهرگان و چمران بود. نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت و رقم بر میزان فتوسنتز جاری، کارایی فتوسنتز جاری، میزان انتقال مجدد و کارایی انتقال مجدد در سطح یک درصد معنی‌دار بود و اثر برهمکنش تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی در سطح یک درصد معنی‌دار شد. بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت 20 آذر ماه و رقم چمران-2 (5420 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد در حالیکه کمترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت 30 دی ماه و رقم سیروان (2660 کیلوگرم در هکتار) بود. بیشترین میزان انتقال مجدد از تاریخ کاشت 20 آذر ماه( 45/153 گرم در مترمربع) و کمترین آن از تاریخ کاشت 30 دی ماه (25/100 گرم در مترمربع) بدست آمد. در نتیجه، تاریخ کاشت 20 آذر ماه به علت فراهم شدن شرایط دمایی و تابش مناسب در دوره رویشی و زایشی و تأثیر مطلوب آن بر عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک گندم در رقم چمران-2 برتر از سایر تاریخ‌های کاشت بود.

کلیدواژه‌ها

گندم؛ تاریخ کاشت؛ رقم؛ کارایی فتوسنتز جاری

مراجع

رر

• امام، ی.، رنجبر، ا. و بحرانی، م، ج. 1386. ارزیابی عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ‌های گندم تحت شرایط خشکی بعد از گل‌دهی. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 11(1): 327-317.  
• دورفرد، ا.، لطفعلی آینه، غ، ع. و آیینه بند، ا. ۱۳۸۷. اثر تنش گرما بر خصوصیات مرفولوژیکی و کارایی حرکت مجدد ارقام گندم در شرایط اهواز، دهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات، تهران، پردیس ابوریحان دانشگاه تهران.
• ساجدی، ن. ع.، مدنی، ح.، حبیبی، د. و پازوکی، ع. ر. 1391. بررسی تاثیر سلنیوم و اسید سالیسیلیک بر انتقال مجدد، فتوسنتز جاری و عملکرد دانه ارقام گندم در شرایط دیم. تولید گیاهان زراعی در شرایط تنش‌های محیطی، 4(1): 14-1.
• شریفی، ح، ر. و رحیمیان مشهدی، ح. 1383. تعیین نیاز بهاره‌ سازی ارقام گندم دیم سرداری و سبلان. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 11(1): 44-35.
• علوی فاضل، م. 1394. ارزیابی میزان انتقال مجدد به دانه ژنوتیپ‌های گندم نان و دوروم در واکنش به مقادیر نیتروژن. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی، 7(28): 18-5.
• کلاته‌عربی، م.، شیخ، ف.، سوقی، ح. و هیوه‌چی، ج. 1390. اثر تاریخ کاشت بر روی عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم گندم نان در گرگان. مجله به‌زراعی نهال و بذر، 2(3): 296-285.
• کوچکی، ع. و سرمدنیا، ع. 1387. فیزیولوژی گیاهان زراعی (ترجمه) انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 467 صفحه.
• مدحج، ع.، امام، ی. و آینه‌بند، ا. 1390. اثر سطوح نیتروژن بر میزان محدودیت مبداء و الگوی توزیع مواد فتوسنتزی به دانة ژنوتیپ‌های گندم در شرایط تنش گرمای پایان فصل. پژوهش‌های زراعی ایران، 9(3): 485- 474.
• میرطاهری، س، م.، سیادت، س، ع.، نجفی، م، ص.، فتحی، ق، ا. و عالمی، س، خ. 1389. اثر تنش خشکی بر انتقال مجدد ماده خشک در پنج رقم گندم نان. پژوهش‌های زراعی ایران، 8(2): 314-308.

168

• نوریانی، ح. 1394. اثر پاکلوبوترازول بر میزان توزیع مجدد مواد فتوسنتزی به دانه سه رقم گندم در شرایط تنش گرما. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی، 7(25): 104-89.
• Akbari, G. A., Salehi-Zarkhooni, R., Mottaghi, S., Lotfifar, O., Yusefi- Rad, M. and Nasiri, M. 2010. Comparision of yield, yield components and remobilization of assimilates in old and new rice genotypes. Plant Production Technology, 1(2): 21-32.
• Al-Otayk, S. M. 2010. Performance of yield and stability of wheat genotypes under high stress environments of the central region of Saudi Arabia. Met. Env & Arid Land Agric. Sci, 21: 81-92.
• Awan, K. A., Ali, J. and Akmal, M. 2017. Yield Comparison of Potential Wheat Varieties by Delay Sowing as Rainfed Crop for Peshawar Climate. Sarhad Journal of Agriculture, 33(3): 480-488.
• Blum, A. 1998. Improving wheat grain filling under stress by stem reserve mobilization. Euphytica, 100: 77–83.
• Cruz-Aguado, J. A., Rode´s, R., Pe´rez, I. P. and Dorado, M. 2000. Morphological characteristics and yield components associated with accumulation and loss of dry matter in internodes of wheat. Field Crops Res, 66:129–139.
• Fischer, R. A. and Byerlee, D. B. 1991. Trends of wheat production in the warmer areas: Major issues and economic consideration. P. 3-27. In: Saunders D. A. (ed.). Proceeding of the symposium of wheat for the nontraditional warm areas. Iguazu, Brazil. 29 July-3 Aug 1990. CIMMYT. D.F. Mexico. International Maize and Wheat Improvement Center.
• Hamam, K. A. and Khaled, A. G. A. 2009. Stability of wheat genotypes under different environments and their evaluation under sowing dates and nitrogen fertilizer levels. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 3(1), 206-217.
• Hua, S., Lin, B., Hussain, N., Zhang, Y., Yu, H., Ren, Y., Ding, H. and Zhang, D. 2014. Delayed planting affects seed yield, bio mass production, and carbohydrate allocation in canola (Brassica napus). Int. J. Agric. Biol, 16: 671-680.
• Lopes, M. S., Reynolds, M. P., Jalal-Kamali, M. R., Moussa, M., Feltaous, Y., Tahir, I. S. A., Barma, N., Vargas, M., Mannes, Y. and Baum, M. 2012. The yield correlations of selectable physiological traits in a population of advanced spring wheat lines grown in warm and drought environments. Field Crops Research Journal, 128: 129-136.
• Metwali, M. R., Ehab-Manal, H., Tarek, E. and Bayoumi, Y. 2010. Agronomical traits and biochemical genetic markers associated with salt tolerance in wheat cultivars (Triticum aestivum). Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 5(5): 174-183.
• Prasad, P. V., Pisipati, S. R., Ristic, Z., Bukovnik, U. and Fritz, A. K. 2008. Impact of nighttime temperature on physiology and growth of spring wheat. Crop Science, 148: 2372-2380.
• Refay, Y.A. 2011. Yield and yield components parameters of bread wheat genotypes as affected by sowing dates. Middle-East Journal of Scientific Research, 7: 484-489.
• Shirinzadeh, A., Heidari Sharif Abad1, H., Nourmohammadi, G., Majidi Haravan, E. and Madani, H. 2017. Effect of planting date on growth periods,

169

• yield, and yield components of some bread wheat cultivars in Parsabad Moghan. International Journal of Farming and Allied Sciences, 6 (4): 109-119.
• Singha, P., Bhowmick, J. and Chaudhury, B. K. 2006. Effect of temperature on yield and yield components of fourteen wheat (Triticum aestivum) genotypes. Journal of Ecology and Environment, 24: 550-554.
• Tewolde, H., Fernandez, C. J. and Erickson, C. A. 2007. Wheat cultivars adapted to postheading high temperature stress. Crop Science, 192: 111-120.
• Yadav, M., Wasti Devkota, M., Sah, S. K. and Bhatt, R. 2018. Effect of sowing dates on yield components of different wheat varieties. Nepalese Journal of Agricultural Scienes, 16: 102-96.
• Yang, J., Jianhua, Z., Zhiqing, W., qingsen, Z. and Wei, W. 2001. Remobilization of carbon resewes in response to water deficit during grain filling of rice, Field crops res, 71: 47-55.