از فرارود به طبرستان: پیوستگی فتح اسلامی در جبهه شمالی

پژوهش نامه تاریخ

دوره 18، شماره 70، خرداد 1402   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/hstr.2023.1988564.1855

نویسندگان

بهروز چوکان¹؛ محمدنبی سلیم^{* 2}؛ میرزا محمد حسنی³

¹- دانشجوی دکتری، تاریخ اسلام، واحد شاهرود، دانشگاه آزاداسلامی، شاهرود، ایران ([e-mail])

²- استادیارگروه تاریخ، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران(نویسنده مسئول)([e-mail])

³-استادیارگروه تاریخ، واحد شاهرود دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران([e-mail])

چکیده

یکی از دلایل گرایش اعراب مسلمان برای فتح ماوراءالنهر و خوارزم این بود که آنان در اوایل فتوحات قادر به فتح طبرستان نبودند و چون متوجه شدند که ازطریق فرارود، چینی ها با طبرستان در ارتباط هستند و نیز، حضور ترکان در نواحی شمال شرق طبرستان و جنوب خوارزم تا ماوراءالنهر سختی فتوحات را دوچندان می کند،بر آن شدند تا به جهت ممانعت از پیشروی چینیان و ترکان ،ناحیه سوق الجیشی طبرستان را تصرف کنند. ولی شرائط جغرافیایی این خطه همچون: صعب العبور بودن، متراکم بودن جنگل ها و باتلاقی بودن منطقه، رطوبت بالا و بارندگی های مداوم و نیزمقاومت اهالی ،کار فتح را دشوار می کرد.
این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای، درصدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که فرایند تصرف مناطق شمال و شمالشرق فلات ایران بر اساس چه فرایندی رخ نمود؟ مطالعات نشان میدهد که با توجه به تهدید نفوذ اقوام غیرمسلماندر مناطق استراتژیک ایران و ضرورت اتصال نواحی مفتوحه به خط سیر فتوحات و تاکید بر تمامیت ارضی ایران، خلافت اسلامی از طریق اعزام نیروهای متعدد و جلب اهالی مناطق هدف، توانست نواحی فرارود و طبرستان را تقریباً در یک بازه زمانی متقارن به تصرف درآورد . هرچند، با وجود لشکرکشی های امویان، ثمره استیلای طبرستان را عباسیان به دست آوردند و سرنوشت این خطه را به خراسان و ماورالنهر گره زدند.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: ماوراءالنهر؛ طبرستان؛ فتوحات؛ دوره اموی و عباسی؛ اوضاع سیاسی

مراجع