نمادشناسی نقوش جانوری در هنر ساسانی

پیام باستان‌شناس

دوره 11، شماره 21، شهریور 1393، صفحه 93-108   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

بهمن فیروزمندی شیره‌جینی¹؛ الهام وثوق بابایی^{* 2}

¹دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مفاهیم رمزگونه و نشانه‌های نمادین همواره در هنر ایران شیوه‌ای موثر در انتقال اندیشه‌های مذهبی و آئینی مردمان این سرزمین بوده است. یکی از مهمترین و فراوان‌ترین نقوش نمادین که در دوره ساسانی در کانون توجه هنرمندان قرار گرفت نقش‌های جانوری هستند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، مطالعه نمادهای جانوری و تبیین چیستی بنمایه‌های آن در آثار هنری ساسانی است. این هدف با پاسخ به پرسش‌های زیر پی گرفته می‌شود ۱- هر یک از جانوران بازگو کننده چه مفهومی هستند؟ ۲- چه ارتباطی میان نقوش جانوری با مذهب زردشتی دوره ساسانی وجود دارد؟ در این پژوهش آثار هنری این دوره از جمله سنگ‌نگاره‌ها گچبری ظروف فلزی و پارچه ها (۸۴ نمونه) در نمودارهای فراوانی مورد بررسی قرار گرفت و در کنار آن استفاده از متون دست اول این دوره به منظور دست‌یابی به نتایج علمی، مورد توجه قرار گرفت. این پژوهش نشان می‌دهد که در فرهنگ هنری عصر ساسانی، نمادهای هر یک از جانوران دارای مفهومی ویژه است که مهمترین مضامین آن برگرفته از مفاهیم، مذهبی اسطوره‌ای کیهانی و همچنین بازتابی از ایدئولوژی سلطنتی دوره ساسانی بوده است.

کلیدواژه‌ها

نماد؛ هنر ساسانی؛ نقوش جانوری؛ مفاهیم مذهبی؛ ایدئولوژی پادشاهی

مراجع