نظریات و عملیات در باستان‌شناسی: چگونه می‌توان این دو را بهتر و بیشتر ترکیب کرد تا به درک شفاف‌تری از گذشته دست یابیم و باستان‌شناسی را به نحو کارآمدتری در حال و آینده به کار بندیم

پیام باستان‌شناس

دوره 9، شماره 17، شهریور 1391، صفحه 17-31   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

کامیار عبدی^*

استاد مدعو، دانشگاه تربیت مدرس ؛ پژوهشگر ارشد، مرکز ایران‌شناسی، دانشگاه کالیفرنیا، ایرواین.

چکیده

باستان­‌شناسی در موقعیت حساسی قرار دارد. با دستکاری روزافزون انسان در چشم‌­انداز طبیعی، هر روز تعداد بیشتری از آثار و محوطه‌های باستانی در معرض خطر نابودی قرار می­‌گیرند. در عین حال، با کاهش روزافزون بودجه برای فعالیت­های میدانی باستان­شناسی ـ اعم از فعالیت‌­های پژوهشی و نجات­‌بخشی ـ از رهگذر مشکلات اقتصادی جهانی، تعداد محوطه­‌های باستانی که می‌­توان در آنها پژوهش کرد یا از تخریب نجاتشان داد روز به روز کمتر می‌­شود. افزون بر این مشکلات، در خود باستان‌­شناسی نیز فاصلۀ بین نظریات و عملیات روز به روز بیشتر می­‌شود. مقدار معتنابهی مطلب در زمینۀ نظریات باستان­‌شناسی به طور مداوم منتشر می­‌شود، در حالی که عملیات باستان‌­شناسی ما کماکان همان است که نسل قبل از ما، یا حتی نسل قبل از آن، به کار می­‌بستند و تنها پیشرفت در این زمینه شیوه­‌های جدید یا پیشرفته‌­تر در بازیافت، تجزیه و تحلیل و تاریخ­گذاری مواد باستانی است. در این مقاله، نویسنده توصیه می­‌کند که باستان­‌شناسی با به کارگیری پیشرفت‌های اخیر در علوم مرتبط ـ مانند زیست­‌بوم‌شناسی ـ رویکردی عملگرایانه­‌تر در پیش گیرد تا به نتایجی دست یابد که ملموس‌­تر است و به بهبود شرایط زندگی مردم کمک می­‌کند یا بر اساس داده‌­های حاصل از کارهای میدانی باستان­‌شناختی از بلایای زیست‌محیطی (مانند شوره­‌زدگی زمین یا بیابان‌­زایی) جلوگیری کند. این امر مسلماً موجب خواهد شد که پاره­ای از اهداف کاملاً علمی و پژوهشی باستان‌شناسی عجالتاً کنار گذاشته شود، اما چنین به نظر می­‌رسد که این بهایی است لازم برای تضمین آیندۀ باستان­‌شناسی.

کلیدواژه‌ها

باستان‌شناسی نظری؛ باستان‌شناسی عملی؛ نظریات عمومیت گرایانه؛ نظریات جزئی گرایانه؛ زیست‌بوم‌شناسی فرهنگی

مراجع