درآمدی نظری بر مفهوم تخصص‌گرایی در مطالعات باستان‌شناختی

پیام باستان‌شناس

دوره 9، شماره 17، شهریور 1391، صفحه 33-56   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

حمیدرضا ولی‌پور^*

استادیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر، ابهر، ایران.

چکیده

مطالعه تخصص­‌گرایی فن و تخصص­‌گرایی اقتصادی در جوامع پیش­‌ازتاریخی و چگونگی استنباط تخصص­‌گرایی، میزان و مقیاس آن، از میان مدارک باستان­‌شناختی با دشواری‌­های فراوانی روبرو است. اصطلاح «تخصص‌­گرایی» به عنوان یک موضوع مهم در ارتباط با اقتصاد جوامع باستان مدت­‌هاست که مورد توجه انسان­‌شناسان و باستان­‌شناسان قرار گرفته است. از دهه ۱۹۶۰ میلادی تعریف اصطلاح «تخصص‌گرایی»، خاستگاه­‌های آن و تعریف باستان­‌شناختی این شکل از سازمان تولید همواره در کانون مباحث باستان­‌شناسی بوده است. در صورت عدم وجود معیارهای روشن برای تشخیص تخصص­‌گرایی و بدون درک درستی از مفهوم این واژه، ممکن است محققین باستان‌شناس در تفسیر داده­‌های خود به بیراهه روند. باستان­‌شناسان خاستگاه‌­های تخصص­‌گرایی را با استفاده از سه نوع مدل تفسیر می‌کنند: ۱-مدل توسعه تجاری، ۲-مدل تطبیقی، ۳-مدل سیاسی. مدل­های مذکور ضمناً رهیافت­‌های متفاوت به موضوع مطالعه تخصص­‌گرایی در باستان‌شناسی را نشان می­‌دهند. این رهیافت­‌ها با تطور فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع ارتباط دارند. در این مقاله مفهوم و ابعاد تخصصی‌شدن پیشه، سازمان تولید، استانداردسازی، سبک، سرمایه‌­گذاری کار، مقیاس و روش تخصصی‌شدن مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

تخصص‌گرایی؛ استانداردسازی؛ سبک؛ سازمان تولید؛ پیچیدگی فرهنگی

مراجع