تغییر اقلیم و ناپایداری شهری: ارزیابی پیامدهای مهاجرین اقلیمی بر شهرها، مطالعه موردی: شهر زاهدان

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 48، بهمن 1402، صفحه 126-141

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین یغفوری¹؛ اسماعیل رحمانی^{* 2}

¹دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

²دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

تغییرات آب و هوایی در جوامع انسانی می‌تواند منجر به مهاجرت میلیونها انسان شود. عواقب ناشی از آب و هوا بر تغییر توزیع جمعیت انسانی مشخص نیست و غیر قابل پیش بینی می‌باشد. بازتاب جابه جایی جمعیت، در شهرها نمود پیدا می‌کند و سبب شکل گیری محلات مهاجرین در اراضی پیرا شهری شهرهای بزرگ می‌شود. هدف اصلی در این تحقیق بررسی اثرات تغییر اقلیم بر روی ناپایداری شهر زاهدان بوده است. برای دستیابی به این هدف از داده‌های میانگین بیشینه و کمینه عناصر دما و رطوبت نسبی و مجموع بارش در مقیاس ماهانه مربوط به ایستگاه هواشناسی همدید زاهدان در دوره آماری 30 ساله از 1990 تا سال 2020 میلادی استفاده شد. در این تحقیق از روش ناپارامتریک آزمون سنس جهت ارزیابی روند بهره گرفته شد. برای آزمون داده‌های پرسشنامه از آزمون تی تک نمونه استفاده گردید. نتایج در بخش روندیابی دما نشان داد که در کمینه بیشترین تغییرات مربوط به ماه‌های فروردین، اردیبهشت، شهریور و مهر و بیشینه دما بیشترین تغییرات در ماههای فروردین، مرداد و مهر رخ داده است. در رطوبت نسبی همچنان بیشترین تغییرات بصورت کاهش میزان رطوبت نسبی مربوط به ماه آبان بوده است. نتایج تحقیق براساس داده‌های پرسشنامه در خصوص پایداری محله‌ای نشان می‌دهد که بالاترین میزان میانگین 2/3 مربوط به بعد زیست محیطی و کمترین میزان میانگین 5/2 مربوط به بعدکالبدی است. میانگین کلی پایداری محله‌ای برابر با 8/2 می‌باشد. که این رقم نشان از پایداری ضعیف (ناپایداری) محلات مورد بررسی تحقیق است، می‌توان گفت پایداری محله‌ای در محلات مورد مطالعه از وضعیت خوبی برخودار نیست و شهروندان در این خصوص رضایت ندارند.در واقع تغییر اقلیم (کاهش بارندگی و افزایش دما) منجر به ناپایداری محلات شهر زاهدان شده است.

کلیدواژه‌ها

تغییر اقلیم؛ خشکسالی؛ زاهدان؛ سکونتگاههای غیر رسمی؛ مهاجرت

مراجع

ابراهیم زاده، عیسی؛ اسمعیل نژاد، مرتضی (1396). پناهندگان اقلیمی چالش آیندهی تحولات منطقه‌ایی مطالعه موردی: خراسان جنوبی. جغرافیا و توسعه. 15 (48)، 18-1.

اسمعیل‌نژاد، مرتضی؛ پودینه، محمدرضا (1396). ارزیابی سازگاری با تغییرات اقلیمی در مناطق روستایی جنوب خراسان جنوبی. مجله مخاطرات محیطی. 6 (11)، 100-85.

ایراندوست، کیومرث؛ بوچانی، محمدحسین؛ تولایی، روح الله (1391). تحلیل دگرگونی الگوی مهاجرت داخلی کشور با تاکید بر مهاجرت‌های شهری. فصلنامه مطالعات شهری. 2 (6)، 118-105.

حسین خانی، هادی (1398). تحلیل تغییر اقلیم و تاثیر آن بر تحولات فضایی- مکانی جمعیت در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی. تهران، ایران.

صرّافی، مظفّر (1381). بنیادهای توسعه پایدار کلانشهر تهران. نشریه شهروند مداری. 11، 9-3.

مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر زاهدان.

مرکز آمار ایران (1395- 1335). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر زاهدان.

منصوری، رویا (1398). ارزیابی آسیب‌پذیری شهر اصفهان در برابر تغییر اقلیم. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه صنعتی اصفهان اصفهان. ایران.

مهندسین مشاور شهر و خانه (1389). طرح جامع شهرستان زاهدان، مسکن و شهرسازی.

Ali, A. (1999). Climate change impacts and adaptation assessment in Bangladesh. Climate Research. 12 (2-3), 109–116.

Denissen, A.-K. (2021). Climate Change and its Impacts on Bangladesh. http://www.ncdo.nl/artikel/climate-change-its-impacts-bangladesh..

Bakker, K. & Kooy, M. (2011). Governance failure: Urban water and conflict in Jakarta. Indonesia.Barraque, B. (Ed.). Urban Water Conflicts: CRP Press. Urban Water Series: UNESCO-IHP.

Carr, E.R. (2005). Placing the environment in migration: environment, economy and power in Ghana’s central region. Environ. Plann. A 37 (5), 925–946.

Cattaneo, C. & Peri, G. (2016). The migration response to increasing temperatures. Journal of Development Economics. 122 ©, 127–146. doi:10.1016/j.jdeveco.2016.05.004.

Dodman, D.; Archer, D. & Satterthwaite, D. (2019). Editorial : Responding to climate change in contexts of urban poverty and informality. Environmental Urban. 31 (1), 3–18.

Eriksen, S.H. & Nightingale, A.J. (2015). Reframing adaptation: the political nature of climate change adaptation. Global Environmental Change. 35, 523–533. doi:10.1016/j.gloenvcha.2015.09.014.

Wilbanks, F.T.J. et al (2014). Climate-resilient pathways: Adaptation, mitigation, and sustainable development. Climate Change. United Kingdom and New York: Cambridge University Press, Cambridge.

Adams, H. et al (2012). Impact of Migration on Urban Destination Areas in the Context of Climate Change. London.

Henry, S.; Schoumaker, B. & Beauchemin, C. (2004). The impact of rainfall on the first outmigration: a multi-level event-history analysis in Burkina Faso. Popul. Environ. 25 (5), 423–460.

Hossain, M.S. (2006). Urban Poverty and Adaptations of the Poor to Urban Life in Dhaka City. Bangladesh. Unpublished PhD. Thesis. Dhaka, Bangladesh.

Hardoy, J.E.; Mitlin, D. & Satterthwait, D. (2001). Environmental Problems in an Urbanizing  World: Finding Solutions for Cities in Africa, Asia and Latin America. London: Earthscan.

Jacobson, C.; Crevello, S. & Chea, C. (2019). When is migration a maladaptive response to climate change? Reg. Environ. Change. 19 (1), 101–112.

Khan, M.M.H. & Kraemer, A. (2013). Are rural-urban migrants living in urban slums more vulnerable in terms of housing, health knowledge, smoking, mental health and general health?. Int. J. Soc. Welf. 23 (4), 373–383. doi:10.1111/ijsw.12053.

Kleniewski, N. (2006). Cities, Change and Conflict: A Political Economy of Urban Life. Thomson-Wadsworth: Sydney

Kniveton, D. et al (2008). Climate Change and Migration: Improving Methodologies to Estimate Flows. Proceedings of the IOM Migration Research Series No. 33. Geneva: IOM.

1. Parker. (2018). 143 Million People May Soon Become Climate Migrants. National Geographic.

M.S.H., Sarker (2015). Environmental Change and its Impact on Migration in Bangladesh. PhD Thesis. University of Sheffield.

Mallick, B.; Rogers, K.G. & Sultana, Z. (2021). In harm’s way: Non-migration decisions of people at risk of slow-onset coastal hazards in Bangladesh. Ambio . 51, 114-134. doi:10.1007/s13280-021-01552-8.

Mallick, B. & Vogt, J. (2013). Population displacement after cyclone and its consequences: Empirical evidence from coastal Bangladesh. Nat. Hazard. 73 (2), 191–212. doi:10.1007/s11069-013-0803-y.

McDonnell, T. (2019). Climate change creates a new migration crisis for Bangladesh. Natl. Geogr. Mag. January /article/climate-change-drives-migration-crisis-in-bangladesh-from-dhaka-sundabans.

McLeman, R. & Smit, B. (2006). Migration as an adaptation to climate change. Clim. Change. 76, 31–53. doi:10.1007/s10584-005-9000-7.

McNamara, K.E.; Olson, L.L. & Rahman, M.A. (2016). Insecure hope: The challenges faced by urban slum dwellers in Bhola Slum, Bangladesh. Migr. Dev. 5 (1), 1–15. doi:10.1080/21632324.2015.1082231.

Moniruzzaman, M.; Cottrell, A. & King, D., (2018). Environmental Migrants in Bangladesh: A Case Study on Climatic Change Hazards in the Southwestern Coastal Area. Islam, M.N.; Van Amstel, A. (Ed.). Bangladesh I: Climate Change Impacts, Mitigation, and Adaptation in Developing Countries. Springer Climate. doi:10.1007/978-3-319-26357-1_4.

Pasini, S. et al (2012). Climate change impact assessment in Veneto and Friuli Plain groundwater. A spatially resolved regional risk assessment. Sci. Total Environ. 440, 219– 235.

Poncelet, A. et al (2010). A country made for disasters. Environmental vulnerability and forced migration in Bangladesh. Afifi, T., Jäger, J. (Ed.). Environment, Forced Migration and Social. Springer, Berlin, Heidelberg. 211–222.

Priovashini, C. & Mallick, B. (2021). A bibliometric review on the drivers of environmental migration. Ambio. 51 (1), 241-252. Doi:10.1007/s13280-021-01543-9

Orum, A. M. et al (2019). The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Urban and Regional Studies. U.K.: Wiley-Blackwell.

Islam, M.T. & Akhter, Z. (2015). National Strategy on the Management of Disaster and Climate Induced Internal Displacement (NSMDCIID). https://www..net/files/46732_nsmdciidfinalversion21sept2015withc.pdf [Accessed on 10 April 2021).

Vinke, K. (2019). Unsettling Settlements-Cities, Migrants, Climate Change. Rural-Urban Climate Migration as Effective Adaptation?. London: LIT Verlag.

Warner, K. & Afifi, T. (2014). Where the rain falls: evidence from 8 countries on how vulnerable households use migration to manage the risk of rainfall variability and foodinsecurity. Clim. Dev. 6 (1), 1–17.

World Bank, (2007). Dhaka: Improving Living Conditions for the Urban Poor. Report No. 35824 BD. Urban Development Unit South Asia Region. World Bank.