شکل‌گیری و پایداری عادت‌های مصرفی در خانوارهای ایران

مدلسازی اقتصادی

مقاله 3، دوره 17، شماره 61، خرداد 1402، صفحه 47-68   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/eco.2023.1985604.2755

نویسندگان

میرحسین موسوی^{* 1}؛ الناز خجسته²؛ فرید دهقانی³

¹دانشیار، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه اقتصاد، دانشگاه الزهرا تهران، تهران، ایران

³دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد، مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف مقاله بررسی تأثیر عادت‌های شکل‌گرفته بر رفتار مصرف‌کننده به تفکیک سه اثر نسل، سن و زمان (سال) با ایجاد یک سری داده‌های شبه‌ترکیبی و با استفاده از روش دیتون (1997) بود. بدین‌منظور، در زمینه نسل‌ها، 14 نسل از 1305 - 1374 و درخصوص زمان (سال)، از 1365 - 1394 (35 سال) و سن افراد نیز در بازه زمانی 16 - 72 سال بررسی شد. نتایج تحلیل اثرات نسل نشان داد که مخارج مصرفی با جوان‌تر شدن نسل‌ها روندی افزایشی دارد. همچنین، میزان اثرپذیری مخارج مصرفی جاری از وقفه 5 دوره قبل خود در طول تمامی نسل‌های مورد بررسی تقریبا ثابت است؛ به‌طوری‌که اختلاف بین قدیمی‌ترین نسل و جدیدترین آن خیلی اندک و معادل 000018/0 است. نتایج بررسی اثر زمان، نشان‌دهنده افزایش اثرپذیری مخارج مصرفی جاری از وقفه 5 دوره قبل خود طی 1365 - 1373 بوده؛ اما، طی دوره 1388-1374 این اثرپذیری به‌طور خیلی بطئی روند کاهشی و سپس، تا 1394 روند افزایشی داشته است. ازنظر اندازه تقریبی، این اثرپذیری در تمامی سال‌ها تقریبا ثابت بوده است. نتایج حاصل از تفکیک سنی نیز الگوی چرخه زندگی را تائید کرده است. به‌طورکلی، این نتیجه استنباط می‌شود که تغییر نسل و سن و سیاست‌های اقتصادی (گذر زمان) موجب نشده این عادت‌ها تغییر اساسی کنند؛ بنابراین، عادت‌های مصرفی خانوارهای ایرانی پایدار بوده است.

کلیدواژه‌ها

طبقه‌بندی JEL: C23؛ D91؛ E21 واژگان کلیدی: عادت‌های مصرفی؛ مخارج مصرفی خانوار؛ الگوی دیتون و پاکسون؛ داده‌های شبه‌ترکیبی

اصل مقاله

1.‌ مقدمه                             
امروزه، یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصاد خرد، تحلیل رفتار مصرف‌کننده و شناسایی نیاز مصرف‌کنندگان و سمت تقاضای اقتصاد است. کلید بقا برای سودآوری، رشد و توسعه سمت تقاضای اقتصاد در محیط رقابتی و توانایی شناسایی نیازهای مصرف‌کنندگان و جلب رضایت آن‌هاست. با آگاهی از رفتار مصرف‌کنندگان نه‌تنها می‌توان نیاز آن‌ها را رفع کرد؛ بلکه می‌توان با کمک به ‌واسطه‌گران و سمت عرضه اقتصاد به تولید محصولاتی جدید متناسب با نیاز مصرف‌کنندگان پرداخت و با به‌کارگیری بهینه منابع تولیدی برای رسیدن به حداکثر کارایی تلاش کرد. این مسئله منجر به ایجاد تعادل در سمت عرضه و تقاضای بازار می‌شود و سیکل‌های تجاری را قابل پیش‌بینی می‌کند.
عوامل زیادی بر رفتار مصرف‌کنندگان تأثیر دارد و جهت‌گیری آن‌ها نسبت به مصرف کالاها را تحت تأثیر قرار می‌دهد که یکی از این عوامل عادت‌هاست. ازآنجا‌که هرکدام از مصرف‌کنندگان، الگوی مصرف منحصربه‌فردی دارند، می‌توان با دست‌یافتن به برآیند این الگوی مصرفی، عادت‌های شکل‌گرفته در مصرف‌کنندگان را شناسایی کرد و به پیش‌بینی آن در آینده پرداخت و سیاست‌هایی در سمت عرضه اقتصاد متناسب با نیازهای سمت تقاضا اتخاذ کرد. 
حقایق آشکارشده در چهار دهه گذشته اقتصاد ایران نشان‌دهنده این بوده است که جامعه ایرانی گذاری تاریخی از بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را تجربه کرده است. در این برهه، برخی بحران‌ها بین همه نسل‌ها مشترک بوده است؛ بحران‌هایی هم وجود داشته که مختص یکی دو نسل بوده است. سوال اصلی مقاله این است که با توجه به این تحولات و بحران‌ها آیا عادت‌های مصرفی بین خانوارهای ایرانی شکل گرفته است؛ منظور از شکل‌گیری عادت این است که آیا رفتار مصرفی در زمان حال، تحت تاثیر رفتار مصرفی در دوره‌های گذشته بوده است. سوال فرعی این است که چنانچه بین خانوارهای ایرانی عادت‌های مصرفی شکل گرفته باشد، آیا این عادت‌ها در طول زمان پایدار بوده است. برای پاسخ دقیق به این پرسش‌ها، اثرات نسل، سن و زمان تفکیک شده است و از داده‌های شبه‌ترکیبی مخارج خانوار استفاده شده است.   
برای دست‌یابی به هدف، مقاله به این صورت سازماندهی می‌شود: در ادامه، در بخش دوم، ادبیات پژوهش مرور می‌شود؛ در بخش سوم، روش پژوهش براساس الگوی دیتون (1985)، دیتون و پارکسون (1994) و دیتون (1997) عرضه می‌شود؛ بخش چهارم، شکل‌گیری عادت‌های مصرفی را در بین خانوارهای ایرانی آزمون کرده است؛ بخش پنجم نیز به جمع‌بندی و پیشنهادهای سیاستی اختصاص می‌یابد. 

2.‌ مروری بر ادبیات 
-‌ مبانی نظری
-‌ مروری بر نظریه‌های مصرف
یکی از مهم‌ترین موضوعات موردبحث در مباحث اقتصاد خرد و به‌طورکلی، اقتصاد رفاه، نظریه «رفتار مصرف‌کننده» است که در آن کوشش می‌شود رفتار مصرف‌کنندگان در بازار تبیین شود. تحلیل رفتار مصرف‌کننده براساس «مطلوبیت نهایی » برای اولین‌بار، توسط اقتصاددان آلمانی ‌هاینریش گوسن  (۱۸۵۴) ارائه شد. همچنین، دوپویت  (۱۸۸۴) با اتکا به تفکیک ارزش مصرفی و مبادله‌ای اسمیت خاطرنشان کرد که برای اندازه‌گیری رفاه، اتکا به ارزش مبادله‌ای کافی نبوده و باید به ارزش‌گذاری ذهنی افراد نیز توجه کرد. وی با طرح ایده‌ای که هم‌اکنون با عنوان «نزولی بودن مطلوبیت نهایی» شناخته می‌شود، مفهومی به نام «مطلوبیت نسبی » معرفی کرد، چیزی که بعدها آلفرد مارشال  آن را «اضافه رفاه مصرف‌کننده»  خواند (هگر ، ۲۰۰۴). 
روش مطلوبیت برای تشریح رفتار مصرف‌کننده در سال‌های ۱۸۷۹-۱۸۷۰ به‌صورت رسمی‌ وارد علم اقتصاد شد و با چاپ و انتشار نوشته‌های سه اقتصاددان معروف، ویلیام جونز  (۱۸۷۰)، کارل منگر  (۱۸۷۰) و لئون والراس  (۱۸۷۴) رونق بیشتری یافت. مهم‌ترین اشکالی که علیه رویکرد عددی ازسوی طرفداران رویکرد ترتیبی ارائه ‌شده است، این است که «مطلوبیت»  یک امر ذهنی است؛ بنابراین، نمی‌توان معیار واحدی را برای همه افراد درنظر گرفت (ارنسون و لوفگرن ، ۲۰۰۷). هدف اولیه از تأسیس مکتب «ترتیبی‌گرایی»   توسط افرادی چون پار‌تو، اثبات «مطلوبیت نهایی کاهنده»  و «تقعر تابع مطلوبیت»  بود. در این راستا بود که منحنی‌های بی‌تفاوتی مطلوبیت به‌عنوان ابزاری برای رتبه‌بندی ترجیحات به وجود آمد. بدین‌ترتیب، رویکرد ترتیبی به‌حدی قوت یافت که به‌مثابه روشی اصیل در رویکرد سنتی تحلیل رفتار مصرف‌کننده معرفی شد. 
همه نظریات مصرف پس از کینز (بویژه نظریه سیکل زندگی  و درآمد دائمی ) برپایه بهینه‌سازی مصرف بین دو دوره‌ای اروینگ فیشر  (۱۹۳۰) بناشده است. فیشر با بیان بهینه‌سازی مصرف بین دوره‌ای  پایه‌های خرد موردنیاز را برای اقتصاددانانی چون فریدمن ، آندو  و مودیگلیانی  مهیا ساخت تا نظریه‌های خود درباب مصرف را ارائه دهند (رحمانی، ۱۳۸۸). «فرضیه چرخه‌ زندگی» بیان می‌کند که فرد به این دلیل مبادرت به مصرف می‌کند که مطلوبیت انتظاری خود را در طول زندگی خود حداکثر سازد؛ بدین دلیل، میزان مصرف وی نه‌تنها تابعی از درآمد جاری که مبتنی‌بر درآمد و ثروت انتظاری وی در طول زندگی است؛ بنابراین، یکی از تبعات این نظریه این است که مصرف فرد در طول زمان دارای خط سیر روشنی است و بنابراین، قابل پیش‌بینی و باثبات است (تفضلی، ۱۳۸۵). فریدمن (۱۹۵۷) نیز همانند مودیگلیانی فرض می‌کند که مصرف‌کنند‌ه‌، بهینه‌یابی بین دوره‌ای را قاعده‌ رفتار مصرفی خود تلقی می‌کند. کالدور  خاطرنشان می-کند که مصرف کل می‌تواند تابع توزیع درآمد باشد. هال معتقد است مصرف مردم در طول عمر حالت یکنواخت دارد و هرسال مردم به مقدار یکسان مصرف می‌کنند؛ بنابراین، مصرف سال‌های آینده همان مصرف فعلی است (شاکری، 1387، ص. ۷۲۳). یکی از اولین نظریه-هایی که توجه زیادی را به خود جلب کرد، «فرضیه‌ درآمد نسبی » دوزنبری  بود که وی آن را در سال ۱۹۴۹ ارائه داد. دوزنبری الگوی خود را بر دو ایده‌ اساسی بنا کرد که از تحلیل‌های اقتصادی قبلی متفاوت بود که عبارت بودند از: 1)‌ ایده‌ اثر نمایشی و 2) ایده‌ چسبندگی مصرف و اثر چرخ‌دنده‌ای (رحمانی، ۱۳۸۸، ص. 83). وی استدلال می‌کند که مصرف هر فرد تحت تأثیر عادات و آداب مصرفی سایر افراد است. عادت‌ها در زندگی روزانه ما اهمیت زیادی دارند. بعضی یا حتی همه رفتارهای ما می‌تواند از روی عادت باشد. اغلب اقتصاددانان معتقدند که الگوی مصرف گذشته مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده الگوی مصرف حاضر است، و به همین خاطر باید بین تابع تقاضای کوتاه-مدت و بلند‌مدت تفاوت قائل شد. 
 در یافته‌های ورپلنکن  نشان داده شد که رفتارهای پیچیده به سطح پایین‌تر حالت خودکار نسبت به رفتارهای ساده دست می‌یابند. اگرچه، تعداد تکرار در مطالعات او محدود بود؛ اما نشان داد که کار پیچیده همانند کار ساده با تکرار زیاد، می‌تواند به عادت تبدیل شود. اگرچه وود و همکاران  (2002) متوجه شدند که کار پیچیده به همراه فکر زیاد در مورد آن کار در طول انجام آن نسبت به‌کار ساده همراه است که این مسئله نشان می‌دهد که آن‌ها ممکن است حالت خودکار کمتری داشته باشند. وود و نیل  (2007) مطرح کردند که تکرار عادت در شرایط ثابت و وقتی‌ که رفتارها پیچیده است، منجر به توسعه هدایت خودکار اهداف نسبت به عادت می‌شود.

-‌ پیشینه تجربی     
با توجه به اهمیت بسزایی که عادت‌های مصرفی در تحلیل رفتار مصرف‌کننده دارد، مطالعات زیادی در مورد تأثیر و نقش این عادت‌ها در رفتار مصرفی افراد انجام شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود. 
اسپینِوین  (1979) در مطالعه خود به بررسی شکل‌گیری عقلایی عادت می پردازد. وی بیان می‌کند اگر سلیقه مصرف‌کننده به‌صورت درون‌زا تغییر کند وابسته به مصرف گذشته خواهد بود. ممکن است عادت‌های شکل‌گرفته در آینده، تحت تأثیر مصرف جاری باشد. وی یک مدل با شکل‌گیری عادت‌های عقلایی و یک مدل مصرف موقتی بدون عادت‌های شکل‌گرفته با بازتعریفی از هزینه مصرف و ثروت صورت‌بندی می‌کند. 
منکیو (1982) براساس چارچوب نظری تابع مصرف هال نشان می دهد که مخارج مربوط به کالاهای مصرفی بادوام به‌جای خودرگرسیون مرتبه اول از فرایند خودرگرسیون میانگین متحرک مرتبه اول پیروی می‌کند که براساس برآورد‌های مربوط به داده‌های کشور امریکا فرضیه موردنظر رد می‌شود و همچنین، نتایج نشان می‌دهد که بین مخارج روی کالاهای بادوام و بی‌دوام و خدمات تفاوت معناداری وجود ندارد.  
فرسون و کنستانتینیدس  (1991) اثرات ترکیبی دیرپایی کالاها و شکل‌گیری عادات در انتخاب‌های مصرف را برای داده‌های ایالات‌ متحده آزمون کردند. آن‌ها دریافتند شکل‌گیری عادات در داده‌های ماهیانه، فصلی و سالیانه بر دیرپایی کالاها غالب است. 
دیتون، کارول، اورلند و ویل  (1995) به بررسی شکل‌گیری عادت که باعث برانگیختن رفتار پس‌انداز احتیاطی می‌شود، پرداختند و به این نتیجه رسیدند که شکل‌گیری عادت به رفتار احتیاطی منجرمی‌شود؛ زیرا مصرف‌کنندگان برای دست‌یابی به رشد بیش‌تر در مصرف، بیشتر پس‌انداز می‌کنند؛ درحالی‌که مصرف‌کنندگان بدون ماندگاری عادت تمایل دارند که در طول همان دوره‌ها مصرف کنند. شکل‌گیری عادت باعث می‌شود که مصرف‌کننده در بیشتر شدن مصرف از خود ایستادگی و مقاومت بروز دهد. 
دورهام و هین  (2014) با استفاده از داده‌های پرسش‌نامه‌‌ای شکل‌گیری عادت‌ بین خانوارها را آزمون کرده‌اند. برای این منظور، آنها سیستم تقاضای مربوط به 17 کالا را که با داده‌های مقطعی برآورد می‌شود، با سیستمی مشابه که براساس داده‌های سری زمانی برآورد زده‌شده، مقایسه کردند؛ یعنی از سیستم معادله درجه دوم مخارج مصرفی  برای آزمودن فرضیه‌ها استفاده کردند. نتیجه نشان‌دهنده این بود که عامل عادت به‌طور معنادار بین این دو داده متفاوت است و در داده‌های مقطعی نسبت به داده‌های سری زمانی کوچک‌تر است. 
دایان  (2016) شکل‌گیری عادت در مصرف‌کنندگان را با استفاده از داده‌های خانوار همراه با برآورد مدل رگرسیون پانل بررسی کرده است. در این پژوهش، شکل‌گیری عادت‌های غذایی در مصرف‌کننده با استفاده از داده‌های مصرف بررسی می‌شود. نتایج حاکی از فقدان عادتهای مصرفی سالانه بوده است. 
 هاورانک، روسناک و سوکولووا  (2017) به بررسی 597 برآورد از شکل‌گیری عادت در مصرف که از 81 مقاله چاپ‌شده در 5 مجله معتبر  گردآوری شده‌اند، پرداختند. میانگین پارامتر عادت مصرفی 4/0 بوده است. هیستگرام مربوط به این برآوردها در نمودار (1) آورده شده است. خط عمودی تیره نشان‌دهنده میانه تمام برآورد‌هاست وخط چین نشان‌دهنده میانه برآورد‌های گزارش‌شده است.

 
نمودار 1. هیستوگرام پارامتر عادت مصرفی برآوردشده در 597 برآورد
منبع: هاورانک، روسناک و سوکولووا، 2017.

برخی از این مطالعات و مقادیر برآوردشده آنها در نمودار (2) آورده شده است. براساس نتایج نمودار، تمرکز برآورده بین 1/0 تا 6/0 است.

 
نمودار 2. مقادیر برآوردشده پارامتر عادت مصرفی 
منبع: هاورانک، روسناک و سوکولووا، 2017.

برخی مطالعات داخلی نیز به بررسی شکل‌گیری عادت یا ارتباط مصرف خانوارها به مصارف خود در دوره‌های گذشته پرداخته‌اند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
زراءنژاد (1382) در مقاله‌ای به برآورد تابع مصرف کالاهای مصرفی برای دو گروه خانوارهای شهری و روستایی ایران در دوره 1353-1377 پرداخته است و براساس فرضیه دوگانگی فی-رانیس، به دو صورت تابع مصرف ایران را تفکیک کرده است:1) دو بخش شهری و روستایی؛ 2) کالاهای مصرفی بی‌دوام و بادوام. نتایج برآورد تابع مصرف برای سال‌های 1353-1377 نشان می‌دهد که نظریه فریدمن در مقایسه با نظریات کینز، دوزنبری و مودیگلیانی قدرت بیشتری در تبیین رفتار مصرفی جامعه ایرانی دارد. مصرف بلندمدت ایران از مبدأ مختصات می‌گذرد و در تمام نقاط شیب یکسانی دارد. بنابراین، در بلندمدت میل نهایی به مصرف در ایران ثابت و برابر با میل متوسط به مصرف است. 
راغفر، موسوی و سادات اصل (1392) به بررسی اثرات ویژگی‌های خانوار بر مخارج مصرفی براساس مدل‌سازی داده‌های شبه‌پنل با استفاده از داده‌های 11 دوره‌ زمانی (1389-1379) پرداخته‌اند. ردیابی داده‌های مقطعی به‌طور منظم در طول زمان باعث ایجاد داده‌های چندبعدی شبه تابلویی می‌شود که در بررسی رفتار کوهرت‌ها به‌کار می‌رود. در اینجا 8 کوهرت سنی تشکیل ‌شده است و با به‌کارگیری روش شبه‌پنل اقدام به بررسی تأثیر ویژگی خانوار بر پویایی مخارج مصرفی در هر گروه شده است که درنهایت، این نتیجه حاصل شد که بررسی داده‌های شبه‌پنل در طول زمان، اثر ویژگی‌های سرپرست خانوار را بر پویایی مخارج مصرفی در یک کوهرت و در یک دوره نشان می‌دهد و یک روش قدرتمند برای بررسی ویژگی‌های سرپرست خانوار و کنترل آن‌ها در طول زمان ایجاد می‌کند. همچنین، آنها نشان دادند که متغیرهای کیفی ازجمله میزان تحصیلات سرپرست خانوار، وضعیت فعالیت شغلی سرپرست خانوار، سن و جنسیت سرپرست خانوار از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری سرپرست خانوار است.  
روشن (1392) در مقاله‌ای به بررسی شکل‌گیری عادت، دیرپایی کالاهای بادوام و چشم ‌و هم‌چشمی در مصرف بین‌دوره‌ای خانوار ایرانی با استفاده از روش گشتاور تعمیم‌یافته پرداخته است که در آن دو پرتفوی موزون حاوی عمده‌ترین دارایی‌هایی که خانوار در سبد دارایی‌های خود نگه‌داری می‌کند، ساخته‌شده است. سپس با استفاده از روش گشتاور تعمیم‌یافته مدل‌هایی برای برآورد چگونگی تأثیر شکل‌گیری عادات، دیرپایی کالاها و اثر چشم‌وهم‌چشمی در مصرف برای دوره زمانی 1357-1390 ایجاد کرده و آزمون نمودند. نتایج نشان داد که برای کالاهای نیمه‌بادوام، اثر شکل‌گیری عادات مصرفی براثر دیرپایی کالاها غلبه می‌کند؛ اما در مورد کالاهای بادوام این رابطه برعکس می‌باشد. درحالت ترکیبی (کالاهای بادوام و نیمه‌بادوام) نیز اثر شکل‌گیری عادات مصرفی براثر دیرپایی کالاها غالب است. همچنین، نتایج گویای آن است که ضریب اثر چشم‌وهم‌چشمی به‌طور متوسط برابر 65/0 می‌باشد که بیانگر وجود اهمیت بالای مصرف نسبی در الگوی مصرفی خانوارهای ایرانی است. 
راغفر و باباپور (1393) به تجزیه‌وتحلیل رفتار بین‌نسلی هزینه‌ مصرفی خانوارهای شهری با استفاده از داده‌های شبه تابلویی با استفاده از مدل دیتون (1997) پرداختند. هزینه مصرفی به سه اثر سن، نسل، سال تجزیه‌ شده است. تمرکز اصلی این مدل، تبیین رفتار بین‌نسلی است. بدین‌منظور، با ترکیب داده‌های مقطعی بودجه خانوار سال‌های 1363 - 1391 و با ساخت داده‌های شبه تابلویی، رفتار متولدین 1305 - 1359 به‌مدت 29 سال دنبال می‌شود. همچنین، نرخ بیکاری به‌عنوان ‌یکی از عوامل تأثیرگذار بر هزینه مصرفی افراد موردبررسی قرار می‌گیرد. نتایج حاکی از آن است که هزینه مصرفی نسل‌های جدید در مقایسه با نسل‌های قبلی در سنین مشابه افزایش ‌یافته است؛ اما روند این افزایش، کاهشی است. نتایج مربوط به اثر سن نشان می‌دهد که اثر سن برای هزینه مصرفی تا سن 50 سالگی درحال افزایش است و بعد از سن 60 سالگی تقریباً ثابت و سپس با شیب خیلی ملایمی درحال کاهش است. همچنین، نشان می‌دهد که هزینه‌ دوران زندگی با تغییرات اقتصادی ایران در سال‌های مختلف هماهنگی دارد. نتیجه تفکیک نرخ بیکاری به اثر سن نشان می‌دهد که نرخ بیکاری از سن 25 - 37 سالگی درحال کاهش است و بعدازآن تقریباً ثابت است. نتایج اثر نسل نیز حاکی از آن است که در سنین مشابه، تفاوت قابل‌توجهی در نرخ بیکاری متولدین 1305 - 1349 وجود ندارد؛ اما اثر نسل از متولدین 1350 به بعد روبه افزایش است.
در این مقاله با استفاده از تفکیک اثرات نسل، سن و زمان به شکل‌گیری عادت در مصرف خانوارهای ایرانی و همچنین، آزمون پایداری آن با استفاده از روش داده‌های شبه‌پنل پرداخته شده است و از این لحاظ دارای نوآوری نسبت به مطالعات بررسی‌شده است؛ البته به لحاظ روش‌ پژوهش (دیتون 1997) مشابه مطالعه راغفر و باباپور (1393) است ولی به لحاظ طول دوره زمانی مورد بررسی، درنظرگرفتن کل خانوارهای ایرانی، نحوه گروه‌بندی و لحاظ نسل‌ها و همچنین، ماهیت وابستگی مصرف دوره جاری به مصرف دوره‌های قبل تفاوت دارد.
 جداسازی اثرات نسل، سن و زمان در حوزه‌های مختلفی ازجمله جامعه‌شناسی، جمعیت‌شناسی و اقتصاد استفاده شده که می‌توان در حوزه جامعه‌شناسی و جمعیت‌شناسی به مطالعات هابکرفت، منکن و پرستون  (1989) و مارتین  (2009) اشاره کرد. در اقتصاد نیز می‌توان به مطالعات دیتون  (1985)، برانینگ، دیتون و آیریش  (1985)، دیتون و پاکسون  (1994)، پاکسون (1996)، آتاناسیو  (1998)، پارکر  (1999) و مکنزی  (2006) اشاره کرد.

3. روش پژوهش
تجزیه‌و‌تحلیل الگوی مصرف در چرخه زندگی اول اینکه دارای ماهیتی پویا و دوم، دارای تنوع رفتار بین مقاطع مختلف است. مهایت پویا به این معنی که مصرف جاری تابعی از مقادیر خود در طول دوره‌های گذشته است. تنوع رفتار به این معنی که افراد با گروه‌های سنی مختلف رفتار مصرفی متفاوت دارند. بنابراین، بهتر است در تحلیل رفتار مصرفی خانوارها از داده‌های ترکیبی استفاده شود که امکان بررسی تغییرات در روند مصرف در طول زمان و بین گروه‌های مصرفی مختلف فراهم شود. استفاده از داده‌های ترکیبی علیرغم مزایای مهم، دارای محدودیت‌هایی نیز هستند. مهم‌ترین محدودیت استفاده از این نوع داده‌ها، مشکلات تهیه و تولید آن در طول زمان است. برای رفع مشکلات مربوط به جمع‌آوری داده‌های ترکیبی در طول زمان، می‌توان طبق پیشنهاد دیتون (1985) با استفاده از داده‌های مقطعی متوالی، اقدام به تولید داده‌های شبه‌تابلویی نمود. 
داده‌های مقطعی متوالی از ترکیب داده‌های مقطعی و سری زمانی (در بازه زمانی مشخص) حاصل‌شده و در واقع، ساختاری از سری زمانی مقاطع را نشان می‌دهد که این مقاطع در طول زمان ‌یکسان نیستند و این مسئله مانع بررسی خانوار خاص در طول زمان می‌شود. در این روش به‌جای بررسی داده‌ها در سطح افراد، داده‌ها در سطح گروه بررسی می‌شوند. در واقع بررسی گروه‌های معینی از افراد در طول زمان توسط نماینده آن‌ها انجام می‌شود (دیتون و پاکسون، 1994). با استفاده از روش دیتون که از معروف‌ترین و متداول‌ترین روش‌ها در بررسی رفتار بین‌نسلی است، مخارج مصرفی به سه اثر نسل، سن و سال تجزیه می‌شود. اثر سن نشان‌دهنده‌ ویژگی‌های نمونه‌ها در سنین مختلف است. اثر نسل نشان‌دهنده‌ روند‌های زمانی است که به تغییرات هزینه‌ای در یک نسل خاص در نمونه مورد بحث منجر می‌شود و در نهایت، اثر سال، اثرات کلانی که به‌طور هم‌زمان ولی موقتی همه‌ نسل‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، نشان می‌دهد.
در داده‌های مقطعی متوالی و شبه‌ترکیبی به‌جای استفاده از آمار تک‌تک خانوارها (با افراد) وضعیتشان در گروه‌ها موردبررسی قرار می‌گیرد. برای این کار، خانوارها (یا افراد) را براساس یک مشخصه خاص مثلاً سال تولد گروه‌بندی کرده؛ سپس، از میانگین اطلاعات موردنیاز در گروه به‌عنوان اطلاعات مورداستفاده برای نماینده گروه استفاده می‌شود. به‌این‌ترتیب، برای هر گروه در هرسال نمونه‌ای وجود خواهد داشت که میانگین اطلاعات آن‌ها به‌عنوان مشخصات افراد نمونه در بررسی‌هاست. درنتیجه، با استفاده از روش دیتون یک‌ سری داده‌های شبه‌ترکیبی برای چندین سال متوالی ساخته می‌شود که می‌تواند جایگزینی برای داده‌های ترکیبی باشد.
به‌منظور برآورد موقعیت نسبی الگوی مصرف در چرخه‌ زندگی برای هم‌گروه‌ها یا نسل‌های مختلف، داده‌های هم‌گروه ازنظر سن، نسل و سال و با استفاده از مدل آماری دیتون (1997) تجزیه شد. ازآنجاکه دامنه تغییرات هزینه‌ خانوارها زیاد است برای تحلیل داده‌ها از روش واریانس لگاریتم هزینه‌ مدل پیشنهادی دیتون (1997) و دیتون پاکسون (1994) که از معروف‌ترین روش‌ها برای بررسی رفتارهای بین‌نسلی است، استفاده ‌شده است.
طبق «فرضیه درآمد دائمی» که دیتون (1994) از آن استفاده کرده است، نرخ‌های دستمزد، درآمد و پس‌انداز معمولا توزیع سنی نرمال دارند به شکلی که در اوایل زندگی درحال افزایش است، در میان‌سالی به اوج خود می‌رسد و پس‌ازآن، دوباره کاهش می‌یابد. پس، می‌توان گفت تمامی این متغیرها در طول زمان درحال تغییر هستند؛ به‌طوری‌که مصرف با توسعه اقتصادی افزایش‌یافته و بعد خانوار نیز در زمان توسعه اقتصادی درحال گذار جمعیتی است و اندازه خانوار کوچک می‌شود. درنتیجه، شکل سنی این متغیرها درون نسل‌ها ثابت ولی از نسلی به نسل دیگر متفاوت است. این علت می‌تواند دلیل خوبی برای استفاده از نسل‌ها و بررسی ویژگی‌ها در نسل‌ها باشد که با تفکیک داده‌های نسلی به اثرات سن، نسل و سال این مهم به‌دست می‌آید. به‌طور مشخص، در این مدل فرض می‌شود که بین اثرات سن، نسل و سال اثر متقابلی وجود ندارد؛ بنابراین، برای مثال، شکل ویژگی‌های سن با تغییر جایگاه آن‌ها تغییر نمی‌کند. رابطه (1) نحوه این تفکیک را برای لگاریتم مصرف و براساس روش دیتون نشان می‌دهد:
(1)     
در این مدل، اندیس c متعلق به نسل، اندیس t متعلق به سال و a متعلق به سن نسل c در زمان t است؛ بنابراین،  متوسط لگاریتم هزینه نسل c در زمان t، ∝_a اثر سن برای سن a است که رفتار مصرف یک فرد را در سنین مختلف نشان می‌دهد، γ_c اثر نسل برای نسل c است که رفتار مصرف نسل‌های مختلف در سنین مشابه را نشان می‌دهد و φ_t اثر زمان برای سال t است که شرایط اقتصادی و شوک‌های مصرف را نشان می‌دهد. برای تفکیک اثر سن، نسل و سال در رابطه (1) روش‌های مختلفی وجود دارد که مرسوم‌ترین آن‌ها استفاده از متغیرهای مجازی یا چندجمله‌ای است؛ درصورتی‌که تعداد مشاهدات به‌اندازه کافی زیاد باشند برای تفکیک هر سه اثر می‌توان از متغیر‌های مجازی استفاده کرد. با فرض اینکه A ماتریس متغیر‌های مجازی سن، C ماتریس متغیر‌های مجازی نسل و D ماتریس متغیر‌های مجازی سال باشند. داده‌های نسلی به‌صورت زوج‌های نسل- سال مرتب می‌شوند؛ یعنی، هر مشاهده مربوط به نسلی مشخص در سالی مشخص است. اگر m زوج نسل- سال وجود داشته باشد، پس تعداد سطر‌های هریک از ماتریس‌های فوق m و تعداد ستون‌ها به‌ترتیب تعداد سن‌ها، تعداد نسل‌ها و تعداد سال‌های موردبررسی خواهند بود که درنتیجه آن می‌توان رابطه (1) را به‌صورت رابطه (2) بازنویسی کرد:
(2)     
در این مدل،  برداری از زوج‌های سال- نسل است که هر سطر آن مربوط به میانگین لگاریتم مصرف (طبق فرض به واریانس لگاریتم مصرف) آن نسل در سال خاص است. همچنین،  به‌ترتیب، از چپ به راست، پارامتر‌های مربوط به سن و نسل و سال و   بردار خطاست. به‌طور معمول، برای جلوگیری از هم‌خطی باید یک ستون از هر سه ماتریس حذف شود؛ اما با این رویکرد نیز برآورد رابطه (2) به‌دلیل وجود رابطه خطی بین سه ماتریس امکان‌پذیر نیست؛ زیرا با مشخص بودن نسل، سال و سن نیز خودبه‌خود مشخص می‌شود. سن نسل c در زمان t از رابطه (3) به‌دست می‌آید:
(3)    a_ct=t-c
درنتیجه روابط بین ماتریس متغیر‌های مجازی به‌صورت رابطه (4) خواهد شد:
(4)    〖As〗_a=〖Ys〗_y-〖Cs〗_c
که در آن بردار‌های S دنباله‌های عددی به‌صورت {0,1,2,3,…..} هستند که با توجه به تعداد ستون‌های ماتریسی که در آن ضرب شده است دارای طول است. به‌دلیل اینکه تنها یک اتحاد داریم، پس لازم است که برای برآورد مدل بیش از یک ستون از هر سه ماتریس حذف شود. با تعریف به‌صورت روابط (5):
(5)     
k مقداری ثابت است و با جای‌گذاری آن در رابطه (6) مقدار  تغییری نمی‌کند.
(6)     
براساس رابطه (6) برای نرمال کردن متغیر‌های مجازی می‌توان یک روند زمانی را به متغیرهای مجازی سن اضافه کرد و این روند‌ها را از متغیر‌های نسل و سال کم کرد که این روش بسیار پیچیده‌ای است. رد این روش فرض بر این است که عوامل تأثیرگذار روی نابرابری مصرف اثر سن و نسل هستند و اثر سال، اثر شوک‌های کلان را که در بلندمدت به‌طور میانگین صفر درنظر گرفته می‌شوند، کنترل می‌کند که این شرط را با رابطه (7) می‌توان نشان داد:
(7)    S_y φ=0
ساده‌ترین روش برای برآورد رابطه (6) به شرط رابطه (7) برآورد   روی متغیرهای مجازی برای هر نسل با حذف بردار متغیر مجازی نسل اول،  متغیرهای مجازی برای هر سن با حذف بردار متغیر مجازی سن اول و یک مجموعه از T-2 متغیر مجازی از t=3,…..,T که به‌صورت رابطه (8) تعریف می‌شوند:
(8)    d_t^*=d_t-[(t-1) d_2-(t-2)d_1 ]
که در آن، d متغیر مجازی سال است که در زمان t برابر با یک و در غیر این صورت، برابر با صفر است. در این رابطه برای ازبین بردن هم‌خطی‌ها در روابط مجبور به حذف بردار مجازی نسل اول برای هر نسل و بردار مجازی سن اول برای هر سن هستیم. با استفاده از این روش در بررسی شکل‌گیری عادت مصرفی در خانوارهای ایرانی مخارج مصرفی به تفکیک نسل، سن و زمان مورد توجه قرار می‌گیرد.
بهزعم روشن (1397) در مدل‌هایی که شکل‌گیری عادت مصرفی در تابع مطلوبیت خانوار وارد شده است، مطلوبیت به سطح مصرف و انباشت عادات که مقادیر باوقفه‌ای از متوسط مصرف است، بستگی دارد. این بدان معناست که عادات مصرفی مردم در یک بازه زمانی به‌دست می‌آید. در واقع، چندین دسته‌بندی از شکل‌گیری عادات وجود دارد. به‌طورکلی، عادات مصرفی به دو نوع بیرونی و درونی تقسیم می‌شود. عادات بیرونی که توسط افرادی چون ابل  (1990)، گالی  (1994)، کمپل و کوکران  (1999) ارایه شده است، بر این موضوع دلالت دارد که ترجیحات خانوار بر پایه وقفه‌های مصرف کل است؛ به‌عبارت‌دیگر، عادات بیرونی وابستگی ترجیحات را ارایه می‌کند؛ به‌گونه‌ای که نشان می‌دهد که رفتار مصرفی یک خانوار به تصمیمات سایر گروه‌های مرجع مصرفی جامعه (نظیر متوسط مصرف کل و یا مصرف همسایه‌ها) ارتباط دارد. شکل‌گیری عادات درونی مصرفی بر این اساس است که مصرف خانوارها به مصرف دوره‌های گذشته خودشان وابسته است (ساندارسان ، 1989؛ ریدر و هیل ، 1973 و کانستانتینیدز، 1990). در واقع این دو نوع عادت از زمینه‌های روانشناسانه متفاوتی نشأت می‌گیرند. عادات بیرونی بیشتر منسوب به انگیزه‌های چشم و هم‌چشمی (حسادت) در مصرف است؛ درحالی‌که عادات درونی مربوط به جنبه‌های روانی شکل‌گیری عادات یک خانوار نوعی می‌شود. بر این اساس، می‌توان مدل رگرسیونی را به‌صورت رابطه (9) تصریح کرد:
(9)    c_it=∝_i+β_i c_(it-5)+u_it
که در این فرمول، c_it لگاریتم مخارج مصرفی در دوره t ،  ∝_i   عرض از مبدأ،   اثر مخارج مصرفی با پنج وقفه بر مخارج مصرفی جاری است که به تفکیک نسل، سن و زمان ارائه می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، بیانگر کشش مخارج مصرفی نسبت به مقادیر با وقفه 5 خودش است.u_it   جمله اخلال می‌باشد.
داده‌های مورد استفاده در این تحقیق، داده‌های خام طرح آمارگیری از ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی خانوار است که توسط مرکز آمار ایران طی سال‌های 1365 - 1394 و برای خانوارهای شهری و روستایی جمع‌آوری‌ شده است. درزمینه نسل، 14 نسل از سال 1305 - 1374 موردبررسی قرار گرفتند که اختلاف سنی هر گروه 5 سال تعیین ‌شده است. این نسل‌ها متولدین سال‌های 1305 - 1309، 1310 - 1314، ... و 1375 - 1380 هستند. در خصوص زمان (سال)، این تحقیق در طول 30 سال از 1365 - 1394 به بررسی خانوارهای ایرانی می‌پردازد. همچنین، سن افراد موردبررسی در بازه 16 - 72 سال است. میانگین طبقه‌ سنی هر نسل، به‌عنوان نماینده‌ آن در جدول (1) قرار گرفته است. برای مثال، سن نسل اول (متولدین 1305- 1309) در سال 65 بین سنین 56 - 60 بوده است. در جدول (1) چگونگی بررسی و تفکیک سه اثر نسل، سن و زمان براساس روش دیتون نشان داده شده است. درایه سطر 2 و ستون 2 نشان‌دهنده تعداد افراد متولدین سال 1305 - 1309 که در سال 1365 از سن 56 - 60 سال برخوردار بودند. به‌عبارت‌دیگر، براساس این جدول می‌توان مخارج مصرفی متولدین 1305 - 1309 را که در سال 1365 سن آنها بین 56 - 60 سال بوده است، استخراج کرد. طی سال‌های 1365 - 1394 روند تغییرات قیمت-ها یکسان نبوده است و استفاده از ارقام به قیمت جاری گمراه‌کننده است و موجب نتایج غیرقابل اتکا می‌شود. برای رفع این مشکل، داده-های موردبررسی با استفاده از شاخص قیمت مصرف‌کننده خانوارها به قیمت سال پایه 1390 که از سایت مرکز آمار و سال‌نامه آماری استخراج گردید، تعدیل شدند.

جدول 1. تفکیک مشاهدات بر حسب سن، نسل و زمان
نسل
زمان    1305-1309    1310-1314    1315-1319    1320-1324    1325-1329    1330-1334    1335-1339    1340-1344    1345-1349    1350-1354    1355-1359    1360-1364    1365-1369    1370-1374
1365    56-60    55-51    50-46    45-41    40-36    35-31    30-26    25-21                        
1366    61-57    56-52    51-47    46-42    41-37    36-32    31-27    26-22    21-17                    
1367    62-58    57-53    52-48    47-43    42-38    37-33    32-28    27-23    22-18                    
1368    63-59    58-54    53-49    48-44    43-39    38-34    33-29    28-24    23-19                    
1369    64-60    59-55    54-50    49-45    44-40    39-35    34-30    29-25    24-20                    
1370    65-61    60-56    55-51    50-46    45-41    40-36    35-31    30-26    25-21                    
1371    66-62    61-57    56-52    51-47    46-42    41-37    36-32    31-27    26-22    21-17                
1372    67-63    62-58    57-53    52-48    47-43    42-38    37-33    32-28    27-23    22-18                
1373    68-64    63-59    58-54    53-49    48-44    43-39    38-34    33-29    28-24    23-19                
1374    69-65    64-60    59-55    54-50    49-45    44-40    39-35    34-30    29-25    24-20                
1375    70-66    65-61    60-56    55-51    50-46    45-41    40-36    35-31    30-26    25-21                
1376        66-62    61-57    56-52    51-47    46-42    41-37    36-32    31-27    26-22    21-17            
1377        67-63    62-58    57-53    52-48    47-43    42-38    37-33    32-28    27-23    22-18            
1378        68-64    63-59    58-54    53-49    48-44    43-39    38-34    33-29    28-24    23-19            
1379        69-65    64-60    59-55    54-50    49-45    44-40    39-35    34-30    29-25    24-20            
1380        70-66    65-61    60-56    55-51    50-46    45-41    40-36    35-31    30-26    25-21            
1381            66-62    61-57    56-52    51-47    46-42    41-37    36-32    31-27    26-22    21-17        
1382            67-63    62-58    57-53    52-48    47-43    42-38    37-33    32-28    27-23    22-18        
1383            68-64    63-59    58-54    53-49    48-44    43-39    38-34    33-29    28-24    23-19        
1384            69-65    64-60    59-55    54-50    49-45    44-40    39-35    34-30    29-25    24-20        
1385            70-66    65-61    60-56    55-51    50-46    45-41    40-36    35-31    30-26    25-21        
1386                66-62    61-57    56-52    51-47    46-42    41-37    36-32    31-27    26-22    21-17    
1387                67-63    62-58    57-53    52-48    47-43    42-38    37-33    32-28    27-23    2218    
1388                68-64    63-59    58-54    53-49    48-44    43-39    38-34    33-29    28-24    23-19    
1389                69-65    64-60    59-55    54-50    49-45    44-40    39-35    34-30    29-25    24-20    
1390                70-66    65-61    60-56    55-51    50-46    45-41    40-36    35-31    30-26    25-21    
1391                    66-62    61-57    56-52    51-47    46-42    41-37    36-32    31-27    26-22    21-17
1392                    67-63    62-58    57-53    52-48    47-43    42-38    37-33    32-28    27-23    22-18
1393                    68-64    63-59    58-54    53-49    48-44    43-39    38-34    33-29    28-24    23-19
1394                    69-65    64-60    59-55    54-50    49-45    44-40    39-35    34-30    29-25    24-20
1395                    70-66    65-61    60-56    55-51    50-46    45-41    40-36    35-31    30-26    25-21
1396                        66-62    61-57    56-52    51-47    46-42    41-37    36-32    31-27    26-22
1397                        67-63    62-58    57-53    52-48    47-43    42-38    37-33    32-28    27-23
1398                        68-64    63-59    58-54    53-49    48-44    43-39    38-34    33-29    28-24
1399                        69-65    64-60    59-55    54-50    49-45    44-40    39-35    34-30    29-25
1394                        70-66    65-61    60-56    55-51    50-46    45-41    40-36    35-31    30-26
منبع: یافته‌های پژوهش

در این بخش، آمار توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش که عبارت از کل مخارج مصرفی خانوار‌های ایرانی، مخارج مصرفی مربوط به بهداشت، مسکن، هزینه خوراک، تحصیلات، هزینه غیرخوراکی و درآمد خانوار‌هاست، ارائه می‌گردد. محاسبات این بخش به این‌گونه بوده است که به‌دلیل بزرگ بودن اعداد و نامفهوم بودن و دشواری مقایسه میان آن‌ها، این اعداد به شکل لگاریتمی محاسبه‌ شده‌اند تا توان مقایسه و سادگی فهم آن‌ها بیشتر شود.
در ابتدا روند کل مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی با وقفه 5 ساله در طول سال‌های 1365-1394 مورد بررسی قرار گرفت. روند این مخارج حاکی از یک ثبات در مخارج مربوط به مصرف در میان خانوارهای ایرانی است. تنها در سال‌های 1371-1373 مشاهده می‌شود که مصرف خانوارها به شکل قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. دلیل این مسئله می‌تواند خاتمه‌ جنگ در آن سال‌ها و اوج‌گرفتن سیاست‌های کوپنی‌شدن مصرف در دولت‌های وقت باشد. سپس، روند هزینه‌ صرف‌شده توسط خانوارهای ایرانی با وقفه‌ 5 ساله بر بخش بهداشت بررسی شد که نمایانگر یک ثبات نسبی است. این ثبات، بیانگر توجه ثبات خانوارهای ایرانی به بحث بهداشت در مخارج خویش است. در میان سال‌های 1384 - 1392، سهم مخارج صرف‌شده‌ خانوارهای ایرانی بر بهداشت کم‌تر از سال‌های قبل و بعد آن بوده است. کاهش این مخارج می‌تواند ناشی از سیاست‌ها و خط‌مشی‌های دولت هشتم و شروع طرح‌های جامع سلامت و بیمه‌های درمانی باشد که نیاز به هزینه‌کرد خانوار در این بخش‌ها را کاهش داده است. 
در ادامه، روند مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی بر مسکن ارزیابی گردید. مطابق متغیرهای پیشین، این متغیر نیز از ثبات نسبی در میان سال‌های موردبررسی برخوردار بوده است و طی سال‌های 1384 - 1391 کاهش معناداری در این سطح نسبتا باثبات مشاهده ‌شده است. وجود این کاهش که هم‌زمان با ایجاد و توسعه‌ طرح مسکن مهر در دولت‌های هشتم و نهم بوده است، نشان از تأثیر این طرح در هزینه‌کرد بخش مسکن خانوار‌ها دارد. 
تغییرات و نوسانات به نسبت بیشتری در متغیر هزینه خوراک خانوار‌ها، نسبت به متغیرهای پیشین مشاهده می‌شود که نشان از تغییرات در مقادیر هزینه‌کرد خانوارهای ایرانی در بخش خوراکی دارد. در سال‌های بعد از جنگ تحمیلی، افزایش قابل‌ملاحظه‌ای در هزینه‌های خوراکی رخ‌ داده است که شاید بتوان نقش تورم‌های بعد جنگ و سیاست‌های دولت وقت را در این تغییرات مشاهده کرد. 
شاید بتوان گفت که یکی از باثبات‌ترین متغیرهای این حوزه مربوط به هزینه تحصیلات در نسل‌هاست. کم‌ترین انحراف میانگین در میان متغیرها مربوط به این متغیر بوده است. تنها زمانی که سطح این هزینه‌کرد کم‌تر از روند نسبتاً ثابت خویش بوده است، میان سال‌های 1385 - 1391 است که کاهشی نسبی را نشان داده ولی، پس از آن، افزایش نسبی و ناگهانی را دربرمی‌گیرد. می‌توان گفت کاهش هزینه‌های تحصیلاتی خانوارهای ایرانی تاحدودی می‌تواند ناشی از سیاست‌های افزایش تعداد دانشجو در دانشگاه‌های سراسر کشور و گسترش دانشگاه‌های پیام نور و پودمانی باشد. 
طبق بررسی‌های اجراشده نوسانات قابل‌توجهی در متغیر هزینه غیرخوراکی خانوار‌ها طی این سال‌ها مشاهده‌ شده که شکل کلی آن، افزایشی بوده است. شاید دلیل نوسانات بیشتر این متغیر نسبت به متغیرهای مشابه قبلی، تعدد اقلام موردمحاسبه در این متغیر بوده است که شباهت مصرفی و کالایی کم‌تری نسبت به‌هم داشته‌اند. بررسی متغیر درآمد خانوار‌ها نشان‌دهنده‌ روند تغییرات درآمدی نسل‌ها با وقفه‌ 5 سال است که ‌روندی صعودی را نشان می‌دهد. تغییرات درآمدی در سال‌های اخیر به ثبات بیشتری رسیده است ولی در سال‌های اولیه‌ این بررسی، نرخ فزاینده‌ بالاتری داشته است.

4.‌ یافته‌های پژوهش و تحلیل نتایج 
در ادامه با استفاده از لگاریتم داده‌های مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی و با تفکیک آن به اثرات نسلی، سنی و زمانی به برآورد مدل رگرسیونی عرضه‌شده در رابطه (9) با استفاده از روش داده‌های شبه پانل و رویکرد دیتون برای بررسی عادت‌های مصرفی در بین خانوارهای ایرانی پرداخته می‌شود.
نمودار (1) روند اثرپذیری لگاریتم مخارج مصرفی خانوارها از مقادیر 5 وقفه خود را با لحاظ نسل‌های مختلف (متولدین 1305 - 1374) نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، در این نمودار رفتار مصرفی خانوارها با دنبال‌کردن ردپای نسلی نشان داده‌ شده است. تفکیک اثر نسل نشان‌دهنده تغییرات هزینه‌ای است که در هر نسل خاص برای اعضای نمونه موردبررسی اتفاق می‌افتد. در این نمودار، محور عمودی بیانگر ضریب برآوردشده مخارج مصرفی با وقفه 5     ( ) در مدل رگرسیون (9) است. اندیس c نشان‌دهنده نسل است.

 
نمودار 1. تاثیرپذیری مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی از وقفه پنجم با لحاظ اثرات نسلی 
منبع: یافته‌های پژوهش
در نتایج حاصل از اثرات نسل، مخارج مصرفی با جوان‌تر شدن نسل‌ها روندی افزایشی دارد. هرچه فرد زودتر متولد شده باشد، در نسل سنی پیرتری قرار می‌گیرد و بالعکس. براساس نتایج نمودار (1) اگرچه بین نسل اول (1309-1305) تا نسل دهم (1354-1350) افزایش و کاهش در روند مخارج مصرفی مشاهده می‌شود؛ اما اختلاف آن بسیار ناچیز و در حدود 00001/0 است. اما از نسل دهم به بعد افزایشی در روند نمودار و متعاقباً در میزان مخارج مصرفی رخ می‌دهد که نشان‌دهنده افزایش مخارج مصرفی در نسل‌های جوان‌تر و نیز افزایش رفاه در این نسل‌هاست؛ یعنی، اگر نمودار (1) تحلیل شود، آشکار می‌شود شتاب و میزان افزایش و کاهش مخارج مصرفی بین تمامی نسل‌ها یکسان نبوده است و در نسل‌های اول تا دهم میزان شتاب در افزایش و کاهش مخارج مصرفی کم بوده اما از نسل دهم به بعد میزان شتاب در افزایش مخارج مصرفی سرعت بیشتری یافته است. 
بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که هم‌گرایی مصرفی در نسل‌های قدیمی‌تر (/پیرتر) بیشتر بوده است؛ اما با جوان‌شدن نسل‌ها این هم‌گرایی کمترشده و نسل‌های جوان‌تر مصرف بیشتری دارند و متناسب با آن، رفاه بیشتری را تجربه می‌کنند. اما براساس ضرایب جدول (2) و نمودار (1) میزان تغییر در مخارج مصرفی در طول تمامی نسل‌های موردبررسی در این تحقیق بسیار ناچیز و اندک بوده است؛ به‌گونه‌ای که اختلاف بین کمترین میزان مخارج مصرفی در تمامی نسل‌های موردبررسی و بیشترین میزان آن، معادل 000018/0 است که این واقعیت به ما نشان می‌دهد که خانوارهای ایرانی بدون تفاوت در اینکه در چه نسل و گروه سنی باشند، از الگوی مصرفی خاصی پیروی کرده و عادات مصرفی ثابتی دارند؛ به‌طوری‌که علاقه‌ای نسبت به تغییر زیاد و قابل‌توجه در میزان مصرف خود ندارند و تنها از یک الگوی مصرف خاص خود دنباله‌روی کرده و میزان مصرفشان در هر دوره از میزان مصرفشان در دوره قبل تأثیر می‌پذیرد. در جدول (2) ضریب برآوردشده مخارج مصرفی با وقفه 5 ( ) در مدل رگرسیونی (9) نشان داده شده است. این ضرایب با فرض وجود اثرات مقطعی ثابت در روش اقتصادسنجی داده‌های شبه پانل برآورد شده است.

جدول 2. تاثیرپذیری مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی از وقفه پنجم خود با لحاظ اثرات نسلی 
نسل‌ها    1305-1309    1310-1314    1315-1319    1320-1324    1325-1329    1330-1134    1335-1339
ضرایب    480797/0    480799/0    480801/0    480805/0    480803/0    480803/0    480802/0
نسل‌ها    1340-1344    1345-1349    1350-1354    1355-1359    1360-1364    1365-1369    1370-1374
ضرایب    480799/0    480798/0    480796/0    480800/0    480805/0    480806/0    480814/0
منبع: یافته‌های پژوهش

به‌عنوان مثال، ضریب برآوردشده برای نسل متولدین (1309-1305) نشان می‌دهد که به‌طور متوسط مصرف حال افراد با ضریب 480797/0 تحت تاثیر مقدار خودش در 5 دوره قبل است. به‌عبارت‌دیگر، اگر در 5 دوره قبل مخارج مصرفی خانوار متولدین (09-1305) یک درصد افزایش یافته باشد در این دوره مخارج مصرفی خانوارهای مربوط به این نسل به اندازه 481/0 درصد افزایش خواهد یافت که این افزایش می‌تواند به‌دلیل عادت‌های درونی و بیرونی خانوارها باشد. گفتنی است که احتمال (PROB) ضرایب مربوط به همه نسل‌ها، صفر بوده یعنی همه این ضرایب در سطح معناداری 5 درصد، معنادار است.
نمودار (2) روند اثرپذیری مخارج مصرفی خانوارها را از مقادیر 5 وقفه خود با لحاظ اثر سال نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، در این نمودار رفتار مصرفی خانوارها با گروه‌های سنی مختلف طی سال‌های 1365 - 1394 نشان داده شده که بیانگر ردپای سال است. تفکیک اثر سال نشان‌دهنده تأثیر سیاست‌های کلان اقتصادی و شوک‌های رخ‌داده در هر سال بر مخارج مصرفی خانوار است. در این نمودار، محور عمودی بیانگر ضریب برآوردشده مخارج مصرفی با وقفه 5 ( ) در مدل رگرسیون (9) است. اندیس t نشان‌دهنده سال است.

 
نمودار 2. تاثیرپذیری مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی از وقفه پنجم خود با لحاظ اثرات سال
منبع: محاسبات پژوهش

نتایج حاکی از افزایش مخارج مصرفی خانوارها در طول دوره 1365 - 1373 است و در سال 1373 میزان مخارج مصرفی به بالاترین حد خود می‌رسد. اما در سال 1374 میزان مخارج مصرفی به ناگاه کاهش‌یافته و روند کاهشی آن تا سال 1388، هرچند به‌صورت کاملاً خفیف و نامحسوس، ادامه یافته است و از سال 1389 - 1394 این روند به‌کندی افزایش می‌یابد. افزایش در قسمت اول نمودار (2) و رسیدن به نقطه حداکثری در مخارج مصرفی می‌تواند ناشی از اتمام جنگ در سال 68 و همچنین، شروع به‌کار دولت جدید باشد. کاهش ناگهانی مخارج مصرفی در سال 74 و سال‌های آتی نیز می‌تواند به‌دلیل سیاست‌های اصلاحات اقتصادی (سیاست‌های آزادسازی) و اثرات بر اقتصاد کشور باشد. نکته مهم در این نمودار که با دقت در ضرایب برآوردشده (جدول 3) روشن می‌شود، روند بدون تغییر و تاحدودی ثابت مربوط به سال‌های 1374 - 1394 است که این مسئله نشان می‌دهد میزان تغییر در مخارج مصرفی در این سال‌ها در کشور ایران، روند بسیار کند و آهسته‌ای داشته است. به این معنا که تمامی نسل‌ها و خانوارهای ایرانی عادات مصرفی خاصی داشته و مصرف هر دوره در مصرف دوره آتی آن‌ها تأثیر داشته است و تمایل زیادی به افزایش یا کاهش بسیار در میزان مخارج مصرفی خود نداشته‌اند و از روندی باثبات در میزان مخارج مصرفی خود پیروی کرده‌اند؛ بنابراین، فرضیه این مقاله که پایداری عادت مصرفی در بین خانوارهای ایرانی بوده، رد نشده است. در جدول (3) ضریب برآوردشده مخارج مصرفی با وقفه 5 ( ) در مدل رگرسیونی (9) به تفکیک سال‌های مورد بررسی نشان داده شده است. این ضرایب با فرض وجود اثرات مقطعی ثابت در روش اقتصادسنجی داده‌های شبه پانل برآورد شده‌اند.

جدول 3. تاثیرپذیری مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی از وقفه پنجم خود با لحاظ اثرات سال
1365    1366    1367    1368    1369    1370
519202/0    51204/0    519206/0    519207/0    519206/0    519208/0
1371    1372    1373    1374    1375    1376
519207/0    519206/0    519218/0    519207/0    519205/0    519203/0
1377    1378    1379    1380    1381    1382
519203/0    519203/0    519202/0    519202/0    519200/0    519201/0
1383    1384    1385    1386    1387    1388
519200/0    519201/0    519200/0    519991/0    519991/0    519199/0
1389    1390    1391    1392    1393    1394
519200/0    519200/0    519200/0    519203/0    519200/0    519201/0
منبع: محاسبات پژوهش

به‌عنوان مثال، ضریب برآوردشده برای سال 1365 نشان‌دهنده این است که گروه‌های مختلف نسلی چنانچه یک درصد افزایش در مخارج مصرفی خود در 5 دوره قبل را تجربه کرده باشند، در این دوره به‌طور متوسط به اندازه 519/0 درصد مخارج مصرفی آنها افزایش خواهد یافت. لازم به ذکر است که سطح احتمال معناداری ضرایب برای همه‌سال‌ها، صفر بوده که نشان‌دهنده معنادار بودن این ضرایب بوده است. 
نمودار (3) روند اثرپذیری مخارج مصرفی خانوارها را از مقادیر 5 وقفه خود با درنظرگرفتن اثر سن نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، در این نمودار رفتار مصرفی یک خانوار در سنین مختلف (16 - 72 سال) نشان داده شده که بیانگر ردپای سن در تبیین تغییرات مخارج مصرفی خانوار است. تفکیک اثر سن نشان‌دهنده تغییرات مخارج مصرفی به‌ازای افزایش سن یک فرد از دوره جوانی به دوره میان‌سالی و تا دوره سالمندی است. در این نمودار، محور عمودی بیانگر ضریب برآوردشده مخارج مصرفی با وقفه 5 ( ) در مدل رگرسیون (9) است. اندیس a نشان‌دهنده سن است.

 
نمودار 3. تاثیرپذیری مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی از وقفه پنجم خود با لحاظ اثرات سن
منبع: محاسبات پژوهش

همان‌گونه که ملاحظه می‌شود، رفتار مصرفی خانوارهای ایرانی از الگوی چرخه زندگی پیروی می‌کند. افراد در ابتدای دوره کاری خود یعنی در سنین 20-23 سالگی به‌دلیل نداشتن تجربه و شغل مستمر، درآمد کمتری داشته و متعاقباً مخارج مصرفی کمتری دارند؛ اما با افزایش سن به‌دلیل کسب تجربه و شغل مناسب، درآمد بیشتری به‌دست آورده و روند مخارج مصرفی افزایشی می‌گردد؛ به‌طوری‌که بیشترین میزان مخارج مصرفی در سنین میان‌سالی مشاهده می‌شود. با افزایش سن و ورود به دوره بازنشستگی مجددا درآمد افراد کاهش‌یافته و بیشتر از پس‌انداز خود در دوره میان‌سالی استفاده می‌کنند. به‌همین‌دلیل، میزان مخارج مصرفی روندی کاهش به خود می‌گیرد. همچنین، ضرایب مربوط به سن و روند نمودار (3) فرضیه درآمد دائمی که دیتون در سال 1944 از آن استفاده کرده را نیز تائید می‌نماید و همان‌گونه که مشاهده می‌شود، روند نمودار (3) شکلی کوهانی دارد که بیانگر همان فرضیه درآمد دائمی است. در جدول (4) بازه‌های سنی موردبررسی در این تحقیق به‌همراه میزان مخارج مصرفی در هر بازه سنی نشان داده‌ شده است. گفتنی است میزان مخارج مصرفی در هر بازه سنی عبارت از میانگین مخارج مصرفی تمامی افراد موردبررسی در بازه سنی مذکور است.

جدول 4. تاثیرپذیری مخارج مصرفی خانوارهای ایرانی از وقفه پنجم خود با لحاظ اثرات سن
17-21    18-22    19-23    20-24    21-25
767/7    781/7    200/7    794/7    784/7
22-26    23-27    24-28    25-29    26-30
830/7    828/7    789/7    858/7    872/7
27-31    28-32    29-33    30-34    31-35
891/7    894/7    839/7    918/7    934/7
32-36    33-37    34-38    35-39    36-40
943/7    954/7    902/7    980/7    993/7
37-41    38-42    39-43    40-44    41-45
997/7    007/8    940/7    022/8    040/8
42-46    43-47    44-48    45-49    46-50
041/8    032/8    974/7    043/8    051/8
47-51    48-52    49-53    50-54    51-55
051/8    046/0    975/7    041/8    039/8
52-56    53-57    54-58    55-59    56-60
024/8    029/8    943/7    007/8    993/7
57-61    58-62    59-63    60-64    61-65
984/7    988/7    896/7    958/7    942/7
62-66    63-67    64-68    65-69    66-70
961/7    987/7    870/7    960/7    920/7
                 منبع: محاسبات پژوهش

به‌عنوان مثال، گروه سنی 66 - 70 سال چنانچه مخارج مصرفی‌شان در 5 دوره قبل به‌اندازه یک درصد افزایش یافته باشد، در دوره جاری مخارج مصرفی به‌طور متوسط به اندازه 92/7 درصد افزایش خواهد یافت که حکایت از با کشش بودن مخارج مصرفی نسبت به وقفه 5 دوره قبل خود وقتی که اثرات سنی درنظر گرفته می‌شود، است. ضرایب مربوط به تمامی گروه‌های سنی با توجه به اینکه سطح احتمال معناداری آنها کمتر از 5 درصد است، به شدت معنادار است. 

5. نتیجه‌گیری و پیشنهادها 
مقاله حاضر شکل‌گیری عادت‌های مصرفی و پایداری آن بین خانوارهای ایرانی به تفکیک نسل، سن و زمان را مورد بررسی قرار داد. در زمینه نسل، 14 نسل از سال 1305 - 1374 بررسی شد. در خصوص زمان (سال)، دوره 1365 - 1394 لحاظ شد. همچنین، سن افراد موردبررسی در این تحقیق در بازه 16 - 72 بود. دلیل بررسی تفکیکی سه اثر نسل، سن و زمان، استخراج تأثیر هریک از این عوامل به‌تنهایی و بدون دخالت عوامل دیگر بر رفتار مصرفی خانوارهای ایرانی بوده است. برای دست‌یابی به هدف از روش اقتصادسنجی داده‌های شبه پانل و روش دیتون و پاکسون (1944) استفاده شد.
نتایج حاصل از بررسی اثرات نسلی نشان داد که مخارج مصرفی با جوان‌تر شدن نسل‌ها روندی افزایشی دارد. همچنین، مشخص شد اگرچه بین نسل اول (1309-1305) تا نسل دهم (1354-1350) شاهد افزایش و کاهش ناچیز در روند مخارج مصرفی است؛ اما از نسل دهم به بعد روند افزایشی مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده افزایش مخارج مصرفی در نسل‌های جوان‌تر و نیز افزایش رفاه در این نسل‌هاست؛ بنابراین، نتیجه این است که هم‌گرایی مصرفی در نسل‌های قدیمی‌تر (پیرتر) بیشتر بوده است؛ اما با جوان‌ترشدن نسل‌ها این هم‌گرایی کمتر شده و نسل‌های جوان‌تر مصرف بیشتری و متناسب با آن رفاه بیشتری را نیز تجربه می‌کنند. نکته دیگر مرتبط با بررسی اثر نسل این است که میزان تغییر در مخارج مصرفی در طول تمامی نسل‌های موردبررسی در این تحقیق بسیار ناچیز و اندک بوده است. این واقعیت به ما نشان می‌دهد که خانوارهای ایرانی بدون تفاوت در اینکه در چه نسل و گروه سنی هستند، از الگوی مصرفی خاصی پیروی کرده و عادات مصرفی ثابتی دارند و میزان مصرفشان در هر دوره از میزان مصرفشان در دوره قبل تأثیر می‌پذیرد.
نتایج برآوردشده در مورد اثر زمان (سال)، نشان‌دهنده افزایش مخارج مصرفی خانوارها طی سال‌های 1365 - 1373 است. پیرو این نتیجه، در 1373 میزان مخارج مصرفی به بالاترین حد خود رسیده است. اما در 1374 میزان مخارج مصرفی به‌ناگاه کاهش‌یافته و روند کاهشی آن تا 1388- هرچند به‌صورت کاملا خفیف و نامحسوس- ادامه یافته است و از 1389 - 1394 این روند به‌کندی شروع به افزایش نموده است. همچنین، نتایج اثر زمان با تغییرات اقتصادی ایران هماهنگی دارد. اما نکته مهم بررسی اثر زمان (سال) این است که روند، بدون تغییر و تاحدودی ثابت مربوط به سال‌های 1374 - 1394 است که این مسئله نشان می‌دهد میزان تغییر در مخارج مصرفی در این سال‌ها روند بسیار کند و آهسته‌ای داشته است؛ به‌طوری‌که گویا تمامی نسل‌ها و خانوارهای ایرانی عادات مصرفی خاصی داشته و مصرف هر دوره در مصرف دوره آتی آن‌ها تأثیر داشته است.
نتایج اثرات سن درباره میزان مخارج مصرفی، الگوی چرخه زندگی را تائید کردند؛ بدین‌صورت‌که افراد در ابتدای دوره کاری خود، درآمد کمتری داشته و متعاقبا، مخارج مصرفی کمتری دارند؛ اما با افزایش سن، درآمد بیشتری به‌دست آورده و روند مخارج مصرفی افزایشی می‌گردد؛ به‌طوری‌که بیشترین میزان مخارج مصرفی در سنین میان‌سالی مشاهده می‌گردد و در ادامه با ورود به دوره بازنشستگی، مجددا درآمد افراد کاهش‌یافته و بیشتر از پس‌انداز خود در دوره میان‌سالی استفاده کرده و به‌همین‌دلیل، میزان مخارج مصرفی، روندی کاهشی به خود گرفته است. 
با توجه به یافته‌های مقاله مبنی‌بر شکل‌گیری و پایداری عادت‌های مصرفی بین مصرف‌کنندگان پیشنهاد می‌شود تولیدکنندگان کالاهای مصرفی به‌ویژه کالاهای مصرف بادوام به ذائقه‌ها و رفتارهای مصرفی مصرف‌کنندگان توجه نمایند. همچنین، برنامه‌ریزان مرکزی با توجه به تائید الگوی چرخه زندگی از طریق برنامه‌های حمایتی رفاه مصرف‌کنندگان را در دوره بازنشستگی تامین نمایند.

مراجع

-‌ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1399). خلاصه تحولات اقتصادی کشور. اداره بررسی‌های اقتصادی: تهران.

-‌ برانسون، ویلیام  (1388). تئوری و سیاست‌های اقتصاد کلان. ترجمه: عباس شاکری. نشر نی، تهران، چاپ سیزدهم.

-‌ حسینی، سید رضا (1380). الگوی تخصیص درآمد و رفتار مصرف‌کننده مسلمان. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی: تهران، چاپ اول.

-‌ راغفر، حسین، باباپور، میترا (1393). تجزیه‌وتحلیل رفتار بین‌نسلی هزینه مصرفی خانوارهای شهری با استفاده از داده‌های شبه تابلویی. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 3(10(10))، 177-199.

-‌ راغفر، حسین، موسوی، میرحسین، اصل، زمزم سادات (1392). بررسی اثر ویژگی‌های خانوار بر مخارج مصرفی (کاربردی از مدل‌سازی داده‌های شبه پانل)، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 2(8)، 1-12.

-‌ راغفر، حسین، موسوی، میرحسین، آذری‌بنی، بتول (1393). بررسی نسلی تأثیر آموزش بر رفاه مصرفی خانوارهای شهری. فصلنامه تحقیق‌های اقتصادی ایران، 20(63(63))، 89-120.

-‌ رحمانی، تیمور (1388). اقتصاد کلان، انتشارات: نور علم، برادران.

-‌ روشن، رضا (1397). مقایسه انباره عادات مصرفی خانوارهای شهری و روستایی ایران برای کالاهای خوراکی و غیرخوراکی: رهیافت تئوری پوش و معادالت اولر. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 7(26)، 51-69.

-‌ روشن، رضا، پهلوانی، مصیب، شهیکی تاش، محمدنبی (1392). بررسی اثر شکل‌گیری عادات، دیرپایی کالاهایی بادوام و چشم و هم‌چشمی در مصرف بین دوره‌ای خانوارهای ایرانی با استفاده از روش گشتاور‌های تعمیم‌یافته. دو فصلنامه سیاست‌گذاری اقتصادی، 5(10(10))، 31-56.

-‌ زراء‌نژاد، منصور (1382). برآورد تابع مصرف کالاهای مصرفی برای دو گروه خانوارهای شهری و روستایی ایران در دوره 1355 - 1377. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، (16)، 23-46.

-‌ شاکری، عباس (1389). اقتصاد کلان، نظریه‌ها و سیاست‌ها. جلد دوم، انتشارات: رافع، چاپ دوم، تهران،

-‌ مرکز آمار ایران (سال‌های مختلف). اطلاعات مربوط به هزینه و درآمد خانوارهای شهری. انتشارات: مرکز آمار ایران، تهران.

-‌ Abel Andrew, B. (1990). Asset prices under habit formation and catching up with the Joneses. American Economic Review, Papers and Proceedings, 80, 38-42.

-‌ Aronsson, T., & Löfgren, K. G. (2007). Welfare theory: History and modern results. Umeå Economic Studies, 726, 1-66.

-‌ Attanasio, O. (1998). Cohort analysis of saving behavior by us households. Journal of Human Resources, 33(3), 575-609.

-‌ Ben-arab, M., Briys, E., & Schlesinger, H. (1996). Habit formation and the demand for insurance. The Journal of Risk and Insurance, 63(1), 111-119.

-‌ Campbell, J. Y., & Deaton, A. (1989). Why is consumption so smooth?. Review of Economic Studies, 56(3), 357-374.

-‌ Campbell, J. Y. & John H. C. (1999). By force of habit: A consumption based explanation of aggregate stock market behavior. Journal of Political Economy, 107(2), 205-251.

-‌ Constantinides, G. M. (1990). habit formation: a resolution of the equity premium puzzle. Journal of Political Economy, University of Chicago Press, 98(3), 519-543.

-‌ Deaton, A. (1997). The analysis of household surveys: A microeconometric approach to development policy. Baltimore, Johns Hopkins University Press for the World Bank.

-‌ Deaton, A., & Paxson, C.  (1994). Intertemporal choice and inequality. The Journal of Political Economy, 102(3), 437-467.

-‌ Doan, T., Litterman, R., & Sims, C. (1984). Forecasting and conditional projection using realistic prior distributions. Econometric Reviews, 3, 1-100.

-‌ Dupuit, J. (1995). De la mesure de l'utilité des travaux publics (1844). Revue Française d'Économie, 10(2), 55-94.

-‌ Dynan, K. E. (1999). Habit formation in consumer preferences: Evidence from panel data. American Economic Review, 90(3), 391-412.

-‌ Fernandez-Villaverde, J. & Krueger, D.  (2007). Consumption over the life cycle: Some facts from consumer expenditure survey data. Review of Economics and Statistics, 89(3), 552-565.

-‌ Gali, J. (1994). Keeping up with the joneses: Consumption externalities, portfolio choice, and asset prices. Journal of Money, Credit and Banking, 26(1), 1-8.

-‌ Gower, B. (1997). Scientific method: An historical & philosophical introduction. University of Guelph. Routledge.

-‌ Hausman, D. M. (2011). Preferences, Value, Choice, and Welfare. Cambridge University Press.  

-‌ Havranek, T., Rusnak, M. & Sokolova, A. (2017). Habit formation in consumption: A Meta-Analysis. European Economic Review, 95, 142-167. doi:10.1016/j.euroecorev.2017.03.009

-‌ Heger, D. (2004). The link between firms' innovation decision and the Business cycle: An empirical analysis. ZEW-Centre for European Economic Research Discussion Paper, (04-085). http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.686712

- Hobcraft, J., Menken, J., & Preston, S. (1982). Age, period, and cohort effects in demography: A Review. Population Index, 45(1), 4-43.

-‌ Mankiw, N. G. (1982). Hall's consumption hypothesis and durable goods. Journal of Monetary Economics, Elsevier, 10(3), 417-425.

-‌ Martin, S. (2009). Comment: Distinguishing cohort effects from age period effects on non-marital fertility. Social Forces, 87(3), 1481-1488.

-‌ McKenzie, D. (2006). Disentangling age, cohort, and time effect in the additive model. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 68(4), 473-495.

-‌ Parker, J.A. (1999). Spendthrift in America? on two decades of decline in the us saving rate. NBER Macroeconomics Annual, 14, 317-370.

-‌ Paxson, C. (1996). Saving and Growth: Evidence from micro data. European Economic Review, 40(2), 255-288.

-‌ Ryder, H. E., Jr., G., & Heal, M. (1973). Optimal growth with intertemporally dependent-preferences. Review of Economics Studies, 40(1), 1-31.

-‌ Samuelson, P. A. (1938). A note on the pure theory of consumer's behavior. Economica, 5(17), 61-71.

-‌ Sundaresan, S. M. (1989). Intertemporally dependent preferences and the volatility of consumption and wealth. Review of Financial Studies, 2(1), 73-88.