ساخت و سازهای دورۀ ساسانی در بیستون: پروژه‌هایی که هیچگاه به اتمام نرسیدند

پیام باستان‌شناس

دوره 8، شماره 16، اسفند 1390، صفحه 77-106   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مجتبی چرمچیان^{* 1}؛ فرزاد مافی²

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ابهر، ابهر، ایران.

²استادیار، گروه باستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر، ابهر، ایران.

چکیده

شواهد زیادی از ساخت‌وسازهای دورۀ ساسانی در بیستون وجود دارد که با توجّه به مدارک به‌دست آمده باید آنها را متعلّق به اواخر این دوره و مشخّصاً همزمان با دورۀ پادشاهی خسرو دوّم (۵۹۰-۶۲۸ م) بدانیم. این آثار عبارتند از «بنای ساسانی ـ ایلخانی»، «فرهادتراش»، «پل خسرو» و «پل بیستون» که به آن‌ها باید سه قطعه سرستون منقوش به نیم تنۀ خسرو دوّم را نیز افزود. نکتۀ حائز اهمّیت در مورد این آثار این است که شواهد به‌دست آمده از کاوش‌ها و بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که کار اجرایی همۀ این پروژه ها به یک‌باره متوقّف شده و این آثار هیچگاه در دوران ساسانی تکمیل نشده‌اند، که از جملۀ آن‌ها می‌توان به شواهدی دالّ بر عدم اجرای طاق روی دهانه‌های پل خسرو و پل بیستون، تکمیل نشدن تراش نهایی فرهادتراش، و یا ساخته نشدن فضاها در کاخ دورۀ ساسانی اشاره نمود. در این مقاله کوشش می‌شود با توصیف و مقایسۀ این آثار و پیشنهاد یک تاریخگذاری نسبتاً دقیق برای آن‌ها، دلایل احتمالی ناتمام‌ماندنشان ارزیابی گردد.

کلیدواژه‌ها

بیستون؛ دورۀ ساسانی؛ خسرو دوم؛ بنای ساسانی ـ ایلخانی؛ فرهادتراش؛ پل خسرو؛ پل بیستون؛ سرستون

مراجع