ویژگی‌های معماری و آرایه‌های عمارت خسروآباد سنندج

پیام باستان‌شناس

دوره 8، شماره 16، اسفند 1390، صفحه 127-162   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

محمد ابراهیم زارعی^*

استادیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

چکیده

در شهر سنندج بناهای متعددی از دوره قاجار شناسایی شده است. یکی از بناهای شاخص دوره قاجار این شهر عمارت خسروآباد است. این بنا عمارتی مهم از نظر معماری است. عمارت در کنار چهارباغی بزرگ قرار دارد. ایجاد این مجموعه، نمایانگر توجه والیان و حاکمان کردستان در این دوره به این نوع از ساخت‌وسازها در مقیاس بزرگ است. بنا به گواهی مدارک وشواهد موجود این بنا و چهارباغ به‌عنوان یک منطقه ییلاقی مورد استفاده والیان اردلان بوده است. ساختمان عمارت در حدود هشت هزار مترمربع مساحت دارد. اهمیت آن توجه مورخین محلی و حتی برخی از سیاحان خارجی و داخلی را به خود جلب نموده است. زمان ساخت عمارت خسروآباد در قطعه شعری بر روی لوحی سنگی با تاریخ ۱۲۲۳هـق مشخص است. این نوشته به خط نستعلیق بوده و بر روی سردر ورودی عمارت ازداخل حیاط نصب گردیده که همزمان با حکومت فتحعلی شاه قاجار است. در این کتیبه، به واژه چهارباغ، قصری دلنشین و بانی آن امان‌الله خان و فرزندش خسرو ثانی از والیان کردستان در زمان فتحعلی شاه قاجار اشاره شده است. این بنا بر بناهای شهر سنندج تاثیر گذار بوده است. باید یادآوری نمود هیچ‌کدام از خانه‌های سنندج در مقیاس این ساختار معماری نیستند. این عمارت به لحاظ برخی ویژگی‌ها بنایی منحصربفرد در منطقه غرب است. این مقاله به سابقه تاریخی، روند شکل‌گیری، تغییر درساختار معماری، تزیینات وابسته به معماری و تاثیر گذاری بر سایر خانه‌های شهر سنندج پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

کردستان؛ عمارت خسروآباد؛ سنندج؛ قصر؛ امان‌الله خان؛ آرایه‌ها

مراجع