ابوالفضل رشیدالدین میبدی و تفسیرش از عشق حقیقی و مجازی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 13، شماره 46، اردیبهشت 1402، صفحه 68-85   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فاطمه پهلوان شمسی^*

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاداسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های زبان و ادب فارسی ترجمه و تفسیرهایی است که در طی قرن‌ها به همت بندگان پاک اندیشۀ خداوند نوشته‌شده است. در میان این ترجمه و تفسیرهای بلند قرآن کریم کشف‌الاسرار میبدی ارزش والا و مقامی خاص دارد. میبدی تفسیر عرفانی کشف‌الاسرار را در سال 520 ه.ق تمام کرده است. تصوف میبدی تصوف عاشقانه به‌شمار می‌رود، بدین معنی که وی نسبت میان انسان و خداوند را مفهوم عشق یا محبت در نظر می‌گیرد، به‌گونه‌ای که هستی انسان همه متوجه خداست. در این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده، کوشش شده است عشق مجازی و حقیقی در این اثر بررسی و تحلیل گردد. یافته های پژوهش نشان می‌دهد عشق در تفسیر عرفانی کشف الاسرار در قالب مفاهیم زیر تحلیل شده است: فطری بودن عشق، عشق امانت الهی، عشق تمام زندگی، در راه عشق بلا نعمت شود، مقام و عظمت عشق، تحمل درد در راه عشق، عشق موجب اتحاد عاشق با معشوق می‌شود، دل جایگاه عشق الهی، آرزوی مرگ برای وصال، وجود عشق در موجودات، یاد معشوق آرام‌بخش روح و روان و راز عشق.

کلیدواژه‌ها

عشق؛ قرآن؛ عشق حقیقی؛ عشق مجازی؛ کشف‌الاسرار؛ میبدی

مراجع

قرآن کریم (۱۳۹۹). ترجمة محمد مهدی فولادوند. تهران: پیام عدالت.

آزادمهر، شهباز (1379). تاریخ انبیا. تهران: باربد.

اسعدی، مریم السادات (1392). بررسی دیدگاه‌های عرفانی رشیدالدین میبدی درآیات مربوط به زن. ادب فارسی. 3 (11)، 66-49.

استعلام، محمد (1385). گزیدۀ تذکره الاولیاء. تهران: چاپخانه سپهر.

اسماعیلی نیا، فاطمه؛ سلطانی، حسن (1396). بررسی رابطه عشق و آفرینش. عرفانیات در ادب فارسی. 9 (33)، 43-32.

پورجوادی، نصرالله (1385). زبان حال. تهران: انتشارات هرمس.

حافظ، شمس‌الدین محمد (1384). دیوان حافظ. قم: مهرآیین.

حلبی، علی‌اصغر (1383). جلوه‌های عرفان. تهران: نشر قطره.

خلاصه شرح تعرف بر اساس نسخة منحصر به فرد مورخ ۷۱۳ هجری (1386). تصحیح احمدعلی رجایی. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

خمینی (ره)، روح‌الله (1372). فرهنگ دیوان اشعار امام خمینی (ره). تهران: موسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

رکنی، محمدمهدی (1389). لطایفی از قرآن کریم. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1344). ارزش میراث صوفیه. تهران: چاپخانۀ سپهر.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1367). بحر در کوزه. چاپ هفتم. تهران: انتشارات علمی.

زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۷۲). پله‌پله تا ملاقات خدا. چاپ ششم. انتشارات علمی.

زمانی، کریم (1383). میناگر عشق. چاپ دوم. تهران: نشر نی.

سیف، علی‌اکبر (1392). روان‌شناسی پرورشی. تهران: نشر دوران.

شاکر، کریم (1388). جلوه‌های عشق در شعر حسین منزوی. فصلنامه تخصصی عرفان. 6 (21)، 240-225.

شیمل، آن ماری (1381). زن در عرفان و تصوف اسلامی. ترجمة مهدی دامغانی. چاپ دوم. تهران: تیر.

طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان. ج. 1. چاپ پنجم. قم: انتشارات جامعة مدرسین قم.

غزالی، احمد (1367). مجموعه اثرهای شیخ. به کوشش احمد مجاهد. تهران: دانشگاه تهران.

غزالی، محمد بن محمد (بی‌تا). احیاء علوم الدین. تصحیح عبدالعزیز سیروان. بیروت: دارالقلم.

گوهرین، سید صادق (1382). شرح اصطلاحات تصوف. جلد 7 و 8. تهران: انتشارات زوار.

ماهیار، عباس (1372). محبت و عشق در تفسیر عرفانی کشف‌الاسرار. مجله زبان و ادبیات فارسی. 1 (3 و 2)، 66-49.

محیی الدین ابن عربی (1408 ه.ق). فتوحات مکیه. قاهره: الهیئه المصریه لعامه للکتاب.

مطهری، مرتضی (1368). جاذبه و دافعه. قم: صدرا.

معین، محمد (1380). فرهنگ فارسی. تهران: سرایش.

مولوی، جلال‌الدین (1393). مثنوی معنوی. قم: مجتمع چاپ و نشر و صحافی مهدی.

میبدی، احمد بن محمد (1339). کشف‌الاسرار و عده الابرار. به اهتمام علی‌اصغر حکمت. تهران: چاپخانة سپهر.

میر قادری، سید فضل‌الله (1384). بررسی تطبیقی ویژگی‌های عشقی در شعر حافظ شیرازی و ابن فارض مصری. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 22 (3)، 184-165.

هجویری، علی بن عثمان (1387). کشف‌المحجوب. تصحیح محمود عابدی. چاپ چهارم. تهران: سروش.

هوشنگی، امین تاجی؛ حسن، محمدهادی (1393). اهمیت و جایگاه عشق در همسران در سبک زندگی اسلامی. فصلنامة علمی پژوهشی مطالعات قرآن. 7 (14)، 143-117.