اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات418
تعداد شماره‌ها9,997
تعداد مقالات83,560
تعداد مشاهده مقاله77,800,512
تعداد دریافت فایل اصل مقاله54,843,315
کیهانی, فرشیده, مرادی, صادق, محمدنسل, غلامرضا. (1402). عوامل فردی بازگشت به اعتیاد، بین معتادان خود ‌معرف شهرستان اندیمشک. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 2(2), 63-82. doi: 10.30495/jcld.2023.1983985.1059
فرشیده کیهانی; صادق مرادی; غلامرضا محمدنسل. "عوامل فردی بازگشت به اعتیاد، بین معتادان خود ‌معرف شهرستان اندیمشک". نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 2, 2, 1402, 63-82. doi: 10.30495/jcld.2023.1983985.1059
کیهانی, فرشیده, مرادی, صادق, محمدنسل, غلامرضا. (1402). 'عوامل فردی بازگشت به اعتیاد، بین معتادان خود ‌معرف شهرستان اندیمشک', نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 2(2), pp. 63-82. doi: 10.30495/jcld.2023.1983985.1059
کیهانی, فرشیده, مرادی, صادق, محمدنسل, غلامرضا. عوامل فردی بازگشت به اعتیاد، بین معتادان خود ‌معرف شهرستان اندیمشک. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 1402; 2(2): 63-82. doi: 10.30495/jcld.2023.1983985.1059

عوامل فردی بازگشت به اعتیاد، بین معتادان خود ‌معرف شهرستان اندیمشک

آموزه های فقه و حقوق جزاء
مقاله 4، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 6، تیر 1402، صفحه 63-82    اصل مقاله (1.46 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jcld.2023.1983985.1059
نویسندگان
فرشیده کیهانی1؛ صادق مرادی* 2؛ غلامرضا محمدنسل3
1دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران
چکیده
تاریخ دریافت: 1402/01/26                        تاریخ بازنگری: 1402/04/11                     تاریخ پذیرش: 1402/04/14   
میزان بالای بازگشت به اعتیاد در جامعه، انجام تحقیقات سبب ‌شناسی را در جهت شناسایی عوامل زمینه ‌ساز بازگشت به این جرم که یکی از مهم‌ترین آسیب­ های اجتماعی است، برای طراحی و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه، امری اجتناب‌ناپذیر ساخته ‌است. تحقیق حاضر، با هدف شناسایی و اولویت ‌بندی عوامل فردی بازگشت به اعتیاد، بین معتادان خود‌ معرف، با استفاده از پرسشنامه محقق ‌ساخته، به صورت انتخاب تصادفی طبقه ­ای بین 150 نفر از جامعه­ ی آماری در مراکز ترک اعتیاد شهرستان اندیمشک در سال 1398 انجام گرفته است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها نیز از آمار توصیفی و نرم افزار spss  استفاده شده است. نتایج تحقیق، نمایان می­ دارد که از بین سیزده گویه ­ی متغیر عوامل فردی، وسوسه به مصرف مجدد مواد مخدر، دارای بیش‌ترین و وسوسه به مصرف مشروبات الکلی، دارای کم‌ترین میزان تأثیر بر بازگشت به اعتیاد است. عوامل فردی مؤثر بر عود اعتیاد نیز شامل مؤلفه‌های وسوسه به مصرف مجدد مواد مخدر، ضعف در تحمل عوارض ترک، مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف، ضعف اراده، ورود شوک عاطفی شدید، بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی و عدم تکمیل دوره ­ی سم‌زدایی و درمان است.
کلیدواژه‌ها
بازگشت به اعتیاد؛ عوامل فردی بازگشت به اعتیاد؛ علل بازگشت به اعتیاد معتادان خود‌ معرف
اصل مقاله

مقدمه

اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان ها یک بحران اجتماعی است که بیش از 180 کشور با این پدیده درگیرند و همچنین مواد مخدر به عنوان سیستمی هوشمند و فعال، افراد را در سنین، جنسیت، مشاغل، تحصیلات متفاوت و با فرهنگ های بومی و شهری گوناگون به سوی خود جلب می کند (صرامی، 1391، 6). همچنین اعتیاد یک اختلال مزمن، عود‌کننده و پیچیده‌ای است که طی آن، مصرف مواد مخدر با وجود پیامد‌های منفی فاجعه‌آمیز، ادامه می‌یابد (جیلوها،[1] 2012، 120 ).  

امروزه، اعتیاد به مواد مخدر و عود آن یکی از پیچیده‌ترین و بزرگ‌ترین معضل‌هایی است که تمام کشور‌های جهان به نوعی با آن رو‌به‌رو هستند و همه ملت‌ها را دچار آثار ویران‌گر خود کرده‌است و جامعه ما نیز از آن بی‌نصیب نیست، معضلی که میلیون‌ها بنیان خانوادگی را نابود کرده و بخش اعظمی از سرمایه‌های ملی جهت مبارزه با آن اختصاص یافته‌است. در مورد معضل اعتیاد، مسأله زمانی حاد‌تر و بغرنج‌تر می‌گردد که فرد معتاد پس از تحمل دوره‌ای ترک توأم با سختی‌ها و مشقات ناشی از تاب‌آوری عوارض آن، بنا به وجود علل یا عواملی فردی، خانوادگی، اقتصادی و ... ، به سمت استعمال مجدد مواد مخدر کشیده شود؛ و متأسفانه وقوع عود پس از ترک، مسئله‌ای رایج است و عواقبی جدی برای فرد معتاد، خانواده وی، نظام بهداشت عمومی و جامعه ایجاد می‌کند.

از این رو اعمال اقدامات مداخله‌ای برای پیشگیری از اعتیاد و ممانعت از بازگشت به آن در بین افراد تحت درمان، ضروری است و نیل به این هدف بدون شناخت جامع عوامل مؤثر بر اعتیاد و بالاخص عود اعتیاد، امکان‌پذیر نیست (شیری، 1392، 63).

بررسی و شناخت عوامل جرم‌زا و مقابله با آن از جمله مسائلی است که در بحث کشف جرم و چگونگی پیشگیری از وقوع آن، همواره مد‌نظر بوده است (کلکوهن،[2] 1388، 33)؛ لذا انجام تحقیقات سبب ‌شناسی در جهت شناسایی عوامل زمینه‌ساز بازگشت به ارتکاب مجدد جرم مذکور نیز به عنوان مهمترین آسیب اجتماعی، امری اجتناب‌ناپذیر می‌نماید، لیکن با بررسی منابع تحقیقاتی و پژوهش‌های قبلی انجام شده، مشخص گردید که تاکنون در این راستا پژوهشی درشهرستان اندیمشک انجام نگرفته‌است؛ بدین جهت تصمیم گرفته‌ شد تا با بررسی و شناسایی علل عود اعتیاد در حیطه‌ی عوامل فردی در بین معتادان خود‌معرف به صورت مطالعه‌ی موردی در شهرستان اندیمشک به عنوان نمونه‌ای از جامعه بزرگ‌تر، ارتباط بین متغیر‌های مستقل با متغیر وابسته پژوهش به روش تجزیه و تحلیل آماری مشخص گردد تا بر اساس اطلاعات به ‌دست آمده، زمینه و بستری جهت پژوهش‌های بعدی در شهرستان مذکور و نیز سایر شهر‌های استان خوزستان فراهم شده و همچنین برنامه‌ریزی‌های کنترل‌کننده و پیشگیرانه بر مبنای آن علل و عوامل، از جانب کارشناسان و مسئولان سازمان‌های ذی‌ربط و نهاد‌های انتظامی، تدوین و اجرا گردد.

بنابراین تحقیق حاضر با هدف شناسایی و اولویت‌بندی علل فردی عود اعتیاد، سعی در پاسخ به این سؤال دارد: در عود اعتیاد معتادان خود‌معرف مراکز ترک اعتیاد تحت نظارت اداره بهزیستی شهرستان اندیمشک، چه علل یا عوامل فردی نقش دارند؟

  1. ادبیات تحقیق و مرور پیشینه

در ذیل این مبحث، ابتدا به تعریف مفهوم اعتیاد1 و عود آن پرداخته می‌شود و سپس به بیان مواردی از سوابق تحقیقاتی در زمینه‌ی بازگشت به اعتیاد در سطح داخلی کشور و نیز در سطح بین‌المللی مبادرت می‌گردد.

1-1. ادبیات تحقیق

در تعریف اعتیاد[3] می‌توان گفت:  "تمایل شدید جسمانی و روانی فرد به ادامه مصرف یک ماده که باعث تغییر در شرایط عادی وضعیت جسمانی، روانی و اجتماعی او می‌شود، اعتیاد نام دارد" (غلامی، 1391، 63). از پدیده عود[4] هم معانی و تعریف‌هایی ارائه شده‌است که تغییرات مختلفی نیز در آن‌ها، در طول سال‌ها، اعمال شده‌است. عود در ابتدا به عنوان یک شکست فردی در ترک و یا درمان تلقی می‌شد، دنیس[5] (1989) نیز عود را این‌گونه تعریف می‌کند: "عود فرآیند بازگشت به همان اقدامات نا‌سالم است که فرد را به استفاده مجدد از مواد مخدر ترغیب می‌کند." (ابراهیم و کومار،[6] 2009، 472).

2-1. مرور پیشینه

سبب ‌شناسی عود اعتیاد به دلیل میزان بالای آن همواره مورد تأکید است که در این زمینه تحقیقات گسترده‌ای نیز انجام گرفته‌است؛ به عنوان نمونه از میان پژوهش‌های داخلی انجام‌گرفته، مطابق یافته‌های تحقیق معارف‌وند و دیگران (1380) در مقاله‌ی وی تحت عنوان "بررسی عوامل شخصی، خانوادگی و روابط اجتماعی مؤثر در بازگشت به اعتیاد در مورد معتادان بهبود‌یافته‌ی اعتیاد" که یک پژوهش پس‌رویدادی (علی- مقایسه­ای) بود و در  بین 115 نفر از اعضای معتادان گمنام که درNA  بهبود یافته‌ بودند، انجام شده بود، برخی ویژگی‌های شخصیتی و نیز ویژگی‌های جمعیت ‌شناختی، از عوامل بازگشت به اعتیاد بوده‌است.

یافته‌های تحقیق اسعدی (1382) نیز در پایان‌نامه کارشناسی ارشد وی تحت عنوان "بررسی تأثیر شرکت در گروه‌های معتادان گمنام بر میزان عود اعتیاد در معتادان خود‌معرف مرکز ترک اعتیاد بهزیستی اصفهان"، نشان می‌دهد که شرکت معتادان خود‌معرف در گروه معتادان گمنام، موجب کاهش عود اعتیاد آنان شده‌است.

فلاح زاده و حسینی (1385) در مقاله‌ای از نوع پژوهش توصیفی با عنوان "بررسی علل عود اعتیاد از دیدگاه معتادین مراجعه‌کننده به مرکز بهزیستی شهرستان یزد"، عوامل فشار‌های روانی و موقعیت‌های ناگوار، و محمدی و دیگران (1386) در مقاله‌ای تحت عنوان "بررسی عوامل مؤثر در بازگشت به اعتیاد در مراجعین به مراکز خود‌‌ارجاعی"،  که پژوهشی توصیفی- مقطعی در بین 186 نفر از افراد مذکور بود، عامل افسردگی، و فیاضی و دیگران (1388) نیز در طرح پژوهشی خود با عنوان "بررسی عوامل شخصی، خانوادگی و اجتماعی مؤثر بر بازگشت به اعتیاد در معتادان مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر اهواز در سال 1388" عامل مشکلات روانی مثل احساس تنهایی، را از مهم‌‍ترین عوامل عود اعتیاد بیان کرده‌اند.

میرزایی و دیگران (1389) در پژوهشی از نوع توصیفی- مقطعی تحت عنوان "عوامل مرتبط با عود اعتیاد از دیدگاه مبتلایان به سوء‌مصرف مواد مخدر مراجعه‌کننده به مرکز ترک اعتیاد شهر رفسنجان" با حجم نمونه‌ای شامل 200 مرد که حداقل یک‌بار سابقه‌ی بازگشت به مصرف مواد مخدر را داشتند به این نتیجه دست‌ یافتند که در بین عوامل فردی و درمانی، عامل بی‌خوابی، وسوسه به مصرف مجدد مواد، و عدم پایبندی به درمان، بیش‌ترین تأثیر را در عود مصرف مواد داشته‌اند.

هاشمی و دیگران (1389) در پژوهش خود با عنوان "نقش باور‌های غیر‌منطقی، ادراکات خود‌کار‌آمدی و حمایت اجتماعی در عود اختلال سوء‌مصرف مواد " که بر روی 100 نفر از کسانی که عود مکرر داشتند و 100 نفر از کسانی که عود نداشتند و به صورت نمونه‌گیری در دسترس از میان معتادان سازمان باز‌پروری و توانبخشی شهر تبریز انتخاب شده‌ بودند، انجام دادند، ضعف ادراکات خود‌کار‌آمدی را به عنوان یکی از عوامل عود اعتیاد معرفی کردند.

برماس و دیگران (1390) نیز مطابق یافته‌های پژوهش خود تحت عنوان "بررسی علل گرایش مجدد معتادان (لغزش مجدد) به سوء‌ مصرف مواد مخدر در شهرستان اراک"، که از نوع پژوهش توصیفی- مقطعی بود و در میان 150 نفر از کلیه معتادان خود‌یار شهرستان اراک در سال 1389 به روش نمونه‌گیری در دسترس انجام گرفت، بیان نمودند که بین شکست در رابطه عشقی و عاطفی، فرار از مشکلات، تجربه‌ی لذت مجدد، نا‌امیدی و ترک کردن جلسات گروه‌درمانی، با گرایش مجدد به مصرف مواد رابطه معنا‌داری وجود دارد.

شرق و دیگران (1390) در مقاله‌ای تحت عنوان "بررسی عوامل مؤثر بر عود اعتیاد از دیدگاه معتادین مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد استان آذربایجان غربی در سال ۸8" که یک پژوهش توصیفی بود و با روش مبتنی بر هدف، بر روی 228 معتاد عود‌ کرده از بین کلیه‌ی معتادان مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد استان مذکور انجام شد، عوامل بیماری روانی و احساس تنهایی و انزوا، ظفری‌نیا و دیگران (1390) در مقاله‌ای تحت عنوان "بررسی عوامل مؤثر در عود اعتیاد در مراجعین به مراکز ترک اعتیاد شهرستان خرم‌آباد (سه ماه: شهریور، مهر، آبان 1390)" که با مطالعه‌ی توصیفی بر روی 120 نفر از معتادان انجام شد، عامل نا‌ امیدی نسبت به آینده، شیری (1392) در مقاله‌ی خود با عنوان "بررسی عوامل اجتماعی- جمعیتی مؤثر بر بازگشت به مصرف مواد مخدر (مطالعه موردی معتادان ورامینی)" در مورد حجم نمونه‌ای از معتادان تحت درمان در دوره‌ی زمانی سال‌های 89 -1385، عامل اختلالات روانی، طراحی و دیگران (1392) در مقاله‌ای با عنوان "بررسی دیدگاه کارشناسان ترک اعتیاد و معتادان خود ‌معرف مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر خرم‌آباد در مورد عوامل مرتبط با عود اعتیاد در سال 1389" که یک مطالعه‌ی مقطعی در مورد 200 نفر از معتادان به مواد مخدر با حداقل یک‌بار سابقه‌ی عود و 24 نفر از کارشناسان مراکز ترک اعتیاد تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی در شهر خرم‌آباد بود، عامل مشکلات عاطفی، صفری و موسوی‌زاده (1393) در پژوهش توصیفی- مقطعی انجام‌گرفته تحت عنوان "بررسی عوامل مؤثر در بازگشت به سوء‌مصرف در مراجعین به مراکز ترک اعتیاد شهرستان مراغه در سال 1390" عامل ناراحتی‌های روحی، کریمی آبش احمد‌لو (1393) در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود که یک مطالعه از نوع توصیفی- همبستگی و با حجم نمونه‌ی 80 نفری از معتادان مراجعه‌کننده به مراکز درمان و ترک اعتیاد شهر اردبیل با عنوان "نقش هیجان ابراز‌شده خانواده در میزان آسیب‌پذیری روانشناختی و عود اعتیاد در معتادین" بود، عامل آسیب‌پذیری روانشناختی، کریم‌یار جهرمی و دیگران (1394) در مقاله‌ای تحت عنوان "بررسی میزان تأثیر علل مختلف عود اعتیاد از دیدگاه مبتلایان به سوء‌مصرف مواد" که پژوهشی از نوع توصیفی- مقطعی بود و با نمونه‌گیری در دسترس از بین 506 نفر از معتادان انجام شد، عوامل روانی، و نیز جباری‌فرد و دیگران (1396) در مقاله‌ای پژوهشی با عنوان "بررسی ارتباط بین نیمرخ روانی و عود بیماری اعتیاد در مراجعه‌کنندگان به مراکز ترک اعتیاد"، که در بین 110 نفر از معتادان شهرستان لردگان انجام گرفت، عامل دارا‌بودن اختلالات افسردگی، هیستری، پارانوئید و اسکیزوفرنی و غیره، را به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر عود معرفی کردند.

مرادی نظر و دیگران (1398) نیز در مقاله‌ی خود تحت عنوان "عوامل مرتبط با عود در افراد دارای اختلالات مرتبط با مواد مخدر تحت درمان نگهدارنده با متادون" که اطلاعات مورد نیاز از طریق انجام مصاحبه توسط یک روانشناس با 4175 معتاد مراجعه کننده به 45 مرکز ترک اعتیاد در استان کرمانشاه که حداقل یک‌سال تحت درمان نگهدارنده با متادون قرار داشتند، جمع‌آوری شد، سابقه‌ی ترک مواد بدون دارو‌درمانی و تعداد دفعات مصرف مواد در هر ماه را از عوامل منجر به عود اعتیاد بیان کردند.

در‌خصوص پژوهش‌های خارجی انجام‌گرفته در ارتباط با عوامل عود اعتیاد در حیطه‌ی عوامل فردی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

والاس[7] (1989) وضعیت عاطفی دردناک، عدم مراقبت بعد از درمان، خود‌شیفتگی روانی و انکار، و استرس درون‌فردی، لئورنته[8] و دیگران (١٩٩8) ولع مصرف بیش‌تر و مصرف مزمن

ماده‌ی مخدر، الجیلی و بشیر[9] (2005) احساسات منفی، تحریک و وسوسه، و عدم اراده، سوانپول[10] (2014) احساسات و برخورد با احساسات، تنهایی، فقدان مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر و مدیریت استرس، عدم اعتماد ‌به‌نفس، به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار‎گرفتن، ولع مصرف، استفاده از مواد کنترل‌شده، و عدم توجه به خدمات حمایتی و مراقبتی، رحمان[11] و دیگران (2015) احساسات منفی، نا‌خود‌کار‌آمدی، و عدم اعتماد به‌نفس، کیچنر[12] و دیگران (2020) استفاده از مواد مخدر مختلف، را در پژوهش‌های خود از عوامل فردی مهم سوق‌دهنده‌ی فرد به اعتیاد مجدد بعد از اقدام قبلی برای قطع مصرف، بیان کرده‌اند.

  1. روش تحقیق

در تحقیق حاضر که از نوع توصیفی- مقطعی است، جهت گرد‌آوری اطلاعات و داده‌‌های پژوهش از روش‌‌های کتابخانه‌‌ای و پیمایش استفاده شده‌است. جامعه آماری این تحقیق، شامل: 1. مدد‌جویان (معتادان بازگشت‌کننده‌ی خود‌معرف)، 2. مدد‌کاران، مشاوران، پزشکان یا روانپزشکان، و 3. اعضای خانواده مدد‌جویان مراکز ترک اعتیاد تحت نظارت اداره بهزیستی شهرستان اندیمشک در سال 1398 می‌­باشد که از میان آن‌ها، 150 نفر به نسبت مساوی (هر گروه 50 نفر) و با روش انتخاب تصادفی- طبقه­­ای مورد ارزیابی قرار‌گرفته و به همین تعداد پرسشنامه‌ی محقق‌ساخته جهت جمع‌‌آوری اطلاعات مربوط به مشخصات پاسخ‌‌دهندگان و موضوع تحقیق (عوامل فردی عود اعتیاد در بین معتادان خود‌معرف شهرستان اندیمشک)، تهیه و تنظیم و با مراجعه به اعضای جامعه آماری جهت پاسخگویی به سؤالات آن، تکمیل شد.

متغیر عوامل فردی از طریق شاخص‌های ورود شوک‌های عاطفی شدید، مصرف دارو‌های مورفین‌دار، مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف، نا‌خود‌کار‌آمدی یا خود‌کار‌آمدی پایین، بروز اختلالات روحی و روانی، وسوسه به مصرف مجدد مواد، ضعف در تحمل عوارض ترک، ضعف اراده و اعتماد به‌نفس، بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی، عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان، غرور کاذب، عدم شرکت در جلسات گروه ‌درمانی، و مصرف مشروبات الکلی، عملیاتی شده و مورد سنجش قرار گرفت.

در آمار توصیفی، اطلاعات دموگرافیک و جمعیت‌ شناختی نمونه بررسی شد و در آمار استنباطی نیز ابتدا نرمال‌بودن داده‌ها با استفاده از آزمون تک کلموگروف -اسمیرنوف بررسی گردید و سپس با استفاده از آزمون خی‌2 کوکران، سطح معنا‌داری هر‌کدام از مؤلفه‌­های عوامل فردی بررسی و نهایتاً با استفاده از آزمون فریدمن، نسبت به رتبه‌بندی این مؤلفه‌ها اقدام شد که همگی این عملیات آماری توسط نرم افزار SPSS انجام گرفته‌است.

  1. مدل مفهومی تحقیق

با بررسی ادبیات تحقیق و مرور پژوهش‌های قبلی انجام‌شده، مدل مفهومی زیر تدوین گردید.  

                                            شکل 1: مدل مفهومی تحقیق

 بر اساس مدل مفهومی ترسیم ‌شده، در این پژوهش عود اعتیاد به عنوان متغیر وابسته، و ضعف اراده و اعتماد به نفس، وسوسه به مصرف مجدد مواد پس از ترک، غرور کاذب، ورود شوک‌های عاطفی شدید در دوران ترک یا پس از آن، مصرف مشروبات الکلی حین یا پس از ترک، بروز اختلالات روحی و روانی پس از ترک، بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی پس از ترک، مصرف دارو‌های مورفین‌دار در دوره ترک، احساس نا‌خود‌کار‌آمدی یا خود‌کار‌آمدی پایین بعد از درمان، مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف، ضعف در تحمل عوارض ترک، عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان، و عدم شرکت در جلسات گروه درمانی به عنوان متغیر‌های مستقل، مورد سنجش قرار گرفتند.

  1. یافته‌های تحقیق

ذیل این مبحث، ابتدا به ارائه‌ی یافته‌های توصیفی و سپس به یافته‌های تحلیلی پرداخته می‌شود.

4-1. یافته‌های توصیفی

  1. توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت نشان می‌دهد که از بین افراد مورد بررسی در این پژوهش 33/85 درصد افراد را مردان و 67/14 درصد را زنان تشکیل می‌دهند.
  2. توزیع پاسخگویان بر حسب سن نشان می‌دهد که 67/10 درصد در محدوده‌ی سنی 20 سال و کم‌تر، 67/52 درصد در محدوده‌ی سنی 21 تا 40 سال، 34 درصد در محدوده‌ی سنی 41 تا 60 سال و 66/2 درصد در محدوده‌ی سنی 61 سال و بیش‌تر قرار دارند.
  3. توزیع پاسخ‌گویان بر حسب وضعیت تأهل نشان می‌دهد که 33/45 درصد افراد مجرد، و 67/54 درصد افراد متأهل می­باشند.
  4. توزیع پاسخ‌گویان بر حسب میزان تحصیلات نشان می‌دهد که 33/63 درصد افراد دارای تحصیلاتی در حد دیپلم یا پایین‌تر، 67/12 درصد افراد دارای تحصیلاتی در حد فوق دیپلم، 67/14 درصد دارای تحصیلاتی در حد لیسانس، 33/9 درصد دارای تحصیلات در مقطع فوق لیسانس یا بالاتر می­باشند.

4-2. یافته‌های تحلیلی و استنباطی

سؤال تحقیق این بود که عوامل فردی عود اعتیاد در بین معتادان خود ‌­معرف کدام است و میزان تأثیر آن‌­ها چقدر است؟ در پاسخ به این سؤال بر اساس یافته‌های مطالعات نظری و جدول تحلیلی تحقیق، عواملی به عنوان گویه­‌های پژوهش در پرسشنامه قرار گرفت.

ابتداء، جهت بررسی توزیع نرمال داده‌ها با استفاده از آزمون تک ‌نمونه­ای کولموگروف- اسمیرنوف مطابق جدول شماره 1، نرمال ‌­بودن توزیع گویه­‌های عوامل فردی احراز گردید.

                  جدول1: نتایج آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای بررسی نرمال‌بودن توزیع عوامل فردی

نام متغیر

تعداد گویه

آماره z

معنا‌داری

نوع پراکندگی

عوامل فردی

13

284/0

0/001       

نرمال

برای بررسی قابلیت تعمیم نتایج تحقیق مؤلفه‌های عوامل فردی به کل جامعه آماری نیز آزمون کوکران به عمل آمد که به شرح جدول زیر می­باشد:

                     جدول 2: تجزیه و تحلیل مؤلفه­های عوامل فردی با تست خی 2 کوکران

دامنه تست

جمع مربع­ها

درجه آزادی

مربع میانه

Q  کوکران

سطح معنا‌داری

بین پاسخ‌دهندگان

365/3217

149

21/593

 

 

109/1144

 

 

001/0

 

 

درون پاسخ‌

دهندگان

بین مؤلفه­ها

727/493

12

41/144

باقیمانده

283/042

1788

0/158

جمع

769/776

1800

0/432

جمع

134/3994

1949

2/049

آزمون تجزیه و تحلیل مؤلفه‌­های عوامل فردی با تست کوکران نشان می‌دهد که مقدار جمع مربع‌ها عدد 727/493 و درجه آزادی 12 وQ  کوچران 109/1144 با سطح معنا‌داری 001/0 از سطح خطای 05/0 کم‌تر است، پس با اطمینان 95/0 نتیجه می‌‌گیریم که یافته‌های تحقیق قابلیت تعمیم به کل جامعه آماری را دارند.

بر‌اساس اطلاعات مستخرج از پرسشنامه‌های تنظیمی، نظرات پاسخ‌دهندگان در جدول شماره 3 خلاصه شده­‌است:

شماره گویه

میانگین وزنی

انحراف معیار

1

74/3

3/1

2

02/4

25/1

3

52/2

37/1

4

16/3

35/1

5

82/2

42/1

6

07/3

27/1

7

83/3

24/1

8

96/2

42/1

9

92/2

34/1

10

78/3

32/1

11

33/2

29/1

12

02/3

37/1

13

99/2

41/1

              جدول 3: جمع­‌بندی نظرات پاسخ­‌دهندگان در مورد گویه­‌های تحقیق

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­‌های ارائه‌شده در مورد میزان تأثیر ضعف اراده و اعتماد به‌نفس در عود اعتیاد:

گویه اول پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما ضعف اراده و اعتماد به‌نفس به چه میزان در  عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ­‌دهندگان نشان می­دهد که 10 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 33/9 درصد افراد در حد کم، 67/12 درصد در حد متوسط، 32 درصد در حد زیاد و 36 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ‌های ارائه‌شده در مورد میزان تأثیر وسوسه به مصرف مجدد مواد در عود اعتیاد:

گویه دوم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما وسوسه به مصرف مجدد مواد به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ ­دهندگان نشان می­ دهد که 67/6 درصد افراد تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 10 درصد افراد در حد کم، 33/7 درصد در حد متوسط، 26 درصد در حد زیاد و 50 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ ­های ارائه شده در مورد میزان تأثیر غرور کاذب در عود اعتیاد:

گویه سوم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما غرور کاذب به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌­دهندگان نشان می­ دهد که 67/28 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 30 درصد افراد در حد کم، 16 درصد در حد متوسط، 33/11 درصد در حد زیاد و 14 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ‌­های ارائه‌شده در مورد میزان تأثیر ورود شوک‌های عاطفی شدید در عود اعتیاد:

گویه چهارم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما ورود شوک‌های عاطفی شدید به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می­‌دهد که 34/15 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 33/17 درصد افراد در حد کم، 24 درصد در حد متوسط، 22 درصد در حد زیاد و 33/21 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ‌­های ارائه‌شده در مورد میزان تأثیر بروز اختلالات روحی و روانی در عود اعتیاد:

گویه پنجم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما بروز اختلالات روحی و روانی به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می­‌دهد که 67/24 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 33/21 درصد افراد در حد کم، 67/16 درصد در حد متوسط، 33/21 درصد در حد زیاد و 16 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­‌های ارائه ‌شده در مورد میزان تأثیر بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی در عود اعتیاد:

گویه ششم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی  به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می­‌دهد که 14 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 33/21 درصد افراد در حد کم، 22 درصد در حد متوسط، 67/28 درصد در حد زیاد و 14 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­‌های ارائه‌شده در مورد میزان تأثیر ضعف در تحمل عوارض ترک در عود اعتیاد:

گویه هفتم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما ضعف در تحمل عوارض ترک به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می‌دهد که 67/6 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 67/10 درصد افراد در حد کم، 67/14 درصد در حد متوسط، 67/28 درصد در حد زیاد و 32/39 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­‌های ارائه‌شده در مورد میزان تأثیر مصرف دارو‌های مورفین‌دار در عود اعتیاد:

گویه هشتم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما مصرف دارو‌های مورفین‌دار به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می­دهد که

33/21 درصد افراد، تأثیر این موضوع در بازگشت به اعتیاد را در حد خیلی کم، 22 درصد افراد در حد کم، 14 درصد در حد متوسط، 67/24 درصد در حد زیاد و 18 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­‌های ارائه ‌شده در مورد میزان تأثیر احساس نا‌خود‌کار‌آمدی یا خود‌کار‌آمدی پایین در عود اعتیاد:

گویه نهم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما احساس نا‌خود‌کار‌آمدی یا خود‌کار‌آمدی پایین به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می­دهد که

18 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را حد خیلی کم، 67/22 درصد افراد را در حد کم، 33/25 درصد در حد متوسط، 67/16 درصد در حد زیاد و 33/17 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­‌های ارائه‌شده در مورد میزان تأثیر مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف در عود اعتیاد:

گویه دهم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌­دهندگان نشان می­دهد که 67/8 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 12 درصد افراد در حد کم، 67/12 درصد در حد متوسط، 33/25 درصد در حد زیاد و 33/41 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­‌های ارائه ‌شده در مورد میزان تأثیر مصرف مشروبات الکلی در عود اعتیاد:

گویه یازدهم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما مصرف مشروبات الکلی به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می­دهد که 36 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 24درصد افراد در حد کم، 67/18 درصد در حد متوسط، 33/13 درصد در حد زیاد و 8 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­های ارائه‌شده در مورد میزان تأثیر عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان در عود اعتیاد:

گویه دوازدهم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟  

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می­دهد که 33/17 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 33/21 درصد افراد در حد کم، 22 درصد در حد متوسط، 20 درصد در حد زیاد و 34/19 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

  1. تجزیه و تحلیل پاسخ­‌های ارائه ‌شده در مورد میزان تأثیر عدم شرکت در جلسات گروه ‌درمانی در عود اعتیاد:

گویه سیزدهم پرسشنامه در مورد عوامل فردی این بود که به نظر شما عدم شرکت در جلسات گروه‌درمانی به چه میزان در عود اعتیاد مؤثر است؟

نتایج پاسخگویی بر اساس تجزیه و تحلیل آماری نظرات پاسخ‌دهندگان نشان می­دهد که 67/18 درصد افراد، تأثیر این موضوع در عود اعتیاد را در حد خیلی کم، 67/22 درصد افراد در حد کم، 33/21 درصد در حد متوسط،  33/15 درصد در حد زیاد  و 22 درصد در حد خیلی زیاد می‌دانند.

در ‌نهایت، با استفاده از آزمون رتبه ‌بندی فریدمن نسبت به اولویت ‌بندی گویه­‌های تحقیق اقدام گردید که نتایج آن در جدول شماره 4  قابل مشاهده می‌باشد.

جدول 4: رتبه‌بندی مولفه­های عوامل فردی بر اساس آزمون فریدمن

  رتبه

شماره گویه

عنوان گویه

میانگین وزنی

    درصد تأثیر

1

2

وسوسه به مصرف مجدد مواد

4/02

80/4

2

7

ضعف در تحمل عوارض ترک

3/83

76/6

3

10

مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف

3/78

75/6

4

1

ضعف اراده و اعتماد به‌نفس

3/74

74/8

5

4

ورود شوک‌های عاطفی شدید

3/16

63/2

6

6

بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی

3/07

61/4

7

12

عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان

3/02

60/4

8

13

عدم شرکت در جلسات گروه‌درمانی

2/99

59/8

9

8

مصرف دارو‌‌های مورفین‌دار

2/96

59/2

10

9

احساس نا‌خود‌کار‌آمدی یا خود‌کار‌آمدی پایین

2/92

58/4

11

5

بروز اختلالات روحی و روانی

2/82

56/4

12

3

غرور کاذب

2/52

50/4

13

11

مصرف مشروبات الکلی

2/33

46/6

همان‌گونه که در جدول شماره 4 مشاهده می­شود به نظر پاسخ‌دهندگان، از بین مؤلفه‌های عوامل فردی به ترتیب وسوسه به مصرف مجدد مواد، ضعف در تحمل عوارض ترک، مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف، ضعف اراده و اعتماد به‌نفس، ورود شوک‌های عاطفی شدید، بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی، عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان، عدم شرکت در جلسات گروه درمانی، مصرف دارو‌های مورفین‌دار، احساس نا‌خود‌کار‌آمدی یا خود‌کار‌آمدی پایین، بروز اختلالات روحی و روانی، غرور کاذب، و مصرف مشروبات الکلی، با درصد تأثیر ذکر‌شده در جدول، دارای بیش‌ترین و کم‌ترین تأثیر بر عود اعتیاد معتادان خود‌معرف می­باشند.

با توجه به یافته­های تحقیق می­توان نتیجه گرفت که عوامل شماره: 3، 5، 8، 9، 11 و 13 مذکور در جدول شماره 4، به دلیل سطح تأثیر کم‌تر از 60 درصد و میانگین کم‌تر از 3 ، از مجموعه‌ی گویه‌های فردی تأثیر‌گذار بر عود اعتیاد قابل حذف می­باشند. بنابراین مؤلفه‌های عوامل فردی مؤثر بر عود اعتیاد را می‌توان شامل وسوسه به مصرف مجدد مواد، ضعف در تحمل عوارض ترک، مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف، ضعف اراده و اعتماد به‌نفس، ورود شوک‌های عاطفی شدید، بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی، عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان دانست و همچنین مؤلفه‌های وسوسه به مصرف مجدد مواد مخدر و مصرف مشروبات الکلی با درصد تأثیر ذکر‌شده در جدول، به ترتیب دارای بیش­ترین و کم­ترین تأثیر بر عود اعتیاد معتادان خود‌­معرف از نظر پاسخ‌دهندگان می­باشند.

نتیجه‌گیری

امروزه، اعتیاد به مواد مخدر و عود آن یکی از پیچیده‌ترین و بزرگ‌ترین معضل‌هایی است که تمام کشور‌های جهان به نوعی با آن رو ‌به‌ رو هستند و همه ملت‌ها را دچار آثار ویرانگر خود کرده ‌است. نخستین گام در مبارزه با یک جرم یا انحراف اجتماعی، بررسی چند‌‌‌‌بعدی علل و عوامل وقوع آن است تا بر مبنای آن، برنامه‌ ریزی مناسب امکان‌ پذیر باشد. اعتیاد به مواد مخدر و عود آن نیز متأثر از تعامل عوامل مختلف می‌باشد. لذا این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت ‌بندی عوامل فردی مؤثر بر عود اعتیاد به مواد مخدر در بین معتادان خود ‌معرف، از دیدگاه سه گروه مدد­‌‌جویان خود‌‌ معرف، مدد‌­کار­ان، مشاور­ان و پزشکان یا روانپزشکان و نیز اعضای خانواده مدد‌جویان، در مراکز باز‌پروری و درمان اعتیاد دارای مجوز بهزیستی شهرستان اندیمشک از توابع استان خوزستان در آذر ماه 1398 انجام گرفت که در جمع بندی یافته­ها و نتایج پژوهش، علل و عوامل فردی مؤثر در عود اعتیاد معتادان خود معرف شهرستان اندیمشک (به ترتیب میزان تأثیر) عبارتند از:

  1. وسوسه به مصرف مجدد مواد
  2. ضعف در تحمل عوارض ترک
  3. مراجعه به مکان‌های قبلی مصرف
  4. ضعف اراده و اعتماد به‌نفس
  5. ورود شوک‌های عاطفی شدید
  6. بروز بی‌خوابی یا کم‌خوابی
  7. عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان

در ‌نهایت با توجه به عوامل فوق، مقایسه‌ی نتایج پژوهش حاضر با یافته‌های حاصل از تحقیقات مندرج در بخش مرور پیشینه، به شرح ذیل می‌باشد:

یافته­‌ها­ی پژوهش معارف‌وند (1380)، کریمی آبش احمد‌لو (1393)، الجیلی و بشیر (2005)، سوانپول (2014) و رحمان و دیگران (2015) در خصوص وجود ارتباط بین مؤلفه‌ی ضعف اراده و اعتماد به‌ نفس و عود اعتیاد، و همچنین نتایج پژوهش والاس (1989)،  برماس ودیگران (1390) و طراحی و دیگران (1392) در خصوص ارتباط بین مؤلفه­‌ی ورود شوک‌های عاطفی شدید و عود اعتیاد، و نیز یافته‌های تحقیق  لئورنته و دیگران (1998)، الجیلی و بشیر (2005)، سوانپول (2014)، میرزایی و دیگران (1389) و برماس و دیگران (1390) در خصوص وجود ارتباط بین مؤلفه­‌ی وسوسه به مصرف مجدد مواد و عود اعتیاد، با نتایج تحقیق پیش­‌رو همخوانی دارد.

والاس (1989)، سوانپول (2014)، میرزایی و دیگران (1389) و مرادی ‌نظر و دیگران (1398) در مورد وجود ارتباط بین مؤلفه‌ی عدم تکمیل دوره سم‌زدایی و درمان و عود اعتیاد، و نیز میرزایی و دیگران (1389) در مورد وجودارتباط بین مؤلفه­‌ی  بروز  بی‌خوابی یا کم‌خوابی و عود اعتیاد، و سوانپول (2014) در خصوص ارتباط میان مؤلفه­ی ضعف در تحمل عوارض ترک و عود اعتیاد نتایج مشابهی با محققان پژوهش حاضر به‌دست آورده‌اند. اما نتایج پژوهش والاس (1989)، الجیلی و بشیر (2005)، سوانپول (2014)،  فلاح‌زاده و حسینی (1385)، محمدی و دیگران (1386)، فیاضی و دیگران (1388)، شرق و دیگران (1390)، ظفری نیا و دیگران (1390)، شیری (1392)، صفری و موسوی ‌زاده (1393)، کریم‌یار جهرمی و دیگران (1394) و جباری ‌فرد و دیگران (1396) در مورد ارتباط بین مؤلفه‌ی بروز اختلالات روحی و روانی و عود اعتیاد، و نیز یافته‌های تحقیق اسعدی(1382) و جباری‌ فرد و دیگران (1396) و مرادی‌ نظر و دیگران (1398) در خصوص وجود ارتباط میان مؤلفه­ی عدم شرکت در جلسات گروه‌درمانی و عود اعتیاد، و همچنین، نتایج پژوهش هاشمی و دیگران (1389) و رحمان و دیگران (2015) در مورد ارتباط بین مؤلفه‌­ی احساس ناخودکارآمدی یا خودکارآمدی پایین و عود اعتیاد، با نتایج پژوهش حاضر مغایرت دارد.

پیشنهادهای کاربردی

  1. برگزاری دوره‌های آموزشی مبتنی بر مهارت‌های تاب‌آوری و تقویت تحمل عوارض ترک در مراکز مربوطه مانند سازمان بهزیستی، مراکز درمان اعتیاد و کلینیک‌های بازپروری و مشاوره‌ی اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی، در جهت تثبیت درمان.
  2. دور نگه‌داشتن معتاد در حال ترک و جلوگیری از تردد وی به مکان‌های مرتبط با مصرف مواد مخدر در گذشته (زمین بازی) به عنوان یک عامل تداعی‌کننده و برانگیزاننده‌ی میل مصرف.
  3. 3. بهره‌گیری از روش‌های رفتار‌‌‌درمانی شناختی زیر نظر متخصصان روانپزشکی و مشاوران روانشناختی مراکز ترک اعتیاد جهت افزایش اراده و تقویت اعتماد به نفس و نیز کسب مهارت‌های مقابله‌ای در برابر مصرف مجدد مواد مخدر.
  4. استفاده‌ی معتادان در حال ترک از خواب‌آور‌های طبیعی توصیه ‌شده در طب سنتی نظیر دمنوش‌های بابونه یا اسطوخودوس، برای بهبود کیفیت خواب.
  5. طراحی و اجرای برنامه‌های جذاب و مفرح مانند برپایی کلوپ‌های ورزشی و سالن‌های سینمایی، ارائه‌ی آموزش‌های فنی و حرفه ای و ... در محیط باز‌گیری توسط مسئولین ذی‌ربط، جهت ایجاد انگیزه و تشویق به پایدار‌سازی و تداوم ترک.
  6. Jiloha.
  7. kalkohen.

  1. 1. addiction.
  2. 2. relapse.
  3. 3. Dennis.
  4. 4. Ibrahim & Kumar.

1.Wallace.

  1. 2.
  2. 3. Elgeili & Bashir.
  3. 4.
  4. 5. Rahman.
  5. 6. Kirchner.
مراجع

 

  1. 1. اسعدی، علی، (1382)، « بررسی تأثیر شرکت در گروه‌های معتادان گمنام (NA) بر میزان عود اعتیاد در معتادان خود‌معرف مرکز ترک اعتیاد بهزیستی اصفهان »، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
  2. برماس، حامد؛ مهرابی رزوه، فاطمه؛ زنگنه مطلق، فیروزه و غازیانی، معصومه، (1390)، « بررسی علل گرایش مجدد معتادان (لغزش مجدد) به سوء‌مصرف مواد مخدر در شهرستان اراک »، دومین همایش نقش دانش و دانشگاهیان در پیشگیری از وقوع جرم و آسیب‌های اجتماعی، شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر.
  3. جباری فرد، فریبرز؛ حیدری، فرزانه و مسعودی، سهیلا، (1396)، « بررسی ارتباط بین نیمرخ روانی و عود بیماری اعتیاد در مراجعه‌کنندگان به مراکز ترک اعتیاد »، سومین همایش بین‌المللی افق‌های نوین در علوم تربیتی، روانشناسی و آسیب‌های اجتماعی، تهران، انجمن افق نوین علم و فناوری.
  4. شرق، علی؛ شکیبی، علی؛ نیساری، رقیه و آلیلو، لیلا، (1390)، « بررسی عوامل مؤثر بر عود اعتیاد از دیدگاه معتادین مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد استان آذربایجان غربی در سال 88 »، مجله علوم پزشکی ارومیه، دوره بیست و دوم، شماره: 2، ص129-136.                                                                            
  5. شیری، محمد، (1392)، « بررسی عوامل اجتماعی- جمعیتی مؤثر بر بازگشت به مصرف مواد مخدر (مطالعه موردی معتادان ورامینی) »، فصلنامه دانش انتظامی ویژه شرق تهران، دوره اول، شماره: 1، ص63-80.
  6. صرامی، حمید، (1391)، «ضرورت توجه به رویکرد پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های کار»، ضمیمه نشریه بازار کار، شماره: 97، ص6.
  7. صفری، مهدی و موسوی ‌زاده، سیده‌ نرجس، (1393)، « بررسی عوامل مؤثر در بازگشت به سوء‌ مصرف مواد در مراجعین به مراکز ترک اعتیاد شهرستان مراغه در سال 1390»، نشریه دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دوره بیست و چهارم، شماره: 86، ص57-64.
  8. 8. طراحی، محمد ‌جواد؛ انصاری، حسین؛ حیدری، کاظم؛ شرهانی، اسعد؛ اکرمی، رحیم؛ هلاکویی نائینی، کورش، (1392)، « بررسی دیدگاه کارشناسان ترک اعتیاد و معتادان خود‌معرف مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر خرم‌آباد در مورد عوامل مرتبط با عود اعتیاد سال 1389»، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، دوره دوازدهم، شماره: 4، ص299-308.
  9. ظفری نیا، یوسف؛ ترکاشوند، رویا؛ صارمیان، سپیده؛ گودرزی، منیر، (1390)، « بررسی عوامل مؤثر بر عود اعتیاد در مراجعین به مراکز ترک اعتیاد شهرستان خرم آباد (سه ماهه: شهریور، مهر، آبان، 1390) »، همایش ملی آسیب شناسی مسائل جوانان، فلاورجان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فلاورجان.
  10. غلامی، علیرضا، (1391)، نقش سازمانهای مردم نهاد در کاهش سوءمصرف مواد مخدر، تهران، انتشارات علوم پلیسی.
  11. فلاح‌زاده، حسین؛ حسینی، نرجس، (1385)، « بررسی علل عود اعتیاد از دیدگاه معتادین مراجعه‌کننده به مرکز بهزیستی شهرستان یزد »، مجله طلوع بهداشت یزد، دوره پنجم، شماره: 1 و 2، ص67-74.
  12. فیاضی، صدیقه؛ صیادی، ندا؛ رخ افروز، داریوش، (1388)، « بررسی عوامل شخصی، خانوادگی و اجتماعی مؤثر بر بازگشت به اعتیاد در معتادان مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر اهواز در سال 1388»، طرح پژوهشی.
  13. 13. کریم‌یار جهرمی، مهدی؛ افتخار‌زاده، محمد امین؛ حمیدی‌پور، زهرا، (1394)، « بررسی میزان تأثیر علل مختلف عود اعتیاد از دیدگاه مبتلایان به سوء ‌مصرف مواد »، مجله تحقیقات علوم رفتاری، دوره سیزدهم، شماره: 1، ص124-133.
  14. کریمی آبش احمد‌لو، مسعود، (1393)، « نقش هیجان ابراز‌شده خانواده در میزان آسیب‌پذیری روانشناختی و عود اعتیاد در معتادین »، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه محقق اردبیلی.
  15. 15. کلکوهن، ایان، (1388)، « طراحی عاری از جرم »، مهرداد رایجیان اصلی و حمید‌رضا عامری سیاهویی، تهران، انتشارات میزان.
  16. 16. محمدی، ناهید؛ قنوتی، فاطمه معصوم و موالات، مهدی، (1386)، « بررسی عوامل مؤثر در بازگشت به اعتیاد در مراجعین به مراکز خود‌ارجاعی »، مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابن‌سینا، دوره پانزدهم، شماره: 1، ص32-42.
  17. 17. مرادی ‌نظر، مهدی؛ فرنیا، وحید؛ علیخانی، مصطفی؛ کاظمی کاریانی، علی؛ رضایی، ستار؛ رضاییان، شهاب؛ کرمی‌متین، بهزاد و نجفی، فرید، (1398)، « عوامل مرتبط با عود در افراد دارای اختلالات مرتبط با مواد مخدر تحت درمان نگهدارنده با متادون »، مجله پزشکی عمان، دوره سی و پنجم، شماره: 1، [آنلاین].
  18. معارف‌وند، معصومه؛ شریفی، حسن پاشا و حاج‌بابایی، حسین، (1380)، « بررسی عوامل شخصی، خانوادگی و روابط اجتماعی مؤثر در بازگشت به اعتیاد در مورد معتادان بهبود ‌یافته‌ی اعتیاد »، فصلنامه مدد‌کاری اجتماعی، دوره پنجم، شماره: 7، ص46-40.
  19. میرزایی، طیبه؛ راوری، علی؛ حنیفی، نسرین؛ میری، سکینه؛ حقدوست اسکویی، سیده فاطمه؛ میرزایی خلیل‌آبادی، صدیقه، (1389)، « عوامل مرتبط با عود اعتیاد از دیدگاه مبتلایان به سوء ‌مصرف مواد مخدر مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد شهر رفسنجان »، نشریه پرستاری ایران، دوره بیست و سوم، شماره: 67، ص49-58.
  20. هاشمی، تورج؛ فتوحی بناب، سکینه؛ کریمی، حمید رضا؛ بیرامی، منصور، (1389)، « نقش باورهای غیرمنطقی، ادراکات خودکارآمدی و حمایت اجتماعی در عود اختلال سوء مصرف مواد »، فصلنامه علمی پژوهشی اعتیاد پژوهی، دوره چهارم، شماره: 13، ص7-24
    1. 21. Elgeili, E.S & Bashir, T.Z. (2005). Precipitants of Relapse among Heroin Addicts. Addict Disord Their Treat. 4(1):29-38.
    2. 22. Ibrahim, F & Kumar, N. (2009). The Influence of Community on Relapse Addiction to Drug use: Evidence from Malaysia. European Journal of Social Sciences. 11 (3): 471-476.
    3. 23. Jiloha RC. (2012). Biological basis of tobacco addiction: Implications for smoking-cessation treatment. Indian J Psychiatr. 4: 301-313.
    4. 24. Kirchner, M., Pimentel, R. R. D.S. Rodrigo, R., Fernandes, T. (2020). Relapse and the search for the treatment of crack users, Journal of Nursing, UFPE On Line.
    5. 25. Liorente DP, Fernandez GC, Gutierz FM, Vielva PI. (1998). Pschological and behavioral factors associated with relapse among heroin abusers treatd in theraputic communities. Addic Behav. 23: 155-69.
26 .Rahman, M.Z., Hamadani, J., Rahaman, M., Mustafa, K. (2015). Psycho-Social Factors Associated With Relapse to Drug Addiction in Banglades, Journal of Substance Use. 21(6).

  1. 27. Swanepoel, Ilze. (2014). The causes of relapse amongst young African adults following in-patient treatment for drug abuse in the Gauteng Province, a mini-dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree Master of social work, University of Pretoria.
  2. 28. Wallace, BC. (1989). Psychological and Environmental determinants of Relapse in Crack Cocaine Smokers. J Subst Abuse Treat. 6(2): 95-106.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 663
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 140


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب