بررسی شدت، مدت و پراکنش فضایی خشکسالی استان سمنان

اکوسیستم های طبیعی ایران

دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 50، اسفند 1401، صفحه 55-69   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا زندمقدم^{* 1}؛ بهروز ارسطو²؛ عسکری مجتهدزاده³

¹عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

²محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان

³گروه جغرافیا ، دانشکده علوم انسانی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

چکیده

خشکسالی جزء وقایع محیطی و بخش جدایی ناپذیر نوسانات اقلیمی بوده و یک ویژگی دوره­ای و نرمال آب و هوایی است. برخلاف خشکی که یک ویژگی دائم آب و هوایی است، خشکسالی یک اتفاق موقتی است که نتیجه مستقیم کاهش میزان دریافت بیش از حد باران در یک مدت زمان طولانی معمولاً در یک فصل یا بیشتر بوده و نتایج آن کمبود آب برای برخی فعالیت‌ها، گروه‌ها یا بخش‌های زیست محیطی می‌باشد. بیشترین تمرکز مراجع در ارزیابی خشکسالی­ها، روی خشکسالی اقلیمی می­باشد، که علت آن در وجود اطلاعات وسیع­تر وکامل­تر و همچنین عاملی بارندگی در عوامل به وجود آورنده­ی خشکسالی است. به علت تاثیر خشکسالی استان سمنان در بخش­های مختلف، رویکردهای متفاوتی برای این پدیده در نظر گرفته می­شود، که هدف برای مدیریت آن، نیاز به توجه مکانی و زمانی و گسترش آن می باشد. در حال حاضر آنالیز خشکسالی براساس داده­های بارندگی به عنوان مهمترین عامل، برای انواع خشکسالی به کار می­رود. در این تحقیق ابتدا مقادیر شاخص استاندارد بارش(SPI) سالانه با انتخاب توزیع پیش فرض (گاما) محاسبه و سپس فراوانی طبقات مختلف خشکسالی برای هر یک از دوره­های 24،12،6،3،1 ماهه منتهی به فروردین­ماه سال 1395 برای نقاط سکونتگاهی استان استخراج گردید و برای توزیع فضایی–زمانی گستره­های تحت تاثیر خشکسالی از روش میان­یابی معکوس فاصله IDW استفاده شد. براساس فراوانی طبقات خشکسالی یک لایه وکتوری تهیه و محدوده هر یک از طبقات در استان مشخص گردید، که خروجی آن نقشه­های توزیع فضایی–زمانی خشکسالی می­باشد و مساحت هر یک از طبقات مختلف خشکسالی در نرم افزار GIS محاسبه گردیده و با تحلیل وضعیت دوره­ها مشخص شد، در دوره 1 ماهه منتهی به فروردین ماه سال 1395 بیشترین توزیع فضایی–زمانی با حدود 68.13 درصد از نقاط سکونتگاهی استان مربوط به شاخص در حد نرمال، در دوره 3 ماهه با حدود 50.64 درصد مربوط به خشکسالی متوسط و در دوره­های 12،6و24 ماهه به ترتیب با 38.72، 41.76 و 36.98 درصد مربوط به خشکسالی ضعیف می­باشد و هر مقدار دوره زمانی به سمت مدت زمان طولانی پیش می­رود، آثار خشکسالی بیشتر نمایان می­گردد.

کلیدواژه‌ها

پراکنش فضایی؛ شدت و مدت خشکسالی؛ SPI؛ استان سمنان

مراجع