تحلیلی بر طرح‌های جنگلداری در ایران و لزوم تحول «جنگلداری اکونومیک» به «جنگلداری اکولوژیک»

اکوسیستم های طبیعی ایران

دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 50، اسفند 1401، صفحه 70-95   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حنیف رضا گلزار¹؛ الهام صدیقی^{* 2}

¹کارشناس ارشد تحقیقات خاک و آب، موسسه تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران، سازمان تحقیقات،

²مدرس دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

نگاه اکونومیک در تدوین «طرح­های جنگلداری» در ایران با محوریت چوب به عنوان فرآورده اصلی نمود یافته و ساختار مدیریت منابع طبیعی کشور را صرفا بر رویشگاه­های دارای توان تولید چوب متمرکز نموده است. این مقاله نقدی بر تعاریف و کارکرد یکسویه جنگلداری در ایران و اثرات و پیامدهای سوء آن بر جنگل­هاست و همراه با آن تعریف جدیدی از مدیریت جنگل ارائه شده که در آن نگاه اکولوژیک غالب بر نگاه اکونومیک است. پژوهش حاضر تحلیلی- توصیفی محسوب می­شود و با بررسی منابع علمی، نشست­های تخصصی پیرامون موضوع و تجربیات عملی جنگلداریِ رایج در ایران حاصل شده است. بر اساس نتایج بدست آمده در این پژوهش، مدیریت جنگل­های ایران نیازمند طرح­های «جنگلداری اکولوژیک» بجای «جنگلداری اکونومیک» است. در جنگلداری اکولوژیک، جنگل تنها معدن چوب نیست و تمامی کارکردها و خدمات اکوسیستمی جنگل­ها نظیر ثبیت CO₂ هوا و خاک، تصفیه آب، جلوگیری از فرسایش خاک، بیابانزایی و خشکسالی و غیره نیز بسیار ارزشمند هستند. بر این اساس، تنها جنگل­های دارای چوب اقتصادی مد نظر نبوده و کلیه جنگل­های ایران در این دیدگاه جدید جایگاه ویژه خود را خواهند داشت. همچنین، بر اساس مبانی جنگلداری اکولوژیک، رشته دانشگاهی«مهندسی جنگلداری» به تنهایی متولی­ امور جنگل نیست و نیاز است تا جنگل­ها با طرح­های فرارشته­ای و مشارکت و حضور فعال متخصصان از رشته­های مختلف مدیریت شوند.

کلیدواژه‌ها

جنگل هیرکانی؛ جنگلداری؛ جنگلبانی؛ تغییر اقلیم؛ خدمات اکوسیستم

مراجع