ویژگی های سبکی در مثنوی دولرانی و خضرخان امیرخسرو

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

دوره 7، شماره 18، اسفند 1401   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/noskheh.2023.704298

نویسندگان

مریم کارگر¹؛ ماندانا منگلی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسؤول)

چکیده

امیرخسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسی‌گوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید  نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت، در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه‌ ویژه‌ای بخشید. منظومۀ غنایی، ادبی و تاریخی «‌دَوَل‌رانی‌خَضِر‌خان» از مثنوی­های اوست که مشتمل بر 4519 بیت است. این مثنوی به بحرهزج مثمن مقصور یا محذوف در داستان واقعی عشق خضر‌خان، پسر علاء‌الدیّن‌محمّد‌شاه‌خلجی با «دیول‌دی» دختر راجه‌گجرات است. منظومه غنایی دولرانی و خضرخان امیرخسرو با رویکرد عرفانی تدوین شده است  و  آموزه‌های حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. اشعار وی عمدتاً عاشقانه است؛ اما به دلیل تأثیر افکار پیشینیان در حوزۀ به کارگیری اصطلاحات عرفانی، برخی از ابیات وی می­تواند قابل حمل بر مضامین عارفانه و به نوعی بازتاب مسایل اجتماعی روزگار شاعر باشد. امیرخسرو در اشعارش از انواع صنایع بدیعی همچون تلمیح، مراعات نظیر، جناس، واج آرایی و... انواع صور خیال همچون تشبیه و استعاره، مجاز و... بهره برده است. منظومۀ غنایی دولرانی و خضرخان در سال 1988 م. در ادارۀ ادبیات دهلی منتشر ­شد. هم­چنین متن فارسی آن در 1336 ش با پیشگفتار و حواشی به زبان اردو در بمبئی چاپ شد. رشید احمد انصاری در سال 1917  منظومه دولرانی و خضرخان  تصحیح و با مقدمه اردو در دهلی  منتشر کرد. مبنای کار مقاله حاضر نسخه اخیر است که تلاش شد تا شرح و تحلیل  متن انجام پذیرد و ارائه گردد.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

امیرخسرو؛ دولرانی و خضرخان؛ منظومه غنایی؛ عشق

مراجع