ارزیابی و انتخاب ژنوتیپ‌های مختلف چغندرقند جهت کشت زمستانه در استان خراسان رضوی

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 49، مرداد 1401، صفحه 1-15   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهسا فاضل^{* 1}؛ محمدرضا عظیمی²؛ مسعود احمدی³؛ محمد آرمین⁴؛ حسن حمیدی⁵

¹دانشجوی دکتری ژنتیک و به نژادی گیاهی دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

²دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

³دانشیار بخش تحقیقات چغندر قند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.

⁴دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار، دانشکده کشاورزی، سبزوار، ایران.

⁵دکتری تخصصی بخش تحقیقات چغندر قند مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.

چکیده

به‌منظور ارزیابی و انتخاب مناسبترین ژنوتیپ‌ چغندر‌قند در کشت زمستانه، 18 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار به طور جداگانه در دو منطقه جوین و تربت‌جام در سال زراعی 99-1398 مورد بررسی قرار گرفت. در منطقه جوین 1/94 درصد و در تربت‌جام 90 درصد از کل تنوع موجود در بین داده‌ها توسط سه مؤلفه توجیه شد که طبق این نتایج صفات درصد قند ملاس، محتوی سدیم، ضریب استحصال شکر و عملکرد ریشه به‌عنوان معیارهای مناسب در انتخاب ژنوتیپ‌ها جهت کشت زمستانه بیشترین تأثیر را در مؤلفه‌های اول تا سوم داشتند. تجزیه خوشه‌ای به روش Ward نشان داد، ژنوتیپ‌های مورد بررسی در هر دو منطقه جوین و تربت‌جام در سه خوشه قرار گرفتند. در منطقه جوین در خوشه اول ژنوتیپ FDIR19B3021 و در تربت‌جام ژنوتیپ FDIR19B4028، در خوشه دوم ژنوتیپ‌ها SBSI-6 و SVZA2019-JD0402 به ترتیب برای منطقه جوین و تربت‌جام و در خوشه سوم ژنوتیپ SVZA2019-JD0400 برای منطقه جوین و رقم Perfekta به‌عنوان نماینده گروه برای تربت‌جام انتخاب شد. در مجموع نتایج آزمایش نشان داد که دو منطقه از نظر ژنوتیپ مورد استفاده با هم تفاوت دارند و در کشت زمستانه اگرچه عملکرد ریشه در حد مطلوبی تولید می‌شود اما افزایش ناخالصی‌های ریشه به‌عنوان یک مشکل این روش کاشت می‌باشد. بر این اساس در منطقه جوین ژنوتیپ FDIR19B3021 و در منطقه تربت‌جام ژنوتیپ FDIR19B4028 قابل پیشنهاد می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

تجزیه خوشه‌ای؛ تجزیه به مؤلفه‌های اصلی؛ چغندرقند؛ کاشت زمستانه

مراجع

احمدی، ک.،  ح. ر.  عبادزاده، ف. حاتمی، ش. محمدنیا افروزی، ا. اسفندیاری پور و ر. عباس طاقانی. 1400. آمارنامه کشاورزی جلد اول. قابل دسترسhttps://www.maj.ir/page-amar/FA/65/form/pId3352

احمدی، م.، د. فتح اله طالقانی و  ح. ع.  شهبازی. 1396. بررسی امکان کشت پاییزه چغندرقند در جنوب استان خراسان رضوی. مجله چغندرقند، 33(1): 33-46.

جلیلیان، م.، م. دهداری، ر.ا. فهلیانی و م.م. دهنوی. 1396. بررسی تحمل به سرما در ارقام مختلف چغندرقند (Beta vulgaris L.) در مرحله گیاهچه ای. مجله تنشهای محیطی در علوم زراعی، 10(3): 475-490.

حمیدی، ح.، م. احمدی و د. طالقانی. 1401. انتخاب ژنوتیپ‌های مناسب کشت زمستانه (انتظاری) چغندرقند (Beta vulgaris L.) در منطقه تربت‌جام. پژوهشهای زراعی ایران، 20(3): 335-348.

حمیدی، ح.، م. احمدی، س.س. رمضانپور، ع. معصومی و س. خرمیان. 1397. ارزیابی تنوع ژنتیکی لینه‌های نیمه خواهری چغندرقند تحت تنش رطوبتی مزرعه. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی، 10(28): 145-154.

حیدری، ش.، م. پناهی و ک. فتوحی. 1397. ارزیابی ارقام مختلف چغندر‌قند در شرایط اگرو اکولوژیکی منطقه میاندوآب با استفاده از روش‌های چند متغیره آماری در تنش خشکی. پژوهش های زراعی در حاشیه کویر، 13(3): 201-218.

دیهیم فرد، ر. و س. رحیمی مقدم. 1396. ارزیابی و مقایسه عملکرد چغندرقند در کشت بهاره و پاییزه در شهرستان‌های مشهد و نیشابور با استفاده از یک مدل شبیه‌سازی. مجله پژوهش‌های تولید گیاهی، 22(3): 157-180.

رجبی، ا.، م. مقدم، ف. رحیم زاده خویی، م. مصباح و ذ.ا. رنجی. 1381. ارزیابی تنوع ژنتیکی در توده‌های چغندرقند برای صفات زراعی و کیفیت محصول. علوم کشاورزی ایران،33(3): 553-567.

سلطانی، ج.، ح. حمیدی، م. احمدی، ج. رضایی و م. کاکوئی نژاد. 1400. مقایسه خصوصیات کمّی و کیفی ارقام چغندرقند در کشت بهاره و پاییزه تحت شرایط آلوده به بیماری ریزومانیا. مجله پژوهش‌های تولید گیاهی، 28(1): 115-126.

عبدالهیان نوقابی، م.، ر. شیخ الاسلامی و ب. بابایی. 1384. اصطلاحات و تعاریف کمیت و کیفیت تکنولوژیکی چغندرقند، اختصارات فنی. مجله چغندرقند، 21(1): 101-104.

عبدالهیان نوقابی، م.، ز. ردایی الاملی، غ. اکبری و س. سادات نوری. 1390. تاثیر تنش خشکی شدید پس از استقرار بوته روی خصوصیات مرفولوژیکی، کمّی و کیفی 20 ژنوتیپ چغندرقند. مجله علوم گیاهان زراعی ایران (علوم کشاورزی ایران)، 42(3): 453-464.

غفاری، ا.، ا. رجبی، ع. ایزدی دربندی، ف. روزبه و ر. امیری. 1395. ارزیابی هیبریدهای جدید مونوژرم چغندرقند از نظر تحمل به خشکی. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی، 8(17): 8-16.

فتوحی، ک.، ا.م. هروان، ا. رجبی و ر.ع. نژاد. 1396. بررسی تغییرات ژنتیکی برای تحمل به خشکی در فامیل‌های ناتنی چغندرقند. مجله چغندرقند، 33(1): 1-16.

کولایی، ح.ا.، س. محمودی و م. حسنی. 1389. ارزیابی مقاومت رگه های اصلاحی چغندرقند نسبت به پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه و طوقه. مجله چغندرقند، 26(1): 31-42.

نبی زاده، ا. و ک. فتوحی. 1397. ارزیابی روابط بین صفات کمی و کیفی در ژنوتیپ‌های چغندرقند تحت شرایط آلودگی با بیماری رایزوکتونیا. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی، 10(27): 10.

واحدی، س.، م. مصباح، و.ا. یوسف آبادی، ر. امیری، م. بی همتا و م. دهقان شعار. 1385. مطالعه ارتباط صفات زراعی با ویژگی‌های مرفولوژیک ریشه و تعیین صفات موثر بر عملکرد ریشه و عیار قند در ژرم پلاسم منوژرم چغندرقند. مجله چغندرقند، 22(2): 19-34.

Abbasi, Z., A. Arzani., MM. Majidi. 2014. Evaluation of genetic diversity of sugar beet (Beta vulgaris L.) crossing parents using agro-morphological traits and molecular markers. Journal of Agricultural Science and Technology, 16(6):1397-411.

Anonymous. 2021. Food and Agriculture Data. Http://www.Fao.Org/faostat/en/#data/qc.  Accessed 14 nov 2021.