اثر بخشی آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)بر اضطراب اجتماعی و خود توانمند سازی دانش آموزان

روانشناسی اجتماعی

دوره 11، شماره 67، فروردین 1402، صفحه 93-109   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امیر یکانی زاد^{* 1}؛ اکبر سلیمان نژاد²؛ مجتبی وضعی³؛ مریم منظری⁴

¹کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم انسانی و تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²استادیار گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم انسانی و تربیتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

⁴کارشناس ارشد آموزش ابتدایی،دانشکده علوم انسانی و تربیتی،واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

چکیده

در سال های اخیر منابع استرس زا و محیط های نامساعد رو به افزایش است. از سوی دیگ، اضطراب اجتماعی و خود توانمند سازی همواره مشکلی مهم در دانش آموزان محسوب می‌شود. پژوهش حاضر با هدف تعیین بررسی اثر بخشی آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر اضطراب اجتماعی و خود توانمند سازی دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش حاضر، از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با دوره پیگیری (3 ماهه) با گروه آزمایشی و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان پسر پایه دوازدهم شهر خوی در سال تحصیلی 1401- 1400 بود. به‌منظور انتخاب آزمودنی‌ها به شیوه تصادفی با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای 40 نفر به‌صورت تصادفی انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گروه گواه (20 نفر) جایگزین شدند. برنامه مداخله‌ای آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد به گروه آزمایش مدت 8 جلسه 90 دقیقه‌ای آموزش داده شد اما گروه گواه در لیست انتظار باقی ماند. برای جمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش از پرسشنامه اضطراب اجتماعی کانور و همکاران (2000) و پرسشنامه خود توانمند سازی فلنر و همکاران (۱۹۹۰) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس اندازه های مکرر در نرم افزار 23 spss -تحلیل شدند. نتایج نشان داد که آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب اجتماعی (78/19F=،001/0P=) و مؤلفه‌های آن، ترس (42/7F=،001/0P=)، اجتناب (68/6F=،001/0P=)، ناراحتی فیزیولوژیک (09/7F=،001/0P=) و متغیر خود توانمند سازی (01/15F=،001/0P=) و مؤلفه‌های آن، کفایت شناختی (26/9F=،001/0P=)، کفایت انگیزشی (10/5F=،001/0P=)، کفایت هیجانی (01/8F=،001/0P=) و کفایت رفتاری (82/9F=،001/0P=) مؤثر بود. لذا پیشنهاد می‌شود که این برنامه توسط متولیان آموزش ‌و پرورش و نهادهای تربیتی جهت طراحی برنامه‌های آموزشی و بهبود دستاوردهای آموزشی مورد استفاده قرار بگیرد.

کلیدواژه‌ها

اضطراب اجتماعی؛ پذیرش و تعهد؛ خود توانمند سازی

مراجع

آقایوسفی، علیرضا؛ استادیان خانی، زهرا؛ و فدایی مقدم، ملیحه.(1396). اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تصویر بدنی و

   هراس اجتماعی معلولین جسمی-حرکتی. مجله مطالعات ناتوانی، (7)13، 8-1.

استوار، صغری؛ و رضویه، اصغر.(1392). بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس اضطراب اجتماعی برای نوجوانان جهت استفاده در ایران.

     روش ها و مدل های روانشناختی، (12)3، 78-69.

بهادری خسروشاهی، جعفر.(1396). تأثیر گروه درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر خودانتقادی و شایستگی در دانش آموزان دارای تجربه

    خودآزاری. پژوهش های تربیتی،(34)،4 34-18.

پرندین، شهرام.(1385). هنجاریابی پرسشنامه کفایت اجتماعی در نوجوانان شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.

دادستان، پریرخ. (1399). روانشناسی مرضی تحولی. تهران: سمت.

صلحی، مهناز؛ عباسی، حمید؛ هزاوه ای، محمد مهدی؛ و روشنایی، قدرت اله.(1393). بررسی تاثیر مداخله آموزشی بر توانمند سازی دانش

     آموزان در پیشگیری از مصرف سیگار. مجله علوم پزشکی رازی، ۲۱ (۱۱۸) ،۶۳-۵۲.

عادلی پور، زکیه؛ جوادی، علی؛ و کارشکی، حسین. (1394). رواسازی و انطباق یابی مقیاس خودباوری های مربوط به اضطراب اجتماعی

    (SBSA). روان شناسی بالینی، 7(4), 1-12.

عریضی، حمیدرضا؛ دانشمندی، سعیده؛ و عابدی، احمد.(1394). فراتحلیل اثربخشی مداخله های گروهی در اختلال اضطراب اجتماعی.

     روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، (46) 12، 134-121.

قدم پور، عزت اله؛ رادمهر، پروانه؛ و یوسف وند، لیلا.(1395). تأثیر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کفایت اجتماعی و امید به زندگی

    بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس. ارمغان دانش، 11(21)، 1121-1100.

محمدی، زهرا.(1394). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی و توانمندسازی روان شناختی زنان سرپرست

    زنان خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

محمودی، فیروز؛ صمدی، زهرا؛ و  فیض اله زاده، زینب. (1395). تحلیل ویژگی های روانسنجی پرسشنامه ی مهارت های بین فردی (ISA)

     از دیدگاه دانشجویان دانشگاه تبریز و علوم پزشکی تبریز. توسعه آموزش در علوم پزشکی، (24)9، 84-72.

معروفی، یحیی؛ یوسف زاده، محمد رضا؛ قبادی، محترم؛ و افشار، عبداله. (1392). بررسی سطح توانمندی شغلی مربیان پرورشی دوره ابتدایی

     و راهکارهای توسعه آن. پژوهش‌های آموزش و یادگیری،10(2), 163-178.

میرمحمدی، فاطمه؛ پورمحمدرضای تجریشی، معصومه؛ دولتشاهی، بهروز؛ و بخشی عنایت اله. (1400). اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر  

    پذیرش و تعهد بر حرمت‌ـ‌خود دانش‌آموزان دختر با آسیب بینای. مجله توانبخشی، ۲۲ (۴) ،۴۸۱-۴۶۲.

نریمانی، محمد؛ پورعبدل، سعید؛ و بشرپور، سجاد.(1395). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش اضطراب اجتماعی دانش  

    آموزان دارای اختلال یادگیری خاص. مجله ناتوانی های یادگیری، (1)6، 140-121.

نکوئی، سمیه؛ عباسپور، ذبیح اله؛ و کرایی، امین.(1401). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب و خودکارامدی کودکان: یک

     مطالعه آزمایشی تک موردی. پژوهش های مشاوره، ۲۱ (۸۱) ،۱۰۲-۷۹.

هاشمی، سیدشجاع الدین؛ شریفی درآمدی، پرویز؛ دستجردی کاظمی، مهدی؛ و رضایی، سعید.(1401). بررسی اثربخشی برنامه درمان گروهی

    مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب اجتماعی و روانی گفتار افراد نوجوان دارای لکنت. علوم روانشناختی، ۲۱ (۱۱۵) ،۱۳۱۴-۱۳۰۱.

یارویسی، فهیمه؛ میهن دوست، زینب؛ و مامی شهرام.(1400). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد بر مؤلفه‌های روانشناختی( استرس،

    اضطراب، افسردگی) و سبک‌های حل مسئله در دانش‌آموزان دوره متوسطه اول شهرستان سنندج. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی،

     ۱۴ (۱) ،۲۲-۱۲.

Alkozei, A., Cooper, P. J., & Creswell, C. (2014). Emotional reasoning and anxiety sensitivity:

    Associations  with social anxiety disorder in childhood. Journal of affective disorders, 152, 219-228.

Babalis,T., Tsoli, K., Constantinos, T., Iro, A., Keke, M., & Xanthakou, Y. (2013). The  impact of social

   and emotional learning programs on the emotional competence and academic achievement of children

   in  Greek Primary School. Journal of Education,3(6), 1-54.

Babosik, Z. (2008). Social competence. Practice and theory in systems of education, 3, (1), 23-26.

Bandura, A. (2006). Guide for constructing self-efficacy scales. In F. Pajares & T. Urdan (Eds.),  

    Adolescence and education, Vol. 4: Self-efficacy beliefs of adolescents. Greenwich, CT: Information

     Age  Publishing.

Bögels, S. M., Alden, L., Beidel, D. C., Clark, L. A., Pine, D. S., Stein, M. B., & Voncken, M. (2010).

     Social anxiety disorder: questions and answers for the DSM‐V. Depression and anxiety, 27(2), 168

      189.

Boland, R., Verduin L. M., Ruiz, P. (2022). Kaplan & Sadock's Concise Textbook of Clinical

      Psychiatry. Fifth edition, Publisher:LWW.

Bond, F. W., Hayes, S. C., Baer, R. A., Carpenter, K. M., Guenole, N., Orcutt, H. K., Waltz, T., &  Zettle,

1. D. (2011). Preliminary psychometric properties of the Acceptance and Action Questionnaire – II: A

      revised measure of psychological inflexibility and experiential avoidance. Behavior therapy,42 (4),

      676-688.

Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2013). The benefits of being present: mindfulness and its role in    

      psychological well-being. Journal of personality and social psychology, 84(4), 822.

Connor, K. M., Davidson, J. R., Churchill, L.E., Sherwood ,A., Weisler, R.H., & Foa, E. (2000). 

    Psychometric properties of the Social Phobia Inventory (SPIN) New self-rating scale. Br J Psychiatry,

    176(4): 379-86.

Cimbolic, P., Arnkoff, D. B.(2015). Effectiveness Acceptance and commitment therapy on Social

    Competence: A pilot study.  Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73, 953-964. 

Dahlgaard-Park, S. M,. Core values–the entrance to human satisfaction and commitment. J Total Qual

     Manag Bus Excell, 2012;23(2):125-1240.

Dalrymple, K. L, Herbert, J.D.(2017). Acceptance and commitment therapy for generalized social anxiety

    disorder a pilot study. Behavior Modification, 31(5):543-568.

Diener ML, Kim D.(2014). Maternal and child predictors of preschool children's social competence.

    Journal of applied developmental psychology, 25(1):13-24.

Eifert, G.H, Forsyth, J.P.(2015). Acceptance and Commitment Therapy for Anxiety Disorders: A

   Practitioner's Treatment Guide to Using Mindfulness, Acceptance, and Values-Based Behavior Change:

   New Harbinger Publications.

Felner RD, Lease AM, Philips RC.(1990). Social competence and the language of adequacy as a

    Subject matter for psychology: A quadripartite travel framework. In: Gullotta TP, Adams GR,

     Montemayor R, editors. Developing Social Competence in Adolescence: Advances in Adolescent

     Development; Newbury  Park: Sage.

Forman, E. M, Herbert, J. D.(2008). New directions in cognitive behavior therapy: acceptance-based   

     therapies, chapter to appear in w.o’donohue, je. fisher, (eds), cognitive behavior therapy: Applying

      empirically supported treatments in your practice, 2nd ed. Hoboken, NJ: Wiley,263-265.

Frey, KS. (2015). Effects of a school-based social–emotional competence program: inking children’s

      goals, attributions, and behavior. Applied Developmental Psychology,26(2): 171-200.

Hayes, S. C., Strosahl, K. D. (2010). A practical guide to acceptance and commitment therapy. New

      York: Springer Press.

Hofmann, S. G., Anu Asnaani, M., Hinton, D.E. (2010). Cultural aspects in social anxiety and social

      Anxiety disorder. Depression and anxiety,27(12):1117-1127.

Kanter, J. W., Baruch, D. E., & Gaynor, S. T. (2016). Acceptance and commitment therapy and

     behavioral activation for the treatment of depression: Description and comparison. Behavior Analyst,

     29(2), 161.

Kimbrel, N. A., Mitchell, J. T., & Nelson – Gray, R. O. (2010). An examination of the relationship

     between behavioral approch system (BAS) sensitivity and social interaction anxiety. Journal of

     Anxiety Disorders, 24(3), 372-378.

Mertens, N. B. L. (2010). Social Competence in Bullies, Defenders and Neutrals: A Comparison

     (Bachelor's thesis).

Ossman, W.A, Wilson, K.G, Storaasli, R.D., & McNeill, J.W. A.(2016). Preliminary Investigation of the

     Use of Acceptance and Commitment Therapy in Group Treatment for Social Phobia, International

      Journal of Psychology and Psychological Therapy,6(3):397-416.

Rasmussen-Hall, M. L., & Palm, K. M. (2014). Acceptance and commitment treatment for Social

    Competence. Behavior therapy, 35(4), 689-705.

Rheingold, T., Herbert, S., & Franklin, R. (2013). Cognitive-behavioral therapy for social anxiety disorder:

    Current status and future directions. Biological Psychiatry, 51, 101-108.

Segrin, C. (2010). Social skills deficits associated with depression. Clinical Psychology Review,

       20(3):379- 403.

Smith, G.T., & Allen, K. B. (2013). Effectiveness Acceptance and commitment therapy on Social

    Competence, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56, 893-897.

Villanueva, M., & Retzlaff, P. J. (2014). Effectiveness Acceptance and commitment therapy on Social

    Competence in female college students with public speaking anxiety. Archives of General Psychiatry,

    48, 938-945.

Zhang, X., Bartol, K.M.(2010). Linking empowering leadership and employee creativity: The influence

    of Psychological empowerment, intrinsic motivation, and creative process engagement. Acad ManagJ.

     53 (1):107-28.