اثربخشی طرحواره‌درمانی بر سبک‌های دلبستگی و تنظیم شناختی هیجان در افراد دارای شخصیت تاریک

روانشناسی اجتماعی

دوره 11، شماره 67، فروردین 1402، صفحه 111-127   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید علی آل یاسین^{* 1}؛ سمیرا محمودی²

¹گروه روان شناسی بالینی، دانشکده علوم انسانی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامی، آشتیان، ایران.

²کارشناس ارشد روان شناسی بالینی، گروه روان شناسی بالینی، دانشکده علوم انسانی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامی، آشتیان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی طرحواره درمانی بر سبک های دلبستگی و تنظیم شناختی هیجان در افراد دارای شخصیت تاریک انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون - پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری در این پژوهش کلیه مراجعه کنندگان به مراکز مشاوره منطقه 8 تهران در سال 1401 بودند که پس از توزیع پرسشنامه، دارا بودن صفات تاریک شخصیت در آنان محرز شد. از بین جامعه آماری تعداد 24 نفر به روش نمونه گیری در دسترس که تمایل به شرکت در این دوره درمانی داشتند به عنوان نمونه انتخاب شدند، در ادامه با گمارش غیر تصادفی در دسترس (هدفمند) 12 نفر در گروه آزمایش و 12 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. جهت سنجش اندازه گیری متغیرهای پژوهش از پرسشنامه های ویژگی های جمعیت شناختی، مثلث تاریک شخصیت جانسون و وبستر (2010)، سبک های دلبستگی کولینز و رید (1990)، تنظیم هیجان گرانفسگی (2001) استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون کوواریانس چند متغیره (مانکوا) و مفروضه های آن استفاده شد که این تحلیل با نرم‌افزار SPSS26 انجام شد. یافته ها نشان داد آموزش طرحواره درمانی، به طور معناداری سبک دلبستگی ایمن را افزایش، سبک دلبستگی اجتنابی را کاهش، سبک دلبستگی دوسوگرا / اضطرابی را کاهش و تنظیم هیجان در افراد دارای شخصیت تاریک را افزایش داده است. با توجه به نتایج حاصل، آموزش طرحواره درمانی می‌تواند به عنوان یک مداخله مؤثر در افراد دارای شخصیت تاریک مورد توجه قرار داده شود.

کلمات کلیدی: طرحواره درمانی، سبک‌های دلبستگی، تنظیم شناختی هیجان، شخصیت تاریک.

کلیدواژه‌ها

طرحواره‌درمانی؛ سبک‌های دلبستگی؛ تنظیم شناختی هیجان؛ شخصیت تاریک

مراجع

امیری، سهراب؛ جمالی، یوسف (1398). بررسی نقش میانجیگری همدلی و تنظیم هیجانی در ارتباط بین سبک­های دلبستگی با صفات تاریک شخصیت در نوجوانان. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 25 (3)، 307-292.

اورکی، محمد؛ درتاج، افسانه؛ مهدی­زاده، آتوسا (1397). بررسی اثربخشی طرحواره­درمانی بر طرحواره­های ناسازگاراولیه،
سبک­های دلبستگی ناایمن در افراد وابسته به هروئین. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، 12 (46)، 54-37.

پرویزیان، فرهاد؛ شریفی، طیبه؛ شکرکن، حسین؛ غضنفری، احمد (1401). مقایسه اثربخشی «طرحواره­درمانی» و «درمان
پذیرش و تعهد» بر تنظیم هیجان بیماران با اختلال شخصیت وسواسی- جبری. فصلنامه مدیریت ارتقای سلامت، 11 (6)، 79-92.

ثلاثی، بیتا؛ شوقی، بهزاد (1401). اثربخشی طرحواره­درمانی بر طرحواره­های ناسازگاراولیه، تنظیم هیجانی و دوز مصرف در معتادان با درمان نگهدارنده متادون. پژوهش­های روانشناسی بالینی ومشاوره، 12 (1)، 99-79.

حسینی، شادی؛ قاسمی مطلق، مهدی؛ اسماعیلی­ شاد، بهرنگ؛ مهدیان، حسین (1401). مقایسه اثربخشی درمانی و شناخت
درمانی مبتنی برذهن­آگاهی بر دشواری تنظیم هیجان در بیماران مبتلابه وسواس فکری و عملی. مجله علوم پزشکی رازی، 29 (1)، 36-47.

دانای سیج، زهرا؛ منشئی، غلامرضا؛ نادی، محمد (1397). اثربخشی طرحواره­درمانی گروهی بر سبک­های دلبستگی (ایمن، ناایمن اضطرابی و ناایمن اجتنابی) و علائم بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- جبری. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، 25 (3)، 192-181.

زعفرانچی زاده مقدم، مینا؛ مجتبایی، مینا؛ بشردوست، سیمین (1401). بررسی رابطه بین صفات تاریک شخصیت با همدلی سرد با میانجیگری نظریه ذهن شناختی-عاطفی در افراد دارای نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی. فصلنامه پژوهش­های نوین روانشناختی، 17 (65)، 142-129.

سادوک، بنیامین جیمز؛ سادوک، ویرجینیا آلکوت؛ روئیز، پدرو (1394). کاپلان و سادوک خلاصه روان پزشکی: علوم
رفتاری/ روان­پزشکی بالینی، (ترجمه فرزین رضاعی). تهران: کتاب ارجمند (نشر اثر اصلی، 2015).

فرزین­فر، کاظم؛ نجات، حمید؛ دوستکام، محسن؛ توزنده جانی، حسن (1399). مقایسه اثربخشی طرحواره­درمانی و رویکرد تلفیقی شناختی-گفتاری بر تنظیم هیجانی و تحمل پریشانی افراد مبتلابه لکنت. مجله پزشکی بالینی ابن­سینا، 27 (4)، 252- 239.

قاسمی­زاده، پریسا؛ شاملی، لیلا؛ هادیان­فرد، حبیب (1400). اثربخشی درمان چشم­انداز زمان بر ابعاد چهارگانه تاریک
شخصیت مادران و علائم اضطراب جدایی کودکان پیش­دبستانی. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 27 (2)، 162-179.

گلکار، تهمینه؛ گل­پرور، محسن؛ آقایی، اصغر (1400). مقایسه اثربخشی طرحواره­درمانی بومی با طرحواره­درمانی یانگ بر
تنظیم هیجانی و میل به طلاق در زوج­های دارای تعارض. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 64 (3)، 14-28.

محسن آبادی، حمید؛ فتحی آشتیانی، علی (1400). بررسی ویژگی­های روانسنجی نسخه فارسی فرم کوتاه پرسشنامه تنظیم هیجان شناختی (CERQ-18). پایش، 20 (2)، 178-167.

یانگ، جفری؛ کلوسکو، ژانت؛ ویشار، مارجوری (1396). طرحواره­درمانی، راهنمای کاربردی برای متخصصان بالینی،
(ترجمه حسن حمیدپور و زهرا اندوز). تهران: نشر ارجمند.

 

Austin EJ, Saklofske DH, Smith M, Tohver G. Associations of the Managing the Emotions of Others (MEOS) scale with
   personality, the Dark Triad and trait EI. Personality and Individual Differences. 2014; 65:8-13.

Bjureberg J, Ljótsson B, Tull MT, Hedman E, Sahlin H, Lundh LG, et al. Development and validation of a brief version of
   the difficulties in emotion regulation scale: The DERS-16. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment. 2016;
   38(2):284-96

Doomen I. The effectiveness of schema focused drama therapy for cluster C personality disorders: an exploratory study. Art
   Psychother. 2018; 61:66-76.

Jonason PK, Krause L. The emotional deficits associated with the dark triad traits: Cognitive empathy, affective empathy,
   and alexithymia. Personality and Individual Differences. 2013; 55(5):532-7.

Paulhus, D. L.; Williams, K. M. The Dark Triad of personality: narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of
   Research in Personality. 2002, 36 (6): 556–63.

van Donzel, L. The effectiveness of adapted schema therapy for cluster C personality disorders in older adults – integrating
   positive schemas. Contemporary Clinical Trials Communications.2021, Volume 21, March 2021, 100715.