جایگاه شهری و معماری بازار تاریخی زنجان

پیام باستان‌شناس

دوره 4، شماره 7، شهریور 1386، صفحه 103-118   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمد بهرام‌زاده^{* 1}؛ سید علی اصغر میر فتاح²

¹دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

²استادیار، مرکز آموزش عالی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، تهران، ایران.

چکیده

بازار زنجان به‌عنوان یکی از بزرگترین بازارهای ایران و مهمترین مرکز اقتصادی و اجتماعی استان زنجان و در شکل قلبی تپنده در بافت قدیم شهری، نقش ممتازی را در ساماندهی امور معیشتی و اعتقادی مردم این دیار به خود اختصاص داده است. اگر چه عملکرد این بخش مهم از بافت تاریخی گاه به دلایل غیر قابل اجتناب اجتماعی و گاهی به‌علت بی‌تدبیری برنامه‌ریزان ادوار مختلف شهری و دگرگونی‌های فرهنگی و اجتماعی از شکلی به شکل دیگر درآمده، لیکن کماکان گذشته از شمار معتنابه مردم شهرنشین، شمار زیادی از ساکنین و روستاهای اقماری شهر زنجان نیز از خدمات متنوع و مستمر آن برخوردارند. توده ساختمانی و فضاهای موجود، وجود سلسله مراتب و ساختار فضائی، از راسته‌های اصلی گرفته تا ابنیه عام‌المنفعه در مجاورت راسته‌ها از جمله مساجد، گرمابــه‌هـا، آب انبارها، سراها و تیمچه‌ها و ویژگی‌های کارکردی بازار از دوره قاجاریه تا به امروز ویژگی‌هایی توأمان برای این اثر ارزشمند ملی رقم زده است. همچنین، آثار تحولات نوین شهری در استحاله بخشی از وظایف و عملکردهای بازار قدیم به خوبی مشهود است. به همین روی، بازار زنجان را می‌توان از جمله زنده‌ترین و پویاترین بازارهای سنتی دنیا دانست که در تعامل با پیشرفت‌های معاصر شهری و مدرنیته نشاط و حیات خود را محفوظ داشته است.

کلیدواژه‌ها

بازار؛ زنجان؛ جایگاه شهری؛ معماری

مراجع