اثر هم افزایی اکسی توسین با آگونیست گیرنده مو اپیوئیدی بر اخذ غذای مرکزی در جوجه های نوزاد

مجله پلاسما و نشانگرهای زیستی

دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 62، اردیبهشت 1402، صفحه 40-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرامرز راجی¹؛ مرتضی زنده دل^{* 2}؛ بیتا وزیر¹؛ احمد اصغری³؛ نگار پناهی⁴

¹گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

⁴Islamic Azad University, Science and Research Branch

چکیده

زمینه و هدف: سیستم‌ اپیوئیدرژیک و گیرنده‌های مختلف آن نقش مهمی در کنترل مرکزی اخذ غذا در پرندگان ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، اثر کاهشی اکسی‌توسین نیز بر اخذ غذا پرندگان مشاهده شده است. مطالعه کنونی با هدف بررسی اثرات هم‌افزایی اکسی‌توسین با سیستم اپیوئیدرژیک بر رفتار تغذیه‌ای در جوجه‌‌های تخمگذار صورت گرفته است.

روش کار: این مطالعه در سه آزمایش انجام گرفت، به طوریکه هر آزمایش از یک گروه کنترل و سه گروه تیمار تشکیل شده بود. در تمامی گروه‌ها، پرندگان تزریق داخل بطنی مغزی ‎محلول رقیق کننده یا ‏محلول دارویی را پس از 3 ساعت محرومیت غذایی دریافت کردند. در آزمایش اول: سرم فیزیولوژی، اکسی‌توسین(16/0 نانومول )، DAMGO(آگونیست گیرنده‌‌های مو اپیوئیدی، 5/62 پیکومول) و اکسی‌توسین به همراه DAMGO تزریق گشت. آزمایش‌های بعدی مطابق با آزمایش اول انجام شدند، با این تفاوت که DPDPE (آگونیست گیرنده‌های دلتا اپیوئیدی، 20 نانومول) در آزمایش دوم و U-50488H(آگونیست گیرنده‌های کاپا اپیوئیدی، 10 نانومول) در آزمایش سوم، جایگزین DAMGO شده و به تنهایی و همراه با اکسی‌توسین تزریق شدند. پس از تزریق، آب و غذا بدون محدودیت در دسترس پرندگان قرار گرفت و مصرف غذا (گرم) بر اساس درصد وزن بدن ‎اندازه گیری شد.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که تزریق همزمان دوزهای تحت اثر اکسی‌توسین و DAMGO منجر به کاهش معنی‌دار اخذ غذا ‏شد (05/0 p<).

نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌ها، به نظر می‌رسد احتمالا یک اثر هم‌افزایی بین اکسی‌توسین با آگونیست گیرنده‌ مو اپیوئیدی در کنترل اخذ غذا در جوجه‌های تخمگذار وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

اخذ غذا؛ اکسی‌توسین؛ گیرنده‌های اپیوئیدی؛ جوجه‌های تخمگذار

اصل مقاله

مقدمه

مجموعه‌ای از سازوکارهای پیچیده فرآیند اخذ غذا را تنظیم می‌کنند تا همواره انرژی کافی در دسترس باشد و وزن بدن ثابت بماند. به این منظور، مدارهای مرکزی در مغز به سیگنال‌های محیطی نشان‌دهنده سطح سیری و ذخایر انرژی و همچنین عوامل بالاتر قشری مانند مسیرهای حسی و پاداش متکی می‌باشند (1). هیپوتالاموس با دریافت سیگنال‌های آوران روده و ساقه مغز و همچنین پردازش سیگنال‌های وابران که مصرف غذا و مصرف انرژی را تعدیل می‌کنند، نقش حیاتی در این رابطه ایفا می‌کند. هیپوتالاموس از هسته‌های به هم پیوسته‌ای تشکیل شده است که هسته کمانی(ARC) ، هسته مجاوربطنی (PVN)، هسته شکمی میانی(VMN)، هسته پشتی میانی (DMN) و ناحیه جانبی هیپوتالاموس (LHA) را شامل می‌شوند. مسیرهای عصبی بین این هسته‌ها در یک شبکه پیچیده که در آن مدارهای اشتهازایی و بی‌اشتهایی بر مصرف غذا و انرژی تأثیر می‌گذارند، سازماندهی می‌گردند. در واقع می‌توان هیپوتالاموس را به عنوان "دروازه نگهدارنده" سیگنال‌های اشتها در نظر گرفت چراکه سیگنال‌های ورودی را از قشر، ساقه مغز و محیط اطراف دریافت می‌کند (2،3). بخش عظیمی از دانش کنونی ما در خصوص تنظیم عصبی اشتها در پستانداران، حاصل مطالعات انجام شده روی موش صحرایی (رت) است. به لحاظ آنکه مراکز تنظیم دریافت غذا در پستانداران در سطوح پایینی مغز قرارگرفته‌اند (بصل النخاع، پل مغزی، دیانسفال) و نیز به این خاطر که صرف غذا یکی از نیازهای اساسی جهت ادامه­ی حیات تمام مهره داران است، لذا به نظر می­رسد که اساس سازوکارهای تنظیم اشتها در پستانداران و پرندگان با یکدیگر مشابه باشد (4). تحقیقات فراوانی از چهار دهه پیش تا کنون در جهت شناسایی مناطق ویژه و همچنین میانجی­های عصبی درگیر در تنظیم دریافت غذا در مغز پرندگان صورت گرفته است. در مطالعات پیشین اثرات اکسی‌توسین و سیستم اپیوئیدرژیک هر یک به طور جداگانه بر رفتار تغذیه‌ای پرندگان مشخص گردیده است (5،6). اگرچه اکسی‌توسین بیشتر به دلیل اعمالش در طول زایمان و شیردهی شناخته می‌شود اما نقش آن در عملکردهای متنوعی همچون تخلیه معده، تحرک و هموستاز مایعات و الکترولیت‌ها به اثبات رسیده است (7،8). در خصوص اثرگذاری آن بر اخذ غذا نیز مشاهده شده است که تجویز مرکزی اکسی‌توسین، دریافت غذا را سرکوب می‌کند (9). نقش سیستم اپیوئیدرژیک در تنظیم اخذ غذا نیز به طور گسترده مورد بررسی قرار گرفته است. اپیوئیدها میانجی‌های عصبی مهاری هستند و گیرنده‌های اپیوئیدی (مو، کاپا و دلتا) در اغلب مناطق اثرگذار بر اشتها در سیستم عصبی مرکزی (CNS) مانند هیپوتالاموس، هسته آکومبنس، آمیگدال، هسته دستجات منزوی(NTS) و تگمنتوم شکمی شناسایی شده‌اند (10). اگرچه به نظر می‌رسد برخی از پپتیدهای اپیوئیدی در مغز پرندگان و پستانداران یکسان باشند (11)؛ با این حال، مطالعات اخیر حاکی از تفاوت اثرات این گیرنده‌ها در پرندگان و پستانداران بوده است (12). به عنوان مثال، در مطالعات پیشین افزایش اخذ غذا متعاقب تحریک گیرنده‌های مو و دلتا اپیوئیدی در مدل حیوانی پستاندار مشاهده شده است، در حالی که تجویز آگونیست گیرنده‌های کاپا اپیوئیدی اثری به همراه نداشت. از سوی دیگر، مصرف خوراک در مرغ‌های تخمگذار و گوشتی از طریق گیرنده‌های دلتا و کاپا اپیوئیدی افزایش یافت اما تحریک گیرنده‌های مو اپیوئیدی منجر به کاهش اخذ غذا گشت (13-15).

با توجه به مطالب ذکر شده در خصوص نقش‌آفرینی اکسی‌توسین و سیستم اپیوئیدرژیک در تنظیم اخذ غذا و با

 

علم به این امر که تا کنون هیچ مطالعه‌ای در ارتباط با اثرات هم‌افزایی این سیستم­ها در رفتار تغذیه­ای جوجه­ها صورت نگرفته است، لذا مطالعه حاضر به منظور ارزیابی و آشکار سازی اثرات هم‌افزایی اکسی‌توسین با سیستم اپیوئیدرژیک در تنظیم اخذ غذا در جوجه­های نوزاد انجام شد.

مواد و روش‌ها

نگهداری جوجه‌ها

این مطالعه در 3 آزمایش و هر آزمایش بر روی 4 گروه (شامل یک گروه کنترل و 3 گروه تیمار) صورت پذیرفت.لازم به ذکر است از 11 قطعه جوجه یک‌روزه نژاد تخمگذار در هر گروه استفاده شد. در آغاز مطالعه، جوجه‌های یک روزه در قفس‌های گروهی نگهداری شدند (به مدت 3 روز)، سپس به قفس­های انفرادی که دارای دان­خوری‌های مجزا بودند، انتقال یافتند و دسترسی آزادانه به آب و غذا داشتند (به مدت 2 روز). خوراک مصرفی آن‌ها شامل پیش دان حاوی 21 درصد پروتئین و 2850 کیلو کالری انرژی قابل متابولیسم بود. پرندگان در معرض نور مداوم (23 ساعت روشنایی و 1 ساعت تاریکی) قرار گرفته و درجه حرارت در دمای 32-31 درجه سانتی­گراد تنظیم شده بود. در مراحل مختلف آزمایش جوجه‌ها به مدت 3 ساعت پیش از آزمایش از غذا محروم شده و پس از تزریق، به قفس‌ها با دسترسی آزاد به آب و غذا بازگردانده شدند. لازم به ذکر است، کلیه‌ی مراحل آزمایش روی جوجه‌ها و ‏جنبه‌های اخلاقی کار با حیوانات با رعایت اصول راهنمای مراقبت و استفاده از حیوانات آزمایشگاهی (موسسه ملی سلامت ایالات متحده‌ی آمریکا) و همچنین مطابق با قوانین مصوب توسط کمیته اخلاق حیوانات آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی انجام گرفته است.

داروهای مصرفی

داروهای مصرفی شامل اکسی‌توسین،  DAMGO(آگونیست گیرنده‌های مو اپیوئیدی)،  DPDPE(آگونیست گیرنده‌های دلتا اپیوئیدی) و U-50488H (آگونیست گیرنده‌های کاپا اپیوئیدی) بود. این داروها در دی متیل سولفوکساید حل شده و سپس با سالین ‌85/0%، حاوی اوانس بلو ‌1/0‌% به نسبت 1:250 رقیق شدند. دی متیل سولفوکساید با غلظت استفاده شده در این مطالعه اثر سمیت سلولی بر جای نمی‌گذارد (16). در تمامی گروه‌های آزمایشی از سرم فیزیولوژی به همراه اوانس بلو ‌1/0‌% در تزریق داخل بطنی مغزی (ICV) به عنوان گروه کنترل استفاده شد. همچنین، دوز تمام داروها بر اساس مطالعات پیشین تعیین شد (5،6).

روش تزریق داخل بطنی مغزی

ترزیق ICV در 5 روزگی جوجه‌های تخمگذار انجام شد. به منظور تزریق، سر جوجه هوشیار توسط یک وسیله اکریلیک که زاویه نوک آن 45 درجه می­باشد، به طور موازی با سطح میز کار ثابت شد. یک سوراخ در کلیشه تعبیه شده و کلیشه بلافاصله روی جمجه در ناحیه بطن راست قرار گرفت. آنگاه با استفاده از سرنگ هامیلتون از طریق منفذ ایجاد شده در بطن مواد مورد نظر تزریق گردید. در این روش، سر سوزن تنها به اندازه 4 میلی متر در پوست و جمجمه وارد می‌گردد (17). حجم تزریقات در هر گروه 10 میکرولیتر بوده و پروسه تزریق در جوجه­ها استرس­زا نمی­باشد (18). سپس مقدار غذای تجمعی در زمان‌­های 30، 60 و 120 دقیقه پس از تزریق اندازه­گیری شد. همچنین اخذ غذا به عنوان درصدی از وزن بدن بیان گردید تا تاثیر تفاوت وزن بین جوجه­ها بر میزان اخذ غذا به حداقل برسد. در پایان آزمایش جوجه­ها با اتر کشته و محل تزریق مورد بررسی قرار گرفت و تنها داده­های جوجه­هایی که رنگ در بطن جانبی آن‌ها مشاهده شد، مورد آنالیز قرار گرفت زیرا

 

رنگ اوانس بلو 1/0درصد در نرمال سالین 85/0% به عنوان شاهد در گروه کنترل استفاد گردید و دیگر دارو­های مد نظر یا در آن حل شده و یا در آن رقیق شدند.

طراحی آزمون و اندازه گیری اخذ غذای تجمعی

در تمامی آزمون‌ها، سرم فیزیولوژی به همراه اوانس بلو 1/0‌% در گروه کنترل و اکسی‌توسین (16/0  نانومول) در گروه (الف)،  به صورت ICV تجویز شد. در آزمایش اول، DAMGO (5/62 پیکومول) در گروه (ب) و اکسی‌توسین به همراه DAMGO در گروه (ج) تزریق گردید. در آزمایش‌‌های دوم و سوم به ترتیب DPDPE (20 نانومول) و U-50488H (10 نانومول) جایگزین DAMGO شدند. (جدول-1)

 

 

 

جدول 1- گروه‌های آزمایشی

گروه ‌ها	کنترل	الف	ب	ج
آزمایش اول	سرم فیزیولوژی به همراه اوانس بلو 1/0%	اکسی‌توسین (16/0  نانومول)	DAMGO (5/62 پیکومول)	اکسی‌توسین به همراه DAMGO
آزمایش دوم	سرم فیزیولوژی به همراه اوانس بلو 1/0%	اکسی‌توسین (16/0  نانومول)	DPDPE (20 نانومول)	اکسی‌توسین به همراه  DPDPE
آزمایش سوم	سرم فیزیولوژی به همراه اوانس بلو 1/0%	اکسی‌توسین (16/0  نانومول)	U-50488H (10 نانومول)	اکسی‌توسین به همراه U-50488H

 

 

 

روش ارزیابی آماری

به منظور تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده از آزمایشات، از نرم افزار SPSS16 (نسخه 00/16) در تمامی مراحل استفاده شد. تعیین وجود اختلاف معنی­دار میان گروه‌های آزمایشی نیز از طریق روش تحلیل واریانس دوطرفه و تست تعقیبی توکی صورت پذیرفت. در تمام ارزیابی‌ها 05/0 p< به عنوان معیار اختلاف معنی­دار مدنظر بود. نمودارها نیز در نرم افزار سیگما پلات (نسخه 00/14) رسم شد.

 نتایج

اثرات مرکزی اکسی‌توسین و آگونیست‌های گیرنده‌های اپیوئیدی بر اخذ غذای تجمعی و ارتباط هم‌افزایی میان آن‌ها در جوجه‌های نوزاد مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن در نمودارهای 1، 2 و 3 ارائه شده است. در آزمایش اول، تزریق ICV اکسی‌توسین (16/0 نانومول) و  DAMGO(5/62 پیکومول) به تنهایی نتوانست اخذ غذا را نسبت به گروه کنترل تغییر دهد (05/0 p>) اما تزریق توامان دوزهای تحت اثر اکسی‌توسین و DAMGO بطور معنی داری در زمان‌های 30، 60 و120 دقیقه پس از تزریق موجب کاهش اخذ غذا در مقایسه با گروه کنترل در جوجه‌های نوزاد ‏شد (‏05/0p<‏‏، نمودار-1). در آزمایش دوم، مشاهدات نشان داد که نه تنها تزریق دوزهای تحت اثر اکسی‌توسین (16/0 نانومول) و  DPDPE(20 نانومول)، به تنهایی تاثیری در اخذ غذا نسبت به گروه کنترل نداشتند (05/0 p>)، بلکه تزریق همزمان آن‌ها نیز در همه‌ی زمان‌های آزمایش تغییری در دریافت خوراک جوجه‌های تخمگذار در مقایسه با گروه کنترل ایجاد ننمود (05/0 p>‏‏، نمودار-2). در آزمایش سوم نیز تزریق جداگانه و توامان دوزهای تحت اثر اکسی‌توسین (16/0 نانومول) و  U-50488H(10 نانومول) نتوانست مصرف غذا در زمان‌های 30، 60 و120 دقیقه پس از تزریق را  نسبت به گروه کنترل تغییر دهد (05/0 p>‏‏، نمودار-3).

 

 

 

 

نمودار 1- اثر تزریق ICV اکسی‌توسین (16/0 نانومول) و  DAMGO(5/62 پیکومول، آگونیست گیرنده‌های مو اپیوئیدی) بر اخذ غذای تجمعی در جوجه های نژاد تخمگذار. داده‌ها بصورت میانگین ± انحراف معیار میانگین ارائه شده است (تعداد جوجه ها 11 قطعه در هر گروه). * نشان دهنده تفاوت معنی دار با گروه کنترل است(05/0 p<).

 

 

 

 

 

 

نمودار 2- اثر تزریق ICV اکسی‌توسین (16/0 نانومول) و  DPDPE(20 نانومول، آگونیست گیرنده‌های دلتا اپیوئیدی) بر اخذ غذای تجمعی در جوجه های نژاد تخمگذار. داده ها بصورت میانگین ± انحراف معیار میانگین ارائه شده است (تعداد جوجه ها 11 قطعه در هر گروه).

 

 

 

نمودار 3- اثر تزریق ICV اکسی‌توسین (16/0 نانومول) و  U-50488H(10 نانومول، آگونیست گیرنده های کاپا اپیوئیدی) بر اخذ غذای تجمعی در جوجه های نژاد تخمگذار. داده ها بصورت میانگین ± انحراف معیار میانگین ارائه شده است (تعداد جوجه ها 11 قطعه در هر گروه).

 

 

بحث

در طول چند دهه اخیر پیشرفت‌های بسیاری در خصوص شناسایی عوامل موثر بر تنظیم اخذ غذا صورت گرفته است و در کنار معرفی و شناخت عملکرد این فاکتورها، بررسی‌ تداخلات و تعاملات آن‌ها نیز بیش از پیش اهمیت یافته است. بر اساس مطالعات پیشین، نقش اکسی‌توسین به عنوان یک هورمون و میانجی عصبی با اثرات هیپوفاژیک اثبات شده است (19-21). گیرنده­های اکسی­توسین علاوه بر غدد پستانی و رحم در مناطق مختلفی از مغز و نخاع شامل آمیگدال، هیپوتالاموس شکمی- میانی، هسته اکومبنس، هسته بطنی جانبی، قسمت پشتی هسته­ی فوق بصری و ساقه مغز نیز بیان می‌شوند (22). با توجه به نقش مناطق ذکر شده در تنظیم اشتها، این پراکنش آناتومیک می‌تواند دلیلی بر اثرگذاری اکسی‌توسین بر مصرف غذا باشد. بررسی­ها نشان داده است که تزریق  ICVو درون صفاقی (IP) اکسی­توسین در موش سبب مهار دریافت غذا و آب به صورت وابسته به دوز می­شود. این نتیجه در موش­هایی با دسترسی آزاد به غذا و همچنین موش­هایی که به مدت 21 ساعت از غذا محروم بودند، مشاهده گشت. همچنین مشخص شده است که این پپتید علاوه بر بروز هیپوفاژی، طول مدت صرف غذا را کاهش می‌دهد و استفاده از آنتاگونیست آن منجر به افزایش دریافت خوراک و بازه زمانی مصرف غذا و آب می­گردد (23). در همین راستا در مطالعه‌ای دیگر، اکسی­توسین به صورتICV  در پرندگان تزریق شد و رفتارهای تغذیه­ای و حرکتی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش نیز مجدداً اثر کاهشی اکسی‌توسین بر اخذ غذا و زمان صرف شده برای دریافت خوراک به صورت وابسته به دوز مشاهده گردید (24). همچنین یافته‌ها بیانگر این است که اثرات مرکزی اکسی‌توسین رفتار تغذیه را در پاسخ به اتساع بیش از حد معده و ورود سموم خاتمه می‌دهد (25). در خصوص سیستم اپیوئیدرژیک، مشخص شده است که این سیستم اثرات خود را از طریق هسته آکومبنس و هسته دستجات منزوی در جوندگان اعمال می­کند (26). بیان گیرنده­های مو اوپیوئیدی به وسیله تزریق DAMGO یا مورفین در هیپوتالاموس موش افزایش می­یابد (27). بر پایه تحقیقات پیشین، تزریق ICV  بتا-کازومورفین (آگونیست گیرنده مو اپیوئیدی) و DAMGO سبب بروز هیپوفاژی می گردد در حالی که تجویز DPDPE  اثرات اشتهازایی در پستانداران بر جای می‌گذارد (28). ثابت شده است که گیرنده­های مو اپیوئیدی اثرات متضادی در پرندگان در مقایسه با جوندگان دارند که به لحاظ فیزیولوژی مقایسه­ای دارای اهمیت ویژه­ای می‌باشد. بر اساس یافته‌ها، تزریق داخل بطن مغزی DAMGO موجب مهار اخذ غذا در جوجه­های گوشتی می­شود، این در حالیست ­که مصرف غذا از طریق گیرنده­های دلتا و کاپا افزایش می­یابد (29). جالب توجه است که در مطالعه خان و همکاران روی جوجه‌های تخمگذار نتیجه متفاوتی مشاهده شد و تحریک گیرنده مو اپیوئیدی مصرف خوراک را افزایش داد (30). این احتمال وجود دارد که انتخاب ژنتیکی به منظور افزایش بهره‌وری در جوجه‌های گوشتی (افزایش وزن) و جوجه‌های تخمگذار (تعدد تخمگذاری) منجر به تغییر برخی از مکانیسم‌های تنظیم‌کننده اشتها شده باشد (31). به نظر می‌رسد گیرنده­های مو اپیوئیدی اثرات خود را از طریق نوروپپتیدY  (NPY) و پپتید مرتبط با آگوتی (AgRP) در هسته قوسی اعمال می‌کنند (32). تزریق داخل بطن مغزی NPY موجب افزایش مصرف غذا در موش و پرندگان می­شود. نتایج مطالعات پیشین بیانگر این است که اثرات اشتهازایی NPY از طریق گیرنده­های مو اپیوئیدی در جوجه­های گوشتی میانجی­گری می­شود (33). گزارش شده است که مصرف غذا از طریق گیرنده­های دلتا اپیوئیدی در جوجه­های گوشتی و موش افزایش می­یابد (34،35). مکانیسم دقیق اثر گیرنده­های دلتا اپیوئیدی بر اخذ غذا بطور کامل مشخص نشده است. نقش گیرنده‌های کاپا اپیوئیدی در تنظیم فرآیند دریافت خوراک نیز مورد بررسی قرار گرفته است و به نظر می­رسد این گیرنده‌ها­ اثرات خود را از طریق پرواوپیوملانوکورتین (POMC) در هسته قوسی اعمال می­کنند (36).

نتایج مطالعات فوق بیانگر نقش سیستم‌های اپیوئیدرژیک و اکسی‌توسینرژیک در فرآیند اخذ غذا می­باشند. اگرچه در مطالعه حاضر استفاده از دوز تحت اثر اکسی‌توسین و آگونیست‌های گیرنده‌های اپیوئیدی به تنهایی اثری بر اخذ غذا نداشت، که این نتایج با توجه به دوزهای انتخابی (تحت اثر) قابل پیش‌بینی بوده است.

در خصوص ارتباط میان سیستم‌ اپیوئیدرژیک با اکسی‌توسین نیز مطالعاتی انجام شده است. در این رابطه، بیان شده است که اکسی‌توسین و انکفالین‌ها در پایانه‌های عصبی مشترک بیان می‌شوند و اکسی‌توسین بر DynA1-13 و سایر اپیوئیدهای درون‌زا اثر می‌گذارد (37). تزریق نالوکسان (آنتاگونیست غیرانتخابی گیرنده‌های اپیوئیدی) موجب مهار اثرات اکسی­توسین می­شود (38). همچنین β-FNA (آنتاگونیست گیرنده مو اپیوئیدی) و nor-BNI (آنتاگونیست گیرنده کاپا اپیوئیدی) نیز اثرات مهاری بر عملکرد اکسی‌توسین اعمال می‌کنند که نشان دهنده تداخل عملکرد میان گیرنده­های مو و کاپا اوپیوئیدی با سیستم اکسی‌توسینرژیک می­باشد. بر اساس نتایج حاصل از مطالعات پیشین به نظر می‌رسد گیرنده­های دلتا اپیوئیدی در میانجی­گری اثرات اکسی­توسین نقشی ندارند (39). به علاوه مشاهده شده است که تزریق ICV یا زیرجلدی (SC) نالوکسان و متیل نالوکسان در رت منجر به تغییر سطح اکسی‌توسین پلاسما می‌گردد (40). اثرات ضد دردری تزریق ICV اکسی‌توسین نیز در گروهی از مطالعات مشاهده شده است (41). این اثرات به واسطه تزریق آنتاگونیست گیرنده­های مو و کاپا اوپیوئیدی در هسته آکومبنس مهار می­شوند (42). مشاهده شده است که تزریق ICV اکسی‌توسین اثرات دردزا ناشی از تجویز IP

 

کاراگینان را از طریق سیستم اپیوئیدی کاهش می‌دهد (41). همچنین به نظر می‌رسد اثرات ضد دردی اکسی‌توسین با ویژگی آرام‌بخشی و منقبض کنندگی عروق اپیوئیدها مرتبط باشد (43). فرآیند خاتمه وعده غذایی که توسط اکسی‌توسین اعمال می‌شود به وسیله لیگاندهای گیرنده‌های اپیوئیدی کاهش می‌یابد و بدین ترتیب اپیوئیدها احتمال ادامه رفتار هضمی را تقویت می‌کنند (44). مطالعات نشان داده است که رژیم‌های غذایی حاوی قند با فعالیت‌های پیچیده مجموعه‌ای از میانجی‌های عصبی مانند اکسی‌توسین و اپیوئیدها مرتبط می‌باشند (45). همچنین گیرنده­های اوپیوئیدی نقش مهمی در عملکرد اکسی­توسین و وازوپرسین در هیپوفیز خلفی ایفا می‌کنند، به طوری که گیرنده­های کاپا موجب مهار آزادسازی اکسی­توسین می­شوند. مشخص شده است که تقابل عمل این دو سیستم از طریق تغییر در مقادیر کلسیم داخل سلولی کانال­های اپیوئیدی و کانال­های پتاسیمی وابسته به اکسی­توسین انجام می­شود (40).

در مطالعه حاضر نیز ارتباط بین اکسی‌توسین و سیستم اپیوئیدرژیک نشان داده شد. در این رابطه، با توجه به نتایج بدست آمده، تزریق دوزهای تحت اثر اکسی‌توسین (16/0 نانومول)، DAMGO (5/62 پیکومول)، DPDPE (20 نانومول) و U-50488H (10 نانومول) به تنهایی تغییری در میزان اخذ غذا اعمال نکردند. اما تزریق هم‌زمان اکسی‌توسین با DAMGO در آزمایش اول، بطور معنی داری در زمان‌های 30، 60 و120 دقیقه پس از تزریق موجب کاهش اخذ غذا در جوجه های نوزاد ‏شد. این در حالیست که تزریق توامان اکسی‌توسین با  DPDPE (آزمایش دوم) و  U-50488H(آزمایش سوم) تغییر معناداری در دریافت جیره غذایی جوجه‌ها اعمال نکرد. بنابراین احتمالا یک اثر هم افزایی بین اکسی‌توسین و سیستم اپیوئیدرژیک از طریق گیرنده مو اپیوئیدی در کنترل مرکزی اخذ غذا در جوجه های تخمگذار وجود دارد.

نتیجه‌گیری

با توجه به نتایج مطالعه حاضر، به نظر می‌رسد احتمالا یک اثر هم‌افزایی بین اکسی‌توسین و آگونیست گیرنده‌های مو اپیوئیدی در کنترل مرکزی اخذ غذا در جوجه‌های تخمگذار وجود دارد که می­تواند پایه­ای برای مطالعات آتی در زمینه تنظیم مرکزی اشتها در جوجه­ها باشد. بدون شک تحقیقات بیشتری برای مشخص شدن مسیر(های) سلولی و مولکولی این تعامل مورد نیاز است.

تشکر و قدردانی

بدین وسیله نویسندگان از همکاری آزمایشگاه مرکزی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در به ثمر رسیدن این تحقیق تشکر و قدردانی می کنند.

تعارض منافع

نویسندگان این مقاله تعارضی در منافع ندارند.

مراجع

1.Simpson K. A.  Martin  N. M.  & Bloom  S. R. . Hypothalamic regulation of food intake and clinical therapeutic applications. Arquivos brasileiros de endocrinologia e metabologia 2009 : 53(2), 120–128.

2. Ter Horst G. J. de Boer P. Luiten P. G.  & van Willigen  J. D .  Ascending projections from the solitary tract nucleus to the hypothalamus. A Phaseolus vulgaris lectin tracing study in the rat. Neuroscience 1989 : 31(3), 785–797.

 

3. Ter Horst G. j . Luiten P. G. & Kuipers  F. Descending pathways from hypothalamus to dorsal motor vagus and ambiguus nuclei in the rat. Journal of the autonomic nervous system 1984 :  11(1), 59–75.
4. McCarthy J.C. Siegel  P.B.  A review of genetic and physiological Effects of selection in meat-type poultry. Anim. Breed 1983:  51, 87-94.
5. McConn B. R . Koskinen  A . Denbow  D. M .  Gilbert  E. R .  Siegel  P. B .  & Cline  M. A .  Central injection of oxytocin reduces food intake and affects hypothalamic and adipose tissue gene expression in chickens. Domestic animal endocrinology 2019 :  67, 11–20.
6. Arva S . Zendehdel  M .  Nezhad  Y.E. Ghalehkandi  J. G.  & Sharyar  H. A .  Role of Opioid Receptors on Food Choice and Macronutrient Selection in Meat-Type Chick. Int J Pept Res Ther  2016 :  22 .  219–228.
7. Verbalis J. G . Mangione  M. P .  & Stricker  E. M . Oxytocin produces natriuresis in rats at physiological plasma concentrations. Endocrinology 1991: 128(3), 1317–1322.
8. Rogers R. C . Hermann G. E. Oxytocin, oxytocin antagonist, TRH, and hypothalamic paraventricular nucleus stimulation effects on gastric motility. Peptides 1987 : 8(3), 505–513.
9. Olson B. R . Drutarosky  M. D. Chow  M. S .  Hruby V. J.  Stricker  E. M . & Verbalis  J. G. Oxytocin and an oxytocin agonist administered centrally decrease food intake in rats. Peptides 1991:  12(1), 113–118.
10. Filizola M . Devi L . A. Grand opening of structure-guided design for novel opioids.Trends in pharmacological sciences 2013: 34(1), 6–12.
11. Bungo T . Kawamura K . Izumi  T . Dodo  k.  Ueda  Hiroshi.  Feeding responses to μ-, δ- and κ-opioid receptor agonists in the meat-type chick. Pharmacology Biochemistry and Behavior 2004 : 78, 707-710  
12. Zendehdel M . Hassanpour S . Babapour  V . Charkhkar  S.  Mahdavi  M . Interaction between endocannabinoid and opioidergic systems regulates food intake in neonatal chicken. International Journal of Peptide Research and Therapeutics 2015 : 21, 289–297.
13. Baghaeikia, S. et al. Opioid receptor μ, not δ and κ, modulate food intake induced by ghrelin in laying chickens. Canadian journal of physiology and pharmacology 2022: 100(10), 983–992.
14. Alimohammadi S. Zendehdel M. Babapour V. Modulation of opioid-induced feeding behavior by endogenous nitric oxide in neonatal layer-type chicks. Veterinary research communications 2015: 39(2), 105–113.
15. Rahmani B. et al. Role of central opioid receptors on serotonin-Induced hypophagia in the neonatal broilers. Iranian Journal of Veterinary Science and Technology 2022: 14(1), 9-19.
16. Qi W. Ding, D. Salvi R. J. Cytotoxic effects of dimethyl sulphoxide (DMSO) on cochlear organotypic cultures. Hearing research 2008: 236(1-2), 52–60.

 

17. Olanrewaju H. Thaxton J. Dozier W. Purswell J. Roush W. Branton S. A review of lighting programs for broiler production. International journal of poultry science 2006: 5(4), 301-8.
18. Davis J. L. Masuoka D. T. Gerbrandt L. K. Cherkin A. Autoradiographic distribution of L-proline in chicks after intracerebral injection. Physiology & behavior 1979: 22(4), 693–695.
19. Olson B. R. Drutarosky M. D. Chow M. S. Hruby V. J. Stricker E. M. Verbalis J. G. Oxytocin and an oxytocin agonist administered centrally decrease food intake in rats. Peptides 1991: 12(1), 113–118.
20. Díaz-Cabiale Z. Narváez J. A. Petersson M. Uvnäs-Moberg K. Fuxe K. Oxytocin/alpha (2)-Adrenoceptor interactions in feeding responses. Neuroendocrinology 2000: 71(3), 209–218.
21. Lokrantz, C. M. Uvnäs-Moberg K. Kaplan J. M. Effects of central oxytocin administration on intraoral intake of glucose in deprived and nondeprived rats. Physiology & behavior 1997: 62(2), 347–352.
22. Gould B. R. & Zingg H. H. Mapping oxytocin receptor gene expression in the mouse brain and mammary gland using an oxytocin receptor-LacZ reporter mouse. Neuroscience 2003: 122(1), 155–167.
23. Arletti R. Benelli A. Bertolini A. Oxytocin inhibits food and fluid intake in rats. Physiology & behavior 1990: 48(6), 825–830.
24. Jonaidi H. Oloumi M. M. Denbow D. M. Behavioral effects of intracerebroventricular injection of oxytocin in birds. Physiology & behavior 2003: 79(4-5), 725–729.
25. Klockars A. Levine A. S. Olszewski P. K. Central oxytocin and food intake: focus on macronutrient-driven reward. Frontiers in endocrinology 2015: 6, 65.
26. Mobarakeh J. I. Takahashi K. Sakurada S. Kuramasu A. Yanai K. Enhanced antinociceptive effects of morphine in histamine H2 receptor gene knockout mice. Neuropharmacology 2006: 51(3), 612–622.
27. Stengel A. Taché Y. Role of brain NUCB2/nesfatin-1 in the regulation of food intake. Current pharmaceutical design 2013: 19(39), 6955–6959.
28. Kaneko K. Yoshikawa M. Ohinata K. Novel orexigenic pathway prostaglandin D2-NPY system--involvement in orally active orexigenic δ opioid peptide. Neuropeptides 2012: 46(6), 353–357.
29. Bungo T. Dodo K. Kawamura K. Izumi T. Ueda H. Effects of various mu- and delta-opioid ligands on food intake in the meat-type chick. Physiology & behavior 2005: 85(5), 519–523.
30. Khan M. S. Ohkubo T. Masuda N. Tachibana T. Ueda, H. Central administration of metastin increases food intake through opioid neurons in chicks. Comparative biochemistry and physiology. Part A, Molecular & integrative physiology, 2009: 153(2), 209–212.

 

31. Denbow D. M. Peripheral regulation of food intake in poultry. The Journal of nutrition 1994: 124(8 Suppl), 1349S–1354S.
32. Popiolek-Barczyk K. et al. Antinociceptive effects of novel histamine H₃and H₄receptor antagonists and their influence on morphine analgesia of neuropathic pain in the mouse. British journal of pharmacology 2018: 175(14), 2897–2910.
33. Dodo K. Izumi T. Ueda H. Bungo T. Response of neuropeptide Y-induced feeding to mu-, delta- and kappa-opioid receptor antagonists in the neonatal chick. Neuroscience letters 2005: 373(2), 85–88.
34. Vijayraghavan S. Wang M. Birnbaum S. G. Williams G. V. Arnsten A. F. Inverted-U dopamine D1 receptor actions on prefrontal neurons engaged in working memory. Nature neuroscience, 10(3) 2007: 376–384.
35. Carboni E. Tanda G. L. Frau R. Di Chiara G. Blockade of the noradrenaline carrier increases extracellular dopamine concentrations in the prefrontal cortex: evidence that dopamine is taken up in vivo by noradrenergic terminals. Journal of neurochemistry 1990: 55(3), 1067–1070.
36. Mobarakeh J. I. Takahashi K. Yanai K. Enhanced morphine-induced antinociception in histamine H3 receptor gene knockout mice. Neuropharmacology 2009: 57(4), 409–414.
37. Yang, J. et al. Oxytocin in the periaqueductal gray participates in pain modulation in the rat by influencing endogenous opiate peptides. Peptides 2011: 32(6), 1255–1261.
38. Gao L. Yu L. C. Involvement of opioid receptors in the oxytocin-induced antinociception in the central nervous system of rats. Regulatory peptides 2004: 120(1-3), 53–58.
39. Zubrzycka M. Fichna J. Janecka A. Inhibition of trigemino-hypoglossal reflex in rats by oxytocin is mediated by mu and kappa opioid receptors. Brain research 2005: 1035(1), 67–72.
40. Morris M. S. Domino E. F. Domino S. E. Opioid modulation of oxytocin release. Journal of clinical pharmacology 2010 50(10), 1112–1117.
41. Russo, R. et al. Central administration of oxytocin reduces hyperalgesia in mice: implication for cannabinoid and opioid systems. Peptides 2012: 38(1), 81–88.
42. Gu X. L. Yu L. C. Involvement of opioid receptors in oxytocin-induced antinociception in the nucleus accumbens of rats. The journal of pain 2007: 8(1), 85–90.
43. Xiao-Jun X. Wiesenfeld-Hallin Z. Is systemically administered oxytocin an analgesic in rats?. Pain 1994: 57(2), 193–196.
44. Klockars A. Levine A. S. Olszewski P. K. Central oxytocin and food intake: focus on macronutrient-driven reward. Frontiers in endocrinology 2015: 6, 65.

45. Olszewski, P. K. Complexity of neural mechanisms underlying overconsumption of sugar in scheduled feeding: involvement of opioids, orexin, oxytocin and NPY. Peptides 2009: 30(2), 226–233.