نگاهی به رابطه شعر و عرفان و مطالعه تطبیقی هفت وادی سلوک در شعر جامی و دیگر عرفاء

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 مرداد 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2023.1990946.2591

نویسندگان

آمنه یوسف نژاد ایرانی¹؛ فروغ جلیلی^{* 2}؛ برات محمدی²

¹دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

چکیده

مطالعات تطبیقی حوزه‎های مختلف بینارشته‎ای، مطالعاتی‎اند که در دهه‎های اخیر رشدی چشمگیر یافته‎اند. با نظر به ارتباط بین ادبیات و عرفان به عنوان دو مقوله هنری و شناختی، مطالعۀ عرفان در ادبیات و مظاهر آن را می‎توان جزو مطالعات تطبیقی شمرد. عرفان جهان‎نگری خاصی است که در ادبیات مجال بروز یافته است آنچنان که فلسفه، کلام و ... در ادبیات ظهور و نمود می‎یابد. بنابراین می‎توان مطالعات عرفانی در شعر را در مجموعه مطالعات تطبیقی گنجاند. بر این اساس با مطالعه‎ای تطبیقی در مقالۀ حاضر رابطۀ بین شعر جامی و کیفیت ظهور هفت وادی سلوک در شعر او را بررسی کردیم. عبدالرحمن جامی از شاعران عارف پر آوازۀ قرن نهم ه.ق است؛ میراث صوفیّه در شعر این شاعر عارف نمودی تام دارد و او مبانی فکری و دیدگاه‌های صوفیّه را بسیار در شعر خود منعکس کرده است. توجّه خاصّ او به عطار به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاعران عارف ایران، سبب شده است هفت وادی سلوک در شعر او نیز انعکاس یابد و شاعر دیدگاه‌های خود را در مورد هر یک از این هفت وادی؛ طلب، عشق، معرفت، استغناء، توحید، حیرت و فقر و فنا بیان دارد. با اینکه پژوهش‌ها در مورد عرفان جامی گسترده بوده و هر کدام بعدی از نگرش‌های عرفانی‌اش را مورد بررسی قرار داده‌اند ولی پژوهش حاضر سعی دارد با تکیه بر نقطه‌نظرهای شاعر در مورد این هفت وادی و با روشی توصیفی-تحلیلی به ابعادی از عرفان شاعر بپردازد که مورد کاوش قرار نگرفته است.

کلیدواژه‌ها

مطالعات تطبیقی؛ عرفان؛ شعر؛ جامی؛ هفت وادی سلوک