نمودهای سبک‌شناسی لایه‌ی ایدئولوژیک واژگان قلمِ سیّدضیاءالدّین طباطبائی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 15، شماره 55، شهریور 1402، صفحه 1-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2023.1981481.1713

نویسندگان

علی آسمند جونقانی^{* 1}؛ فاطمه فرهودی پور²

¹گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلام شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام شهر، ایران.

²پژوهشگر فرهنگستان زبان و ادب فارسی

چکیده

سیّدضیاءالدّین طباطبائی، یکی از عوامل کودتای اسفند 1299، از سیاستمداران تأثیرگذار تاریخ معاصر ایران است. زندگی سیاسی‌اش با فعالیت‌های مطبوعاتی‌ پیوندی تنگاتنگ دارد. از شانزده‌سالگی، با روزنامة ندای اسلام روزنامه‌نگاری را آغاز کرد؛ سپس شرق، برق و رعد را (تا کودتای 1299) منتشر کرد. او با زبانی تند و بی‌پروا به اشاعة اندیشه‌های انتقادی می‌پرداخت. دراین مقاله، لایه‌ی ایدئولوژیک واژگان نویسنده را به روش توصیفی تحلیلی با استناد به منابع روزنامه‌ای بررسی کرده‌ایم و با تفکیک سبک نویسنده ایدِئولوژی حاکم بر ذهن و زبان او را تحلیل کرده‌ایم. با توجّه به رویّة سیاسی او به این نتیجه دست‌یافتیم که چون مخاطبان اواولیای امور و سیاست‌گذاران بودند، جهان اندیشگانی او نگرش سیاسی یک طبقه اجتماعی را به‌عنوان یک کل، هدایت می‌کند و قلم اعتراضی او در جریانات مشروطه خواهی گزارش مناسبات جامعه و تغییر و تحولات اجتماعی و سیاسی است و زبان او جدی، انتقادی، صریح، تلخ و گزنده بوده است.

کلیدواژه‌ها

"سبک‌شناسی لایه‌ای"؛ "ایدئولوژی"؛ " لایه زبانی سیّدضیاءالدّین طباطبائی"؛ " روزنامه‌های (شرق؛ برق و رعد)"

مراجع

منابع

الهی، صدرالدین (۱۳۹۳). سیّد ضیاء: عامل کودتا. تهران: فردوس.

بارت، رولان (۱۳۶۸) نقد تفسیری. ترجمه محمدتقی غیاثی. چاپ دوم. تهران. بزرگمهر.

بشلر، ژان (۱۳۷۰) ایدئولوژی چیست؟ نقدی بر ایدئولوژی غربی. ترجمه علی اسدی. تهران. سهامی انتشار.

بهار، محمدتقی (۱۳۵۷). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران ـ انقراض قاجاریه. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

___________ (۲۵۳۶) سبک‌شناسی ج ۱. چاپ چهارم. تهران پرستو –امیرکبیر.

پروین، ناصرالدین (۱۳۹۸). پرسه در تاریخ روزنامه‌نگاری، تهران: ماهریس.

دوفرن، میکل (تابستان ۱۳۸۳). «سبک»، ترجمه احمد سمیعی، نامة فرهنگستان. ش ۲۱. ص ۸۶ ـ ۱۰۲.

درپر، مریم (۱۳۹۳) لایه‌های موردبررسی در سبک‌شناسی انتقادی داستان کوتاه و رمان. مجله جستارهای زبانی. شماره ۲۱. صص ۶۵-94.

یوسفیان دارانی، سـودابه. رشیدی، مرتضی. خراسانی، محبوبه (۱۳۹۵) تحلیل ایدئولوژیک غـزل اجتمـاعی دوره مشـروطه. مجله پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی دوره ۷ صص ۲۲۵-249.

رشیدیان، عبدالکریم (۱۳۹۳) فرهنگ پسامدرن. تهران. نشر نی.

رضوانی، محمد اسماعیل (۱۳۷۱) سیری کوتاه در تاریخچه روزنامه‌نگاری سید ضیاءالدین طباطبایی. گنجینه اسناد. بهار و تابستان. شماره ۵ و ۶ صص ۶۲-71.

طباطبائی، سیّد ضیاءالدین (۱۳۲۹). تعلیمات مدنیّه. تهران: فاروس.

________________۱۲۸۸ روزنامه ندای اسلام.

_______________(۱۳۲۷) روزنامه شرق.

________________ (۱۳۲۸) روزنامه برق.

______________________ ۱۳۲۸ روزنامه‌های رعد.

_____________________ (شوّال ۱۳۶۲ ق). شعائر ملّی، ضمیمه رعد امروز.

فتوحی رود معجنی، محمود (۱۳۹۰) سبک‌شناسی. تهران انتشارات سخن.

_____________________ (۱۳۹۱) سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران. سخن.

کاوسی، هوشنگ (۱۳۲۳). یک صفحه از تاریخ مشروطیت ایران ـ جریان مشروح دو روز تاریخی ۱۶ و ۱۷ اسفند ۱۳۲۲.

مستوفی، عبدالله (۱۳۸۶). شرح زندگانی من ـ تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاری. تهران: هرمس.

مکّی، حسین (۱۳۶۱). تاریخ بیست‌ساله ایران، جلد اوّل، تهران: نشر ناشر.

وردانک، پیتر (۱۳۹۳) مبانی سبک‌شناسی ترجمه محمد غفاری چ دوم. تهران نی.

همایی، جلال‌الدین (۱۳۶۸) فنون بلاغت ادبی. چ ۲۶. تهران. هما.

 [بی‌نام]، [بی‌تا]. فرزند انقلاب ایران یا ترجمه حال آقای سیّدضیاءالدّین طباطبائی رئیس‌الوزرای اسبق ایران. نشریه حزب وطن. [تهران]: چاپخانه بانک ملّی.