جنبش جنگل و تأثیر آن بر ادبیات معاصر

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 57، مهر 1402، صفحه 87-113   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1936640.2315

نویسندگان

پروانه قلیزاده¹؛ سید سعید احدزاده کلوری^{* 2}؛ محمد رضا شاد منامن³؛ جهاندوست سبزعلیپور⁴

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، گیلان، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

⁴دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.

چکیده

جنبش جنگل، در پی ناکامی انقلاب مشروطه، در آخرین سال‌های قرن سیزدهم هجری شمسی، به رهبری میرزا کوچک­خان و با اهداف مبارزه با خودکامگی شاه و عمال حکومت، بیرون راندن اشغالگران روس و انگلیس از صفحات شمالی کشور و حمایت از مردم ستم­دیده در برابر درباریان فاسد، مالکان ستم­پیشه و تاجران مال­اندوز، تشکیل گردید. عمر این نهضت، به دلیل هجوم‌های خودی و بیگانه به آن بسیار کوتاه بود. اما مردمی بودن نیروها و اهداف انسانی نهضت، سبب نفوذ باورنکردنی آن در میان کشاورزان و صنعتگران شد و در همان حال بر نهادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اثر عمیقی به جای گذاشت و زمینه ­ساز نوعی از ادب مقاومت در ایران گردید که در قالب شعر و ادبیات داستانی عرضه شد. داده‌های این پژوهش با روش کتابخانه­ای فراهم آمده و با استفاده از ابزار تحلیل محتوا و روش کیفی، تحلیل و توصیف شده است. انجام این پژوهش از آن جهت ضرورت دارد که یکی از گره‌گاه‌های مبارزات مردم ایران نوای آزادی می‌پردازد. هدف نویسندگان نشان دادن نحوه و میزان بازتاب رویدادهای قیام جنگل در ادبیات معاصر بوده است. می‌بینیم تلاش حکومت پهلوی برای مخدوش کردن چهرۀ میرزا نهضت او، بی‌ثمر ماند و بسیاری از شاعران و نویسندگان، در تمام لحظه‌های تاریخ‌ساز، از قیام جنگل و رهبر آن سخن­گفته و آن به مثابۀ وسیله‌ای برای تداوم مبارزات مردم، بهره­برده‌اند.

کلیدواژه‌ها

جنبش جنگل؛ دولت؛ شهادت؛ تأثیر بر ادبیات

مراجع

کتاب‌ها آرونوا، م.ر. و اشرافیان، ک.ز. (2536) دولت نادرشاه، مترجم حمید امین، تهران: شبگر. آرین‌پور‏ یحیی (1351) از صبا تا نیما، جلد 2، تهران: کتاب‌های جیبی. ابتهاج، هوشنگ (1371) آینه در آینه، به انتخاب محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: نثر چشمه. اسفندیاری، علی (1376) نامه‌های نیما، تدوین سیده مینا میرهادی (یوشیج)، تهران: نگاه. اسفندیاری، علی (نیما یوشیج)(1397) مجموعۀ کامل اشعار، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه. تادیه، ژان ایو (1378) نقد ادبی در قرن بیستم، مترجم مهشید نونهالی، تهران: نیلوفر. ترابی، علی اکبر (1376) جامعه شناسی ادبیات فارسی، تبریز: فروغ آزادی. چدویک، چارلز (1375) سمبولیسم، مترجم مهدی سحابی، تهران: مرکز. حسینی، سیدحسن (1399) مجموعه کامل اشعار، تهران: کتاب آبی. حمیدیان، سعید (1381) داستان دگردیسی، تهران: نیلوفر. دایرةالمعارف فارسی (1383) به سرپرستی غلامحسین مصاحب، تهران: جیبی. رائین، اسماعیل (1352) حیدرخان عمواوغلی، تهران: جاویدان. رضازاده ملک، رحیم (1352) حیدرخان عمواوغلی، تهران: دنیا. رواسانی، شاپور (1389) جنبش جنگل، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد 19، تهران: انتشارات دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. سپانلو، محمدعلی (1381) بازآفرینی واقعیّت، تهران: نگاه. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380) شعر معاصر عرب، تهران: سخن. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386) زمینۀ اجتماعی شعر فارسی، تهران: اختران و زمانه. عابدینی، حسن (1369) صدسال داستان نویسی در ایران، تهران: تُندر. عبد علی، محّمد (1374) فرهنگ شعر نیما، تهران: فکر روز. علوی، بزرگ (1357) نامه‌ها، تهران: امیر کبیر و سپهر. فخرایی، ابراهیم (1353) گیلان در جنبش مشروطیت، تهران: جیبی. فخرایی، ابراهیم (1354) سردار جنگل، تهران: جاویدان. قاسم‌نژاد، علی (1376) ادبیات متعهد، فرهنگنامه ادبی فارسی، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: ارشاد اسلامی. کریمی حکاک، احمد (1384) طلیعۀ تجدد در شعر فارسی، مترجم مسعود جعفری، تهران: مروارید. کشاورز، کریم (1347) گیلان، تهران: ابن سینا. کوش آبادی، جعفر (1357) کوچک خان، تهران: نیل. گلسرخی، خسرو (1373) ای سرزمین من، به کوشش کاوه گوهرین، تهران: نگاه. مهجوریان نمازی، علی‌اکبر (1376) فرهنگ واژه‌های مازندرانی در اشعار فارسی نیما، در «ری را»، به کوشش عباس قزوان چاهی، تهران: معین. میرزا، ایرج (2536) کلیات، به اهتمام محمّد جعفر محجوب، تهران: اندیشه. میرصادقی، جمال و ذوالقدر میمنت (1377) واژه نامۀ هنر داستان نویسی، تهران: مهناز. هال، کالوین اس و نورد بالی، ورنون جی (1375) مبانی روانشناسی تحلیلی یونگ، مترجم محمد حسین مقبل، تهران: جهاد دانشگاهی. یاحقی، محمد جعفر (1385) جویبار لحظه‌ها، تهران جامی. مقالات جدیدی، حمیدرضا، و ماهیار، عباس. (1390). فرخی یزدی و بازتاب وقایع مشروطیت در شعرش. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 3(9)، 103-124.