کنکاشی زبان شناسانه بر سه سرآغاز در شاهنامه فردوسی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 57، مهر 1402، صفحه 434-449   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1972381.2617

نویسندگان

سیده مریم موسوی¹؛ ثوراله نوروزی داودخانی^{* 2}؛ علی محمد موذنی³؛ نصرالله زیرک⁴

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

⁴استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رشت،دانشگاه آزاد اسلامی،رشت، ایران .

چکیده

دانش زبان­شناسی نوین و سره کردن متون ادبی که زبان­شناسان از آن با سرنامۀ «گفتمان نقدگرا از دیدگاه نشانه­شناسی معنایی» یاد می‌کنند، چنان است که سره­کنندۀ نوشتار به دنبال شناخت ژرف مایۀ لایه‌های گوناگون اندیشه و فضای آفرینش متون فراتر از جمله‌ها می‌گردد و بافت سخن را با توجه به جایگاه هنری و موقعیت آن به کنکاشی زبان­شناسانه می‌کشد و بینش فرامتنی نگارنده یا سراینده را آشکار می‌سازد.
بنابراین، نگارنده این گفتار بینش نهفته در لایه‌های زبانی سه سرآغازنامه را در گران­سنگ­ترین سروردۀ حماسی زبان فارسی که همانا «شاهنامه» نام گرفته با سرنامه‌های «به نام خدا» و غمنامه‌های «رستم و سهراب» و «رستم و اسفندیار» را با روش (توصیفی– تحلیلی) به کنکاش گفتمان نقدگرا گرفته است.

کلیدواژه‌ها

کنکاش گفتمان نقدگرا؛ نشانه شناسی؛ معناشناسی گفتمانی؛ لایۀ کاربردشناسی

مراجع

کتاب‌ها سید رضی (1368) نهج البلاغه، ترجمه علّامه سیّد جعفر شهیدی، تهران: انتشارات آموزش و انقلاب اسامی. شعیری، حمیدرضا و وفایی، تران (1388) راهی به نشانه-معناشناسی سیّال، تهران: علمی‌ فرهنگی. فردوسی، ابوالقاسم (1386) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، جلد 1 و2 و 5، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. فرکلاف، نورمن (1390) تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمۀ گروه مترجمان، جلد 3، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها. معین، محمّد (1357) فرهنگ معین، جلد 2، تهران: انتشارات امیرکبیر. مکاریک، ایرناریماد (1393) دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: نشر آگه. مولانا جلال الدین (1363) مثنوی معنوی، جلد 2، تهران: انتشارات مولی سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. مقالات تمیم‌داری، احمد. (1382). نشانه‌شناسی و ادبیات. پژوهش نامۀ انسانی، 37 (2) 47-55. حسن‌زاده میرعلی، عبدالله، و کنعانی، ابراهیم. (1390). بررسی الگوی نشانه معناشناسی گفتمانی در شعر قیصر امین‌پور. پژوهش‌های ادب عرفانی، 5(2)، 115-136. کلانتری، صمد، عباس‌زاده، محمد، سعادتی، موسی، پورمحمد، رعنا، و محمدپور، نیر. (1388). تحلیل گفتمان: با تاکید بر گفتمان انتقادی به عنوان روش تحقیق کیفی. مطالعات جامعه‌شناسی، 2(4)، 7-28.