واکاوی ویژگی‌های صحن آفتاب‌گیر مطلوب بر مبنای دمای عملکردی و شبیه‌سازی انرژی در روستاهای کوهستانی (موردپژوهی: روستاهای شمیرانات تهران)

دو فصل‌نامه فضای زیست

مقاله 5، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 5، شهریور 1402، صفحه 91-116   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22094/lsj.2023.704901

نویسندگان

سپیده بابازاده سلوط¹؛ منصوره طاهباز^{* 2}؛ لیلی کریمی فرد³؛ سیدامیر منصوری⁴

¹معماری، هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران

²گروه ساختمان، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

⁴گروه معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

کوچه‌پس‌کوچه‌های روستا راوی مردمانی است که روزگار نه‌چندان دور خالق معماری بودند که امروز بستر مطالعاتی پژوهشگران بسیاری برای آبادی ایران است. آنچه باعث این توجه می‌شود، دستاوردی است که حاصل سال‌ها تجربه زیستی است. این پژوهش به یکی از اساسی‌ترین مؤلفه‌های اقلیمی یعنی توجه به انرژی خورشیدی در کالبد خانه‌های روستایی مناطق سرد و کوهستانی می‌پردازد. توجه به صحن آفتاب‌گیر در خانه‌های روستایی اگرچه معطوف به گذشته است؛ اما توجه به انرژی خورشیدی محدود به زمان نیست و برای حفظ خویشاوندی بین ساختارها و بهینه‌سازی مصرف انرژی، تأمل در الگوهای بومی برای روستا حیاتی و ارزشمند است. هدف اصلی این پژوهش شناخت صحن آفتاب‌گیر و ویژگی‌های مؤثر در عملکرد آن است. پرسش اساسی این پژوهش این است که صحن آفتاب‌گیر مطلوب در روستاهای سرد و کوهستانی چه ویژگی‌هایی دارد و وابسته به چه عواملی است؟ و ساخت‌وسازهای جدید چه نقشی بر کیفیت آن دارد؟ این پژوهش از نظر هدف، یک پژوهش کاربردی است و از نظر ماهیت، یک پژوهش کیفی - کمی است. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و بخش قابل‌توجه آن به‌صورت میدانی بوده است. ضمن مشاهدات و گفتگو با اهالی، نمونه‌ای از خانه‌های بومی منتخب از جامعه آماری، توسط نرم‌افزار دیزاین بیلدر در راستای پاسخ به مسئله شبیه‌سازی شده است. طبق نتایج حاصل از پژوهش، کیفیت صحن آفتاب‌گیر و میزان تأثیر آن در ایجاد خرد اقلیم مطلوب وابسته به عوامل متعددی است. ساخت‌وسازهای جدید بدون توجه به لفاف خورشیدی، سایه ناخواسته زمستانی ایجاد می‌کنند که باید ملزم به رعایت ضوابطی باشند. ایده استفاده از صحن آفتاب‌گیر مناسب اقلیم‌های سرد است که نیاز به تشدید جریان انرژی به داخل ساختمان وجود دارد؛ ازاین‌رو استفاده‌کردن از صحن آفتاب‌گیر، یک فضای کنترل نشده را ایجاد خواهد کرد که هم در تأمین انرژی شرکت نموده و هم با کاهش اختلاف دما، هدررفت حرارتی را کاهش خواهد داد.

کلیدواژه‌ها

صحن آفتاب‌گیر؛ خرد اقلیم؛ مسکن روستایی؛ روستاهای کوهستانی؛ شبیه‌سازی انرژی

مراجع