بررسی و سنجش تاثیر فایده‏ گرایی قتل عمد در کیفیت و میزان مجازات مرتکب آن

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 4، شماره 1(پیاپی13)، دی 1402، صفحه 55-73   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد جوان بخت¹؛ زهرا تجری موذنی²

¹دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. [e-mail]

²استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران. (نویسنده مسئول): [e-mail]

چکیده

قتل واژه‏ای کلی است که به همه قتل‏های غیر قانونی نسبت داده می‏شود از جمله قتل عمد و قتل غیر عمد که گاه دربردارنده نوعی فایده برای مرتکب است. همه قتل‏ها عمدی نیستند بلکه برخی غیرعمدی‏ و برخی نیز قانونی‏اند مانند ارتکاب قتل به دلیل دفاع مشروع و یا تهاجم فرد دیوانه که علیرغم عامدانه بودن، موجه تلقی می‏شوند. قتل عمد، سلب حیات دیگری همراه با سوء نیت است. بزه‏دیده اولیه در این جرم که بزرگترین سرمایه زندگی خود یعنی جانش را از دست می‏دهد گاه خود زمینه ارتکاب جرم را پدید می‏آورد و در نتیجه، ایجاد‏کننده انگیزه در قاتل، خود وی می‏باشد. بنابراین، ایجاد موقعیت و اوضاع و احوال مساعد برای ارتکاب جرم از سوی مقتول، که وضعیت خطرناکی را برای قاتل بوجود می‏آورد و او نیز به ناچار دست به ارتکاب جرم می‏زند، قتل را دارای سود و فایده به نفع فاعل جرم می‏نماید. هدف نوشتار حاضر تبیین و تشریح نوع برخورد فقه امامیه و به تبع آن حقوق کیفری موضوعه با مرتکبین قتل مبتنی بر فایده است. یافته‏های ناشی از مطالعه توصیفی-تحلیلی منابع فقهی و حقوقی مرتبط، نشان می‏دهد که این عنوان نوظهور جرم‏شناختی، پیش از این در فقه امامیه و حقوق کیفری نیز مورد توجه صاحبان اندیشه قرار داشته و آنها مرتکبان چنین رفتار مجرمانه‏ای را چندان قابل سرزنش ندانسته و برخوردی سهل‏گیرانه و چشم‏پوشانه و گاه تقلیل‏گرایانه داشته‏اند که همین موضع در قانون جزای موضوعه نیز اتخاذ شده است.

کلیدواژه‌ها

"؛ قتل عمد"؛ فایده گرایانه"؛ فقه"؛؛ "؛ حقوق کیفری"

مراجع