واژه‌ها و اصطلاحات کشاورزی سنّتی در دهاقان با تکیه بر کاشت گندم و جو

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 40، تیر 1402، صفحه 1-23   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2023.1962408.1515

نویسندگان

زهره اسدیان¹؛ مریم محمودی^{* 2}؛ پریسا داوری³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

چکیده

دهاقان از زمان‌های گذشته یکی از مناطق خوش آب و هوا، حاصلخیز و مستعد برای کشاورزی بوده است. با توجه به حاصلخیزی زمین‌های دهاقان، مردم در گذشته به شکل ارباب و رعیتی و خرده‌مالکی به کشت گندم، جو، حبوبات و غیره به شکل سنتی مشغول بودند که با روی کار آمدن وسایل کشاورزی، این حرفه شکل جدیدی به خود گرفت. کشاورزی به شکل سنتی با واژه‌­ها و اصطلاحات خاصی همراه بوده که هنوز این واژه‌ها و اصطلاحات در بین مردمان قدیمی و افراد میان‌سال باقی مانده است. نگرانی نابودی این واژه‌ها و اصطلاحات و لزوم حفظ آن‌ها، نگارندگان این مقاله را به جمع‌آوری برخی از این واژه‌­ها، واداشت. این پژوهش با استفاده از روش میدانی و کتابخانه‌­ای به بررسی واژه‌ها و اصطلاحات مربوط به کاشت و برداشت، سروده‌های گندم‌کاران، ضرب‌المثل­­‌ها و شیوۀ آبیاری محصولات کشاورزی با تکیه بر کشت گندم و جو در دهاقان پرداخته است. از بررسی مجموعه اعتقادات و نیز واژه­‌ها و اصطلاحات رایج در میان کشاورزان دهاقان روشن می‌­شود که این شهر، فرهنگی دیرپا و اصیل دارد و مجموعه‌­ای از آیین‌­ها و واژه‌­ها و اصطلاحات بسیار کهن و ناب را حفظ کرده است.

کلیدواژه‌ها

کشاورزی؛ آبیاری؛ اصطلاح؛ دهاقان

مراجع

- الاصفهانی، محمدمهدی بن محمدرضا(1368). نصف جهان فی تعریف الاصفهان. تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. تهران: انتشارات امیر کبیر.

- انوری، حسن(1385). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.

- برهان، محمدحسین بن خلف(1391). برهان قاطع. تصحیح محمد معین. تهران: امیرکبیر.

- بیهقی، حسینعلی(1365). پژوهش و بررسی فرهنگ عامّه ایران. مشهد: آستان قدس رضوی.

- جمالزاده، محمدعلی(1382). فرهنگ لغات عامیانه. تهران: سخن.

- حسام­‌پور، سعید، و جباره ناصرو، عظیم(1387). واژه‌ها و اصطلاحات کشاورزی در گویش سرخی منطقۀ کوهمره‌سرخی فارس. گویش‌­شناسی، 1(7)، 162-173.

- خواجه پور، محمدرضا(1384). اصول و مبانی زراعت. چاپ دهم. اصفهان: جهاد دانشگاهی.

- دوستی، شهرزاد(1386 ). گندم­کاری در آئینه شعر عامیانه. فرهنگ مردم ایران.

- دهخدا، علی اکبر(۱۳۷۷). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران

- دهخدا، علی اکبر(1374). امثال و حکم. چاپ هشتم. تهران: امیرکبیر.

- راعی، پیمان .(1388). اصطلاحات و واژه‌های کشاورزی و باغداری در گویش قمشه(شهرضا). فرهنگ مردم، 2(31و 32)، 153 - 168.

- شکوری‌زاده بلوری، ابراهیم(1380). دوازده هزار مثل فارسی و سی هزار معادل آن­ها. چاپ دوم. مشهد: آستان قدس رضوی.

- رشیدی، عبدالرشیدبن عبدالغفور(1386). فرهنگ رشیدی. مقدمه و تصحیح اکبر بهداروند. تهران: سیمای دانش.

- عناقه، عبدالرحیم، و محمدی، اصغر(1381). سیمای دهاقان. تهران: پیراسته.

- لمتون، ا.ک.س(۱۳۴۵). مالک و زارع. ترجمۀ منوچهر امیری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

- محمدی، اصغر(1374). بررسی عوامل مؤثر در بیکاری و ایجاد زمینه های اشتغال در منطقۀ دهاقان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان.

- مسیبی، محمد(۱۳۷۶). مقدمه‌ای بر شیوه‌­های کشاورزی سنتی مردم شهرستان گلپایگان (واژه‌ها و اصطلاحات کشت گندم). نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 2(۱۰ و ۱۱)، 141-164.

- معین، محمد(1375). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.

- ناصح، محمدامین(1389). گویش‌شناسی: دریچه­ای به سوی مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی ادبی. نخستین همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای، بیرجند.

-  نصوحی، غلامحسین(۱۳۸۶). هواشناسی و محصولات کشاورزی. اصفهان: نصوح.