انجام آزمایشات منجر به مرگ یا نقص عضو جانوران در فقه شیعه

فقه و تاریخ تمدّن

دوره 9، شماره 1، فروردین 1402، صفحه 18-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

ناهید دهقان عفیفی^*

گروه معارف اسلامی.دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

جانوران به صورت های مختلف به انسان خدمت رسانی نموده اند. این موجودات با تامین نیازهای انسان خدمات شایسته ای را انجام داده و از دیرباز تاکنون مورد توجه آدمی بوده اند. در این میان برخی بهره برداری ها ظاهراً با حقوق اساسی جانوران در منافات می باشد. کشتار جانوران برای خوردن و یا از میان بردن زیان آنها، از جمله احتیاجات انسان به شمار می رود. ولی پیشرفت علم و تکنولوژی از طرفی، و نیز نیاز به درمان بیماری ها، انسان را به سمت حیوانات کشیده است. جانوران به دلیل شباهت های آناتومی، حیات نباتی و دیگر مؤلفه های وجود مادی، مورد توجه دانشمندان علوم مختلف از جمله پزشکی، ژنتیک و دیگر عرصه ها قرار گرفته و هدف آزمایش های مختلف بوده اند. حیوانات آزمایشگاهی حیواناتی هستند که با هدف شناسایی و ارزیابی خطرها و عارضه های ناشی از مواد شیمیائی و داروهای جدید، مورد استفاده قرار می گیرند. مسلم است که فساد و تباهی هر آنچه به عنوان نعمتی الهی به شمار می رود، ممنوع است. از طرفی آزار رساندن به حیوانات و کشتار بی دلیل آنها عملی محکوم شمرده می شود. پس انجام هر آزمایشی می تواند از دیدگاه عقل و دین حرام باشد. ولی به نظر می رسد حفظ جان انسان در صورت اضطرار اهمیتی به مراتب بیشتر از موجودات دیگر داشته باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که عقل بشر و شریعت اسلام با شرایطی استفاده از حیوانات را مجاز شمرده و بهره برداری از آنها را منوط به وجود ضرورت های عقلی نموده است. پس استفاده از جانوران در آزمایش های منتهی به مرگ یا نقص عضو و در کل هر آنچه موجب آزار آنان شود، باید دارای مصلحتی اهم و مرجح باشد. در غیر این صورت عقل و شرع اجازه چنین استفاده ای از جانوران را نمی دهد. این تحقیق بر پایه منابع کتابخانه ای و متون وحیانی با روش تحلیلی- توصیفی نگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها

آزمایش؛ نقص عضو؛ فقه؛ مصلحت