مقایسه اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر پاسخ به مداخله و مداخله یکپارچگی حسی_حرکتی بر زبان شناختی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان با اختلال یادگیری

پژوهش های کاربردی در علوم رفتاری

دوره 14، شماره 54، اسفند 1401، صفحه 7-29   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/sbq.2023.705372

نویسندگان

محدثه کارگر مطلق^{* 1}؛ فائزه جهان²؛ حسن اسدزاده³

¹. دانشجوی دکتری رشته روان شناسی تربیتی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران .

²استادیار گروه روان شناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران . )نویسنده مسئول( [e-mail]

³دانشیار گروه روان شناسی تربیتی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

چکیده
هدف پژوهش، مقایسه اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر پاسخ به مداخله و مداخله یکپارچگی
حسی_حرکتی بر زبان شناختی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان با اختلال یادگیری بود. روش پژوهش
نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون_پس آزمون با گروه کنترل و دوره پیگیری بود. جامعه آماری
دانش آموزان دارای اختلال یادگیری مراجعه کننده به مرکز اختلالات یادگیری وابسته به اداره آموزش و
پرورش شهر سمنان در سال تحصیلی 1401 - 1400 بودند. تعداد 45 دانش آموز به روش نمونه گیری
هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه 15 نفره )دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل(
جایگزین شدند. گروه های آزمایش مدت 8 جلسه 60 دقیقه ای تحت مداخله قرار گرفتند. گروه کنترل
مداخله ای دریافت نکرد. دوره پیگیری پس از گذشت 3 ماه انجام شد. ابزار سنجش پرسشنامه تحول
زبانی نیوکامر و هامیل ) 1997 ( و استفاده از معدل کارنامه های ماهانه برای سنجش عملکرد تحصیلی
بود. داده ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر توسط نرم افزار SPSS-26 تجزیه و تحلیل
شد. یافته ها نشان داد نمره زبان شناختی و عملکرد تحصیلی بین گروه های آزمایش و کنترل تفاوت
معناداری دارد ) 05 / 0 > P (. بر اساس نتایج، هر دو مداخله اثربخش بوده و پایداری اثر داشتند، اما
آموزشی مبتنی بر پاسخ به مداخله بر متغیرهای پژوهش اثربخشی بیشتری داشت. بنابراین می توان
نتیجه گرفت که مداخله آموزشی مبتنی بر پاسخ به مداخله و مداخله یکپارچگی حسی_حرکتی
می توانند به عنوان مداخله ای سودمند برای کمک به دانش آموزان دارای اختلال یادگیری و بهبود زبان
شناختی و عملکرد تحصیلی در مدارس ابتدایی و مراکز مشکلات یادگیری استفاده شوند.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه ها: پاسخ به مداخله؛ مداخله ی یکپارچگی حسی_حرکتی؛ زبان شناختی؛ عملکرد تحصیلی؛ اختلال یادگیری

مراجع

منابع
ابراهیمی، محمدصبور؛ علیزاده، حمید؛ غباری بناب، باقر؛ دستجردی کاظمی، مهدی. ) 1400 (. تدوین
برنامه مبتنی بر الگوی پاسخ به مداخله و ارزیابی اثربخشی آن بر بهبود مهارت حل مسئله ریاضی
دانش آموزان با اختلال ریاضی. مجله مطالعات ناتوانی، 11 ( 1 ،) 138 - 126 .
امین آبادی، زهرا؛ علیزاده، حمید؛ احمدی قوچان عتیق، سهیلا. ) 1400 (. اثربخشی برنامه آموزشی
مبتنی بر پاسخ به مداخله در عملکرد ریاضی دانش آموزان پایه سوم ابتدایی. فصلنامه کودکان
استثنایی، 21 ( 2 ،) 134 - 123 .
پرهون، کمال؛ علیزاده، حمید؛ حسن آبادی، حمیدرضا؛ دستجردی کاظمی، مهدی. ) 1398 (. نیمرخ
شناختی و زبان شناختی دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه و مشکل یادگیری. روانشناسی افراد
استثنایی 9 ( 34 ،) 29 - 1 .
سیدی، ملکه سادات؛ طباطبائی، سمانه سادات؛ طباطبائی، تکتم سادات؛ شهابی زاده، فاطمه. ) 1400 (. اثر
بخشی آموزش تقویت حواس پنج گانه بر توانمندی شناختی و مهارت های اجتماعی دانش آموزان با
اختلال یادگیری ریاضی. فصلنامه سلامت روان کودک، 8 ( 2 ،) 61 - 46 .
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه. ) 1393 (. کتاب روش های تحقیق در علوم رفتاری. انتشارات
آگه.
شاه محمدی، مهدی؛ انتصار فومنی، غلامحسین؛ حجازی، مسعود؛ اسدزاده، حسن. ) 1398 (. تأثیر برنامه
یکپارچگی حسی بر هوش غیرکلامی، توجه و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری
ریاضی. ناتوانی های یادگیری، 9 ( 1 ،) 115 - 93 .
سلیمی، نسترن؛ نصرتی، فاطمه؛ غباری بناب، باقر. ) 1400 (. اثربخشی تمرین های یکپارچگی حسی-
حرکتی بر تعادل و جهت یابی دانش آموزان با آسیب بینایی. فصل نامه پژوهش های کاربردی
روانشناختی، 12 ( 2 ،) 184 - 173 .
شمسی، عبدالحسین؛ قمرانی، امیر. ) 1399 (. اثربخشی والدگری مبتنی بر مهارت های سازمان دهی بر
مهارت های سازمان دهی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان با اختلال کم توجهی و بیش فعالی.
توانمندسازی کودکان استثنایی، 11 ( 2 ،) 35 - 23 .
حسن زاده، سعید؛ مینایی، اصغر. ) 1380 (. انطباق و هنجاریابی آزمون رشد زبان برای کودکان
فارسی زبان. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 1 ( 1 ،) 51 - 35 .
طالبی طادی، وحید؛ آقایی، اصغر. ) 1400 (. مقایسه رابطه حافظه فعال و حافظه کاذب در دانش آموزان
مبتلابه اختلال یادگیری خواندن و دانش آموزان عادی. فصلنامه کودکان استثنایی، 21 ( 1 ،) 114 -
103 .
عنایتی، مهناز؛ رئیسى، زهره. ) 1401 (. اثربخشی بازی درمانی والد کودک بر بهبود عملکرد خواندن در -
دانش آموزان 8 تا 10 ساله درگیر با اختلال یادگیری. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، 19 ( 46 ،)
113 - 100 .
26 / مقایسه اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر پاسخ به مداخله و مداخله یکپارچگی…
عبدالمحمدی، کریم؛ غدیری صورمان آبادی، فرهاد. ) 1400 (. بررسی میزان اثربخشی برنامه آموزش
کارکردهای اجرایی بر ضرب آهنگ شناختی کند. فصلنامه کودکان استثنایی، 21 ( 2 ،) 88 - 77 .
فرامرزی، سالار؛ محمدزاده، عادل. ) 1396 (. اثربخشی مداخله هدفمند خواندن مبتنی بر پاسخ به
مداخله بر درک مطلب دانش آموزان با ناتوانی یادگیری ویژه. روانشناسی افراد استثنایی، 7 ( 27 ،)
208 - 185 .
فتحی، داود؛ فرامرزی، سالار؛ افتخار صعادی، زهرا؛ نادری، فرح؛ زرگر، یدالله. ) 1400 (. اثربخشی مداخله
هدفمند خواندن مبتنی بر پاسخ به مداخله بر نگرش تحصیلی دانش آموزان نارساخوان پایه سوم
ابتدایی. مجله علمی پژوهان، 20 ( 1 ،) 32 - 24 .
کامران، اصغر؛ مقتدایی، کمال؛ عبدالی، زهره؛ سلامت، منصوره. ) 1396 (. تأثیر آموزش توجه بر بهبود
عملکرد تحصیلی دانش آموزان مبتلا به اختلال نارسانویسی. فصلنامه سلامت روان کودک، 4 ( 1 ،)
55 - 46 .
کریمی بحرآسمانی، ارسلان؛ چرامی، مریم؛ شریفی، طیبه؛ غضنفری، احمد. ) 1400 (. مقایسه اثربخشی
مداخله حافظه فعال و یکپارچگی حسی حرکتی بر عملکرد ریاضی دانش آموزان با اختلال -
یادگیری ریاضی. توانمندسازی کودکان استثنایی، 12 ( 1 ،) 53 - 43 .
کریمی لیچاهی، رقیه؛ اکبری، بهمن؛ حسین خانزاده، عباسعلی؛ اسدی مجره، سامره ) 1400 (. اثربخشی
آموزش یکپارچگی حسی حرکتی بر حافظه ی فعال و هماهنگی دیداری حرکتی دانش آموزان
نارساخوان. تعلیم و تربیت استثنایی، 1 ( 161 ،) 172 - 165 .
ورنوسفادرانی، عباس؛ پرهون، کمال؛ پوشنه، کامبیز ) 1395 (. اثربخشی یکپارچگی حسی حرکتی بر -
عملکرد تعادلی و خواندن کودکان نارساخوان. تحقیقات علوم رفتاری، 14 ( 2 ،) 263 - 257 .
همیوند، لیلا؛ علیزاده، حمید؛ فرخی، نورعلی؛ و کاظمی، فرنگیس. ) 1399 (. اثربخشی برنامه مداخله
روانی اجتماعی بر سرعت و دقت پردازش اطلاعات دانش آموزان دارای ضرب آهنگ شناختی کند. -
فصلنامه سلامت روان کودک، 7 ( 2 ،) 119 - 108 .
یاراحمدی، یحیی؛ نادری، ناهید؛ اکبری، مریم؛ یعقوبی، ابوالقاسم. ) 1398 (. اثربخشی برنامه آموزشی
مبتنی بر تاب آوری تحصیلی در تعلل ورزی تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان. تدریس
پژوهی، 7 ( 1 ،) 233 - 249 .
Burns, M., Jimerson, S., VanDerHeyden, A, & Deno, S. (2007). Toward a unified response-to-intervention model: multi-tiered. In: Jimerson SR, Burns MK, VanDerHeyden AM; editors. Handbook of response to intervention. Boston, MA: Springer; https://doi.org/10.1007/978-1-4899-7568-3_41.
Berninger, V., Abbott, R., Cook, C. R., & Nagy, W. (2017). Relationships of Attention and Executive Functions to Oral Language, Reading, and Writing Skills and Systems in Middle Childhood and Early Adolescence. Journal Learning Disability, 50(4), 434-449
Carsone, B., Smith, B. (2022). Sensory Processing and Visual Motor Integration of Children with Autism. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 103(12), 85-97.
Critz, C., Blake, K., & Nogueira, E. (2015). Sensory processing challenges in children. Journal Nurse Practice, 11(7), 710-716.
فصلنامه پژوهش های کاربردی در علوم رفتاری/ 27
Cluley, V., Pilnick, A., & Fyson, R. (2022). Talking about learning disability: Discursive acts in managing an ideological dilemma. SSM - Qualitative Research in Health, 2(11), 88-97.
Fuchs, D., & Fuchs, L. S. (2006). Introduction to Response to Intervention: What, why, and how valid is it? Reading Research Quarterly, 41(1), 93–99
Harland, A., Swarbrick, C., & Haines, D. (2017). The impact of sensory integration groups on the participation of children and young people with learning disabilities: perceptions of therapiss and teaching saff. J Res Health Sci, 3(1), 1-10.
Kim, H., Carlson, A., Curby, T., & Winsler, A. (2016). Relations among motor, social, and cognitive skills in pre-kindergarten children with developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 53(1), 43-60
Liberman, A. M. (1999). The Reading Researcher and the Reading Teacher Need the Right Theory of Speech. Scientific Studies of Reading, 3(2), 95- 111.
Mailloux, Z., Parham, L., Roley, S., Ruzzano, L., & Schaaf, R. (2018). Introduction to the Evaluation in Ayres Sensory Integration® (EASI). Am J Occup Ther, 72(1), 1-7.
Mulligan, J., Woolcott, G., Mitchelmore, M., Busatto, S., Lai, J., & Davis, B. (2020). Evaluating the impact of a Spatial Reasoning Mathematics Program (SRMP) intervention in the primary school. Mathematics Education Research Journal, 32(1), 285-305.
Newcomer, P. L., & Hammill, D. D. (1997). Test of language development. Austin,TX: PRO-ED.
Nippold, M., & Scott, C. (2018). Expository discourse in children, adolescents and adults: Development and disorders. New York, NY: Psychology Press.
O'Connor, E., & Yasik, A. (2015). Using information from the reading recovery program within a response-tointervention framework. NASP Communique, 43(5), 32–36.
Poon-McBrayer, K. F. (2018). Practicing Responseto-Intervention Model: A Case of Leadership Practices. International Journal of Whole Schooling, 14(1), 154-171
Poon, K., Ho, M., Chou, K. (2022). Executive functions as mediators between socioeconomic status and academic performance in Chinese school-aged children. Heliyon, 8(10), 111-121.
Peñaloza, C., Martin, N., Laine, M., Fornells, A. (2022). Language learning in aphasia: A narrative review and critical analysis of the literature with implications for language therapy. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 141(11), 104-118.
Perelmutter, B., McGregor, K., Gordon, K. (2017). Assistive technology interventions for adolescents and adults with learning disabilities: An evidence-based systematic review and meta-analysis. Computers & Education, 114(12), 139-163.
Rajabi Fard, F., Esteki, M., Poushneh, K., & Alizadeh, M. (2014). Effectiveness of sensory learning programs in visual and perceptual skills of children with learning disabilities. International Journal of Psychology and Behavioral Research, 3(6), 517-525
Stone, L., Benoit, LMartin, A., & Hafler, J. (2022). Barriers to Identifying Learning Disabilities: A Qualitative Study of Clinicians and Educators. Academic Pediatrics, 27(1), 164-173.
Shemy, S., & Mohamed, N. (2017). Effect of sensory integration on motor performance and balance in children with developmental coordination disorder: a randomized controlled trial. International Journal of Therapies and Rehabilitation Research, 6(1), 1-9.
Semrud, M., Clikeman. (2015).Neuropsychological Aspects for Evaluating Disabilities
Learning Disabilites. Neuropsychological Aspects for Evaluating Learning Disabilities.
Journal of Learning Disabilities, 38(6), 563-8.
28 / مقایسه اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر پاسخ به مداخله و مداخله یکپارچگی…
Sisson, D., & Sisson, B. (2014). Targeted Reading Interventions for the Common Core: Grades K–3: Classroom-Tested Lessons That Help Struggling Students Meet the Rigors of the Standards. 1st edition, New York: Scholastic Teaching Resources.
Wilson, J., & Hunt, J. (2022). Marginalized within the margins: Supporting mathematics meaning making among students with learning disabilities. The Journal of Mathematical Behavior, 67(10), 982-994.