واکاوی علل شکاف جغرافیای دانشگاهی و نیازهای جامعه با مدل داده بنیاد

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 60، مهر 1402، صفحه 123-146   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی بنیادی

نویسندگان

روح الله اسدی^{* 1}؛ حانیه لقایا²

¹استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

چکیده
دانشگاه­های کارآفرین به‌عنوان نسل سوم باهدف تربیت نیروهای انسانی کارآفرین و ارتباط با صنعت در نیمه دوم قرن بیستم پا به عرصه ظهور گذاشتند و بسترسازی جهت اشتغال دانشجویان از رسالت‌های مهم دانشگاه‎‌ها به شمار می‌آید. با توجه به انتقادهایی که از عدم کارایی لازم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ازجمله جغرافیا در شرایط واقعی اشتغال و هم‌راستا نبودن پژوهش‌های جغرافیایی با نیازهای جامعه و احساس شکافی که در این مورد اظهار می‌شود، هدف این پژوهش بررسی علل شکاف جغرافیای دانشگاهی و نیازهای جامعه تعیین شد. لذا با استفاده از مدل‌های داده بنیاد و تریپل هلیکس این هدف دنبال شد. ضمن مصاحبه با 30 تن از اساتید، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان شاغل رشته جغرافیا و کدگذاری آن‌ها و در نظر گرفتن عناصر مدل پارادایمی (علی، زمینه‌ای، مداخله‌گر، راهبردها، پیامدها)، مقوله‌ها و زیر مقوله‌ها به هر یک از این شرایط منتسب و تشریح شد. نتایج نشان داد که از بین 94 مفهوم شناسایی‌شده در مصاحبه‌ها، در مراحل مختلف کدگذاری، به 32 مقوله و درنهایت به 10 مقوله اصلی کاهش یافت. مقوله مرکزی یا هسته، به‌عنوان «کالایی شدن دانش» شناسایی گردید. کالایی شدن دانش و دانشگاه، در کنار فرایندهای افزایش‌دهنده تقاضای آموزش و مدرک‌گرایی در جامعه، کمیت­گرایی را تقویت می‌کند. هم­چنین عوامل مداخله‌گر و زمینه‌سازی همچون جایگاه نامناسب جغرافیا در ساختار استخدامی کشور، عدم اعتماد و اعتقاد به پژوهش در حوزه اجرایی، به­روز نبودن سرفصل‌ها، ضعف آموزش و مهارت‌آموزی دانشجویان جغرافیا، باعث کاهش کیفی جریان آموزش و ضعف بازار کار رشته جغرافیا، باعث اقبال بیشتر بخش‌های دولتی و غیردولتی به رشته‌های هم‌جوار با جغرافیا شده است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: جغرافیای دانشگاهی؛ نیازهای جامعه؛ مدل داده بنیاد؛ مدل تریپل هلیکس

مراجع

منابع فارسی

 استراس، آنسلم؛ کوربین، جولیت ام. (1386). اصول روش تحقیق کیفی، نظریة مبنایی، رویه­ها و شیوه­هـا. ترجمـة محمدی، بیوک، تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

امیری فرح­آبادی، جعفر؛ ابوالقاسمی، محمود، قهرمانی، محمد. (1395). آسیب­شناسی فرایند سیاست­­پژوهی در نظام آموزش عالی ایران مطالعه­ای کیفی. فصلنامه مطالعات میان رشته­ای در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره 4، صص139-171.

انتظاری، یعقوب. (1395). آموزش عالی و قابلیت­های اشتغال فارغ التحصیلان. موسسه پژوهش و برنامه­ریزی آموزش عالی، شماره 31.

پرداختچی، محمدحسن؛ بازرگان، عباس، آراسته، حمیدرضا، مظفری، گشتاسب (1391). شکاف پاسخگویی بیرونی دانشگاه­ها از دیدگاه جامعه علمی. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، شماره 63.

آژانس تضمین کیفیت برای آموزش عالی. (1398).

جعفرنژاد، احمد؛ مهدوی، عبدالحمید، خالقی سروش، فریبا. (1384). بررسی موانع و ارایه راهکارهای توسعه روابط متقابل صنعت و دانشگاه در ایران. دانش مدیریت، شماره 71، صص41-62.

حاتمی­فر، خدیجه؛ کاکو جوبیاری، علی­اصغر، سرمدی، محمدرضا. (1392). مطالعات رضایت­مندی دانشجویان از ارائه خدمات در دانشگاه پیام نور. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، 19(4)، 117-139.

حیدری، زهرا؛ محمدی، رضا. (1394). ارزیابی کیفیت خدمات آموزش دانشگاه علم و فرهنگ براساس مدل سروکوآل از دیدگاه دانشجویان. فصلنامه مطالعات اندازه گیری وارزشیابی آموزشی، 5(11)، 119-142.

دانشگاه فردوسی مشهد. (1393). آشنایی با کارآفرینی و دانشگاه کارآفرین. نشریه داخلی معاونت طرح و برنامه. شماره 55.

ربانی خوراسگانی، علی؛ قاسمی، وحید، ربانی، رسول، ادیبی سده، مهدی، افقی، نادر. (1390). تحلیل جامعه شناختی شیوه­های تولید علم؛ تاملی در رویکردهای نوین. تحقیقات فرهنگی، سال 4، شماره4 پیاپی (16).

رضویان، محمدتقی؛ خزائی، مصطفی. (1390). اثرات پوزیتیویسم منطقی بر جغرافیا و برنامه­ریزی شهری نمونه شهرهای ایران از سال­های (1300 تا 1390). فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم­ انداز زاگرس، سال سوم،  شماره 10.

رمضانی، رضا. (1395). مشکلات کنونی دانشگاه­ها و نظام توسعه علمی کشور. فصلنامه علمی پژوهشی آموزش عالی ایران، سال 8، شماره 3.

سقایی، مهدی. (1385). آسیب­شناسی علم جغرافیا در ایران (مطالعه موردی: گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی). کنگره ملی علوم انسانی.

صادقی، مجتبی. (1393). آسیب‌­شناسی فلسفی دانش جغرافیا (درنگی در پژوهش‌های شهری). روش­ شناسی علوم انسانی،20(80)، 55-78.

ضرغامی، حمیدرضا. (1397). مروری بر الگوهای توسعۀ روابط دانشگاه، صنعت و دولت در جهت ارتقای نوآور. سیاست­نامه علم و فناوری، 8(2)، 103-112.

فائض، علی؛ شهابی، علی. (1389). ارزیابی و اولویت­بندی موانع ارتباط دانشگاه و صنعت (مطالعه موردی شهرستان سمنان). فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 4(2)، 97-124.

فتح اللهی، احمد؛ یمنی، محمد، صباغیان، زهرا، فراستخواه، مقصود، قاضی طباطبایی، محمد. (1394). تحلیل محتوای برنامه­های توسعه آموزش عالی با تمرکز بر تغییرات ساختاری و کارکردی استقلال نظام دانشگاهی. سیاست علم و فناوری، دوره 7، شماره 1، صص 27-42.

فراستخواه، مقصود. (1391). برنامه­ریزی آموزش عالی و چالش­های میان رشته­ای شدن. فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی آموزشی، 1(1)، 55-79.

قاسمی، حمید. (1400). مرجع پژوهش، چاپ دوم، ویراست هجدهم، تهران: اندیشه آرا.

قاسمی­راد، علیرضا. (1398). بررسی مشکلات دانشجویان در فعالیت­های پژوهشی و ارائه راه­حل مناسب. پژوهش­­های تربیتی، شماره 38.

قانعی­راد، محمد امین؛ مالجو، محمد. (1395). گزارش  نشست «نقد کالایی شدن دانش».

کیائی طالقانی، ناهید؛ زین­آبادی، حسن رضا، آراسته، حمیدرضا، عباسیان، حسین. (1398). تاملی بر علل موثر بر بروز کژ کارکردهای پژوهش در دانشگاه­ها و موسسات آموزش عالی. آموزش عالی ایران، شماره 41.

متقی، ابراهیم؛ عبداللهی، حسین. (1392). پوزیتیویسم منطقی و موضع انتقادی هابرماس بر آن. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 5(2)، 7-16.‎

مقدسی، ملیحه؛ مقدسی، پیام، بیجندی، محمدصادق. (1394). تحلیلی بر وضعیت شغلی فارغ­التحصیلان دانشگاهی و علل عدم جذب آنان. دومین کنفرانس بین­المللی پژوهش­های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی.

مهدوی مزده، محمد؛ بانک، مائده، زاهدی، محمدرضا، پورمسگری، مجید. (1392). تعیین شاخص­های تاثیرگذار در کارآفرین بودن دانشگاه­های دولتی ایران و رتبه­بندی دانشگاه­ها از این منظر. سیاست علم و فناوری، دوره 6، شماره1، صص 81-98.

واثق، محمود؛ محمدی، احد. (1399). نقد مبانی معرفتی مکتب پوزیتیویسم با تأکید بر علم جغرافیا. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 52(2)، 733-758.‎

References

Amiri Farahabadi, J., Abolghasemi, M., Ghahrani, M. (2017). Pathology of the political research process in Iran's higher education system, a qualitative study. Quarterly Journal of Interdisciplinary Studies in Human Sciences, Volume 8, Number 4, pp. 139-171. (In persian)

Cooke, P., Uranga, M. and Etxebarria, G. (1997). Regional innovation systems: institutional and organizational dimensions. Research Policy, 26 (4/5): 475-91.

Dye, T. R. (2016). Understanding Public Policy (15 ed). New York: Pearson. (In persian)

Etzari, Y. (2017). Higher education and employability of graduates. Higher Education Research and Planning Institute, number 31. (In persian)

Etzkowitaz, H. (2000). The future of the university and the university of the future: evolution of  ivory tower to entreneurial paradigm. Research Policy, 29,313-330.

Faiz, A., Shahabi, A. (2010). Evaluation and prioritization of barriers to university-industry communication (case study of Semnan city). Educational Leadership and Management Quarterly, 2(4), 97-124. (In persian)

Farinha, L., Ferreira, J., Gouveia, B. (2014). Networks of Innovation and Competitiveness: A Triple Helix Case Study. Journal of the Knowledge Economy, 1-17.

Farstakhah, M. (2014). Higher education planning and interdisciplinary challenges. Educational Planning Studies Quarterly, 1(1), 55-79. (In persian)

Fethullahi, A., Yemeni, M., Sabaghian, Z., Farastkhah, M., Gazi Tabatabai, M. (2016). Content analysis of higher education development programs with a focus on structural and functional changes in the independence of the academic system. Science and Technology Policy, Volume 7, Number 1, pp. 27-42. (In persian)

Ghasemi, H. (2021). Research reference. second edition, 18th edition, Tehran: Andishe Ara. (In persian)

Hatami Far, K., Kaku Jubiari, A. A., Sarmadi, M. R. (2014). Studies on students' satisfaction with the provision of services at Payam Noor University. Research and Planning Quarterly in Higher Education, 19(4), 117-139. (In persian)

Heydari, Z., Mohammadi, R. (2016). Evaluation of the quality of education services of the University of Science and Culture based on the Sercoal model from the students' point of view. Educational Measurement and Evaluation Quarterly, 5(11), 119-142. (In persian)

Jafaranjad, A.,  Mahdavi, A.,  Khaleghi Soroush, F. (2005). Examining obstacles and providing solutions for the development of mutual relations between industry and university in Iran. Knowledge of Management, No. 71, pp 41-62. (In persian)

Jimoh, O. A. and Danlami Sani, A. (2012). European. Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, ISSN 1450-2275 Issue 32.

Kiai Taleghani, N.,  Zainabadi, H. R., Arasteh, H., R., Abbasian, H. (2020). A reflection on the causes affecting the occurrence of skewed research functions in universities and higher education institutions. Iran's higher education, No. 41. (In persian)

Mahdavi Mazdeh, M., Bank, M., Zahedi, M. R., Pourmasgari, M. (2014). Determining the indicators influencing the entrepreneurship of Iran's state universities and ranking universities from this point of view. Science and technology policy, Volume 6, Number 1, pp. 81-98. (In persian)

Moghdisi, M.,  Moghdisi, P,  Bijandi, M. S.  (2015). An analysis of the job status of university graduates and the reasons for their lack of recruitment. The second international conference on new researches in management, economics and humanities. (In persian)

Motaghi, I., Abdullahi, H. (2013). Logical positivism and Habermas's critical position on it. Iranian Social Development Studies, 5(2), 16-7. (In persian)

Parshakov, P., Parshakov, P., Shakina, E.A., & shakina, E.A. (2018). With or with-out CU:a comparative study of efficiency of European and Russian corporate universities. Journal of Intellectual Capital, Vol. 19 (1).

Payer, M. H., Bazargan, A., Arasteh, H. R.,  Mozafari, G. (2012). The external accountability gap of universities from the point of view of the scientific community. Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education, No. 63. (In persian)

Qanei Rad, M. A., Maljo, M. (2016). Report of the meeting Criticism of the commodification of knowledge. (In persian)

Rabbani Khorasgani, A., Ghasemi, V., Rabbani, R., Adibi Sadeh, M.,  Horizi, N. (2011). sociological analysis of science production methods; A reflection on new approaches. Cultural research, year 4, number 4 consecutively (16). (In persian)

Ramezani, R. (2017). Current problems of universities and scientific development system of the country. Iranian Higher Education Research Quarterly, Year 8, Number 3. (In persian)

Razak, A. A., & Saad, M. (2007). The role of universities in the evolution of the Triple Helix culture of innovation network: The case of Malaysia. International Journal of Technology Management & Sustainable Development, 6(3): 211-225.

Razovian, M. T.,  Khazaei, M. (2011). The effects of logical positivism on geography and urban planning of Iranian cities from the years (1921 to 2011). Zagros landscape geography and urban planning quarterly, third year, number 10. (In persian)

Rhodes, F. (2004). Reinventing the university. In: Weber LE, Duderstadt JJ. Editors. Reinventing the University. London: Economica:3-13.

Sadeghi, M. (2014). Philosophical pathology of geography knowledge (delay in urban researches). Humanities methodology, 20(80), 55-78. (In persian)

Saqaki, m. (2006). Pathology of geography in Iran (case study: Department of Geography, Ferdowsi University. National Humanities Congress. (In persian)

Strauss, A., Corbin, J. (2008). Principles of qualitative research method, basic theory, procedures and methods. Translated by Mohammadi, Buick, Tehran: Publishing House of Human Sciences and Cultural Studies. (In persian)

Wathiq, M., Mohammadi, A. (2020). Criticism of the epistemological foundations of the positivism school with an emphasis on the science of geography. Researches of human geography, 52(2), 733-758. (In persian)

Zargham, H. (2018). An overview of the development patterns of university, industry and government ralations in order to promote innovation. Science and technology policy, 8(2),103- 112. (In persian)