شناسایی برنامه درسی سبز مبتنی بر ساحت‌های تعلیم وتربیت در آموزش‌وپرورش

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 64، شهریور 1402، صفحه 212-239   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

معصومه ریحانی شیروان¹؛ نازیا سادات ناصری^{* 1}؛ محبوبه سلیمان پورعمران²

¹گروه علوم تربیتی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²گروه علوم تربیتی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

چکیده

هدف: هدف از انجام این پژوهش، طراحی مدل برنامه درسی سبز مبتنی بر ساحت‌های تعلیم و تربیت در آموزش‌وپرورش بود.
روش: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ رویکردی، کیفی بود. مشارکت کنندگان مورد مطالعه در بخش کیفی، تعداد 25 نفر از خبرگان علمی، کیفی شامل اساتید و اعضای هیات علمی رشته علوم تربیتی، برنامه‌ریزی درسی و محیط‌زیست دانشگاه فرهنگیان، دانشگاه دولتی و دانشگاه آزاد استان خراسان شمالی و مدیران ارشد اداره کل آموزش‌وپرورش خراسان شمالی بودند که  به شیوه هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته و از روش دلفی جهت گردآوری داده‌ها استفاده شد. در تحلیل داده‌ها در بخش کیفی پژوهش از روش تحلیل تم یا تحلیل مضمون استفاده گردید. برای سنجش روایی از روش سه سویه سازی استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان داد ابعاد برنامه درسی سبز دارای چهار بعد (هدف، محتوا، روش تدریس و ارزشیابی) و ساحت‌های تعلیم و تربیت دارای 6 بعد (اعتقادی، عبادی و اخلاقی؛ اقتصادی و حرفه‌ای؛ علمی و فناوری؛ اجتماعی و سیاسی؛ زیستی و بدنی و زیبایی‌شناختی و هنری) می‌باشد. همچنین در خصوص رتبه‌بندی مؤلفه‌های برنامه درسی سبز و ساحت‌های تعلیم و تربیت در آموزش‌وپرورش مشخص شد با توجه به مقادیر بار عاملی بیشترین اولویت در بعد هدف (احترام به طبیعت) – محتوا (ایجاد نگرش چند وجهی)، روش‌های تدریس (محتوای تلفیقی و بین‌رشته‌ای)، ارزشیابی (ارزشیابی بر اساس ایده پردازی در حل مسائل زیست‌محیطی)، می‌باشد.
نتیجه گیری: ارتقاء فرهنگ محیط‌زیستی دانش آموزان به دلیل حساسیت سنی دانش آموزان دارای شرایط و ضوابط خاصی است و آموزش ارتقاء فرهنگ محیط‌زیستی دانش آموزان باید مسائل مختلفی را موردتوجه قرارداد.

در نتیجه ارتقاء فرهنگ محیط‌زیستی دانش آموزان به دلیل حساسیت سنی دانش آموزان دارای شرایط و ضوابط خاصی است و آموزش ارتقاء فرهنگ محیط‌زیستی دانش آموزان باید مسائل مختلفی را موردتوجه قرارداد.

کلیدواژه‌ها

مدل؛ برنامه درسی سبز؛ ساحت‌های تعلیم و تربیت؛ آموزش‌وپرورش

مراجع

احمدی مقدم، افسانه. سلیمان پورعمران، محبوبه. اسماعیلی شاد، بهرنگ. (1400)شناسایی مؤلفه‌های برنامه درسی سبز و ارائه الگوی مطلوب به منظور ارتقاء فرهنگ زیست‌محیطی دانش آموزان دوره دوم ابتدایی، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 23(9): 125-138.

اسفندیارپور، جمیله. مرادی، علی. جهانبخش، اسماعیل. (1399). رابطه بین کیفیت زندگی و هویت ملی با فرهنگ محیط‌زیستی (مورد مطالعه: شهر کرمان)، علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 17(2): 64-33.

جلایری لایین، زینب. جعفری ثانی، حسین. سعیدی رضوانی، محمود و نوغانی دخت، محسن. (1390). بومی‌سازی برنامه‌های درسی تحولی در نظام آموزش ایران، مجموعه مقالات اولین همایش ملی تحول بنیادین در نظام برنامه درسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد.

حبیبی، لیلا. صباغان، مریم. امام جمعه، محمدرضا. (1396). مطالعه تطبیقی آموزش شیمی سبز در برنامة درسی مدارس متوسطه (ایران و چهار کشور پیشرفته)،  نوآوری‌های آموزشی،16 (1): 67-90.

ذوالفقاری آقکهریز، هما. مهاجری، ماندانا. بهمنی، تینا و مشاری، محمد، (1399). بررسی میزان اثربخشی آموزش محیط‌زیست بر ارتقاء فرهنگ و رفع معضلات زیست‌محیطی در کودکان و نوجوانان مدارس شهر تهران، دومین کنفرانس مدیریت شهری و شهرسازی و معماری با رویکرد اقتصاد و عمران شهری، تبریز.

راد، سید ابراهیم. جباری، علیرضا. (1398). طراحی الگوی دانشگاه سبز برای دانشگاه فرهنگیان ایران، محیط‌زیست و توسعه پایدار، 8(2): 45-64.

سلیمان پور عمران، محبوبه. یارمحمدیان، محمدحسین. کشتی آرای، نرگس. (1395). بررسی مقایسه‌ای نظریات و رویکردهای برنامه درسی زیست‌محیطی، پژوهش در برنامه ریزی درسی، 13(48): 14-29.

سلیمیان ریزی، مینا. امینی، محمد. مدنی، سیداحمد. (1398). ارزیابی سواد زیست‌محیطی دانش آموزان و چالش‌های اجرایی آموزش محیط‌زیست در مدارس متوسطه، پژوهش‌های برنامه درسی، 9 (2): 288-313.

سند برنامه ملی درسی آموزش‌وپرورش. (1391). وزارت آموزش‌وپرورش ایران، تهران.

سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. (1390). وزارت آموزش‌وپرورش ایران، تهران.

شبیری، سیدمحمد. سرمدی، محمدرضا و شریفیان، شیوا. (1389). نیازسنجی و تعیین اولویت‌های آموزشی دانش‌آموزان و دبیران مقطع راهنمایی در زمینه محیط‌زیست، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 12 (4): 143- 150.

شورای عالی آموزش‌وپرورش (1390). مبانی نظری سند تحول بنیادین، تهران: شورای عالی وزارت آموزش‌وپرورش.

صالحی سیده صدیقه. فرخیان، فروزان. (1398). بررسی مهارت، رفتار و آگاهی محیط‌زیستی دانش‌آموزان دوره ابتدایی (مطالعه موردی شهر اندیکا)، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 22 (7): 6-20.

فاضلی، فائزه. مهدوی ایکدلو، فریده. (1398) بررسی وضعیت محتوای زیست‌محیطی موجود در کتاب‌های درسی علوم تجربی دوره آموزش عمومی، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست،21 (1): 227-243.

فتحی واجارگاه، کورورش. (1389). اصول و مفاهیم اساسی برنامه‌ریزی درس،. چاپ اول، تهران: انتشارات بال.

فرهادی، نوازالله. گرامی طیبی، زهرا. (1400). تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی متوسطة اول بر پایة ساحت‌های شش‌گانة تربیت در سند تحول بنیادین، علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 9(16): 151-177

کارگزار، معصومه. مهرمحمدی، محمود. طلایی، ابراهیم. شبیری، سید محمد. (1399). تربیت محیط‌زیستی و جایگاه آن در برنامه درسی دوره دوم ابتدایی نظام آموزشی ایران، آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، 9(2): 115- 99.

ماشاءاللهی نژاد، زهرا. جعفری ثانی، حسین. مهرام، بهروز. سعیدی رضوانی، محمود. جلایری لایین، شیوا. (1398). تحلیل محتوای برنامه درسی درس علوم تجربی دوره ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌های محیط‌زیست، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 16(4): 122-138.

محمدی بلبان آباد، علی. سیفی، محمد. ناطقی، فایزه. (1400). تدوین ملاک‌ها و نشانگرهای تربیت زیست‌محیطی در نظام آموزشی دوره ابتدایی ایران در افق 1404، آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، 10(2):99-115

موسوی، نجم‌ السادات‌. شریفیان ثانی، مریم. قائدامینی هارونی، غلامرضا. صنایع گلدوز، ساناز. درویشی، آذر. قمرزاد شیشوان، فاطمه. (1398). بررسی سطح دانش، نگرش و مهارت زیست‌محیطی مربیان پیش‌دبستانی شهر تهران، تعلیم و تربیت، ۳۵ (۱): ۱۲۸-۱۱۱

یارمحمدیان، محمدحسین. (1394). مبانی و اصول برنامه‌ریزی درسی، تهران: یادواره کتاب.

Acitya, S. P. (2022). Developing Reading Skills Through Green Curriculum Implementation as an Instructional Model, Journal of Teaching and Education, 4(1): 69-79.

Burns, H. (2011). Teaching for transformation: (Re) Designing sustainability courses based on ecological principles, Journal of Sustainability Education, 2 (4): 253-277.

Cannon, A. S., Keirstead, A. E., Hudson, R., Levy, I. J., MacKellar, J., Enright, M., ... & Howson, E. M. (2020). Safe and sustainable chemistry activities: fostering a culture of safety in K–12 and community outreach programs, Journal of Chemical Education, 98(1): 71-77.

Chakraborty, A., Singh, M. P., & Roy, M. (2018). Green Curriculum Analysis in Technological Education, International Journal of Progressive Education, 14(1): 122-129.

Febriasari, L K and Supriatna, N. (2017). Enhance Environmental Literacy through Problem Based Learning, International Conference on Mathematics and Science Education (ICMScE), and IOP Conf. Series, Journal of Physics, 16(3): 895-910.

Fien, J. (2005). Education For the environment: Critical curriculum Theorising and environmental education Geelong Victoria, Deakin university press.

Khajouie, E., Soltani, A., Esmi, K. (2020). A Comparative Study of Environmental Education in Iran’s Primary Schools Curriculum and Selected Countries, Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 8(2): 9-24.

Louw, W. (2013). Green curriculum: Sustainable learning at a higher education institution, International Review of Research in Open and Distributed Learning, 14(1):1-15.

Marouli Ch. (2002). Multicultural environmental education: theory and practice technical college of Greece, Journal of Environmental Education, 2 (3): 26-42.

Okaka, W. (2016). Developing Green University Curriculum Innovations for Sustainable Education in Africa‖, XI. European Conference on Social and Behavioral Sciences at Rome, Italy.

Okanovic, A; Jesic, J; Dakovic, V; Vukadinovic, S; Andrejevic Panic, A. (2021). Increasing University Competitiveness through Assessment of Green Content in Curriculum and Eco-Labeling in Higher Education, Sustainability, 13 (2): 712-728.

Simmons, D. A. (1989). More infusion confusion: A look at environmental education curriculum materials, The Journal of Environmental Education, 20(4):15-18.

YUAN, X., ZUO, J. & HUISINGH, D. (2013). Green universities in China–what matters? Journal of Cleaner Production, 61: 36-45.