فراتحلیل اثربخشی آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی

روانشناسی اجتماعی

دوره 11، شماره 68، شهریور 1402، صفحه 53-75   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا صمدی^{* 1}؛ زهرا گلی زاده²؛ لیلا میرزایی³

¹روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و تربیتی، دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان، تبریز ، ایران

²روانشناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی تبریز، تبریز، ایران

³روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، مرودشت: ایران

چکیده

عملکرد تحصیلی یک متغیر چند بعدی است که از عوامل متعددی تأثیر می‌پذیرد. یکی از مهم‌ترین این عوامل، راهبردهای تنطیم هیجان است. وجود پژوهش‌های متعدد در این حوزه لزوم انجام یک فراتحلیل یا پژوهش ترکیبی را مورد تأکید قرار می-دهد. هدف فراتحلیل حاضر دستیابی به نتیجه‌ای کلی و قضاوتی صحیح درباره میزان اثربخشی آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی یعنی خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، تأثیرات انگیزشی و برنامه‌ریزی (مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی فام و تیلور، 1991) است. این پژوهش با استفاده از تکنیک فراتحلیل و با یکپارچه کردن نتایج تحقیقات مختلف، اندازه اثر آموزش‌های تنظیم هیجان را مشخص می‌کند. جامعه مورد نظر، همه پژوهش‌های انجام گرفته از سال 1380 تاکنون است که تأثیر راهبردهای تنظیم هیجان را بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان با شاخص‌های مختلف سنجیده‌اند و در پایگاه‌های اطلاعاتی شامل پایگاه مجلات تخصصی نور (Noormags)، بانک اطلاعات نشریات ایران (Magiran)، پایگاه علمی جهاد دانشگاهی(SID) و مرکز اسناد و مدارک علمی ایران (Irandoc) قابل دسترس‌اند. پس از ارزیابی پژوهش‌ها براساس معیارهای ورود و خروج، 41 پژوهش از میان 55 پژوهش انتخاب و با نرم‌افزارهای CMA2و SPSS با استفاده از شاخصg هجز و تحلیل واریانس یک راهه تحلیل شدند. با انجام تحلیل حساسیت به منظور حذف مطالعات دارای سوگیری انتشار، 12 اندازه اثر نامتقارن، از مجموع 98 اندازه اثر به دست آمده، حذف و مقادیر اندازه اثر ترکیبی برای 86 اندازه اثر باقیمانده در مدل‌های ثابت و تصادفی محاسبه شد. این مقدار در مدل‌های ثابت و تصادفی به ترتیب 655/0 و 605/0 به دست آمد که معنادار بود. این نتایج نشان داد که آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر مؤلفه‌های عملکرد تحصیلی مؤثر است. براساس ملاک کوهن، میزان این تأثیر در هر چهار مؤلفه عملکرد تحصیلی متوسط است و از این میان اندازه اثر مربوط به خودکارآمدی بیشترین مقدار (684/0) و برنامه‌ریزی کمترین مقدار (386/0) را داراست. همچنین نتایج تحلیل واریانس حاکی از وجود تفاوت معنادار میان مؤلفه‌های خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، تأثیرات انگیزشی و برنامه‌ریزی است. به نظر می‌رسد که آموزش‌ راهبردهای تنظیم هیجان می‌تواند به عنوان روشی مناسب برای بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

تنظیم هیجان؛ عملکرد تحصیلی؛ خودکارآمدی؛ تأثیرات هیجانی؛ تأثیرات انگیزشی و برنامه ریزی

مراجع