مقایسه، بررسی و تحلیل دو نامه از قائم مقام فراهانی و امیر نظام گروسی با تأکید بر نظریۀ زبان شناسی اجتماعی راجر فالر

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 58، دی 1402، صفحه 202-225   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1957701.2484

نویسندگان

سروناز جاویدان¹؛ محمد علی گذشتی^{* 2}؛ علی اصغر حلبی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

موضوع مقالۀ حاضر، مقایسه، بحث، بررسی و تحلیل ویژگی‌های زبانی و جامعه شناختی، دو نامه یکی از قائم مقام فراهانی، با موضوعی بین دولتی و دیگری از امیر نظام گروسی، با موضوع مشکلات داخلی کشور، است. از آن­ جا که این نامه‌ها در چارچوب نظام ارتباطی قابل بررسی­ اند، آن‌ها را با نظریه ارتباطی یاکوبسن سنجیده‌ایم و از لحاظ پیوند زبان با آگاهی و جامعه، از نظریۀ راجر فالر که در یک نگاه اجمالی رهیافتی نقادانه برای تحلیل متون ادبی با بهره‌گیری از داده‌های دانش زبان­شناسی است، استفاده کرده‌ایم. در این نوشته، نامه‌ها از جهات مختلفی با هم سنجیده شده و برخی از مشابهت‌ها و مغایرت‌های آن‌ها، توضیح داده شده است. اطلاعات مربوط به موضوع مقاله با استفاده از روش کتابخانه ­ای به دست آمده و روش تحلیل این داده‌ها کیفی و تحلیلی بوده‌است. کوشیده ­ایم داده‌های تحلیل شده را در چارچوبی مشخص و زیر عنوان‌هایی معین قرار دهیم تا دسترسی به آن‌ها آسان‌تر صورت پذیرد. هدف از این بررسی نشان دادن طرز نگارش منشآت عصر قاجاریه و چگونگی محتوای اجتماعی و سیاسی آن‌ها بوده است. مهم‌ترین دستاورد نویسندگان این بوده است که طرز نگاه این دو نویسنده، که البته خود تابعی از طرز نگاه حکومت به مسایل داخلی و جهانی است، بر زبان آنان اثر گذاشته و سبب اختلاف آن دو شده است.

کلیدواژه‌ها

نامه؛ قائم مقام؛ امیر نظام گروسی؛ راجر فالر؛ زبان؛ جامعه‌شناسی

مراجع

کتاب‌ها آقا گل زاده، فردوس (1394) تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی. امیرنظام گروسی، حسن علی بن محمد صادق (1385) منشآت، به کوشش علی محمدی برنجه، تهران: سیب سبز. ایگلتون، تری (1368) پیش درآمدی بر نظریۀ ادبی، مترجم عباس مخبر، تهران: مرکز. بهار، محمد تقی (2535) سبک‌شناسی، جلد 3، تهران: پرستو. پین، مایکل، ویراستار (1382) فرهنگ اندیشۀ انتقادی، مترجم پیام یزدان جو، تهران: مرکز. حقیقت، عبدالرفیع (1378) شهیدان قلم و اندیشه، تهران: کوش. خزائل، حسن (1384) فرهنگ ادبیات جهان، تهران: نشر کلبه. دٌرپر، مریم (1396) سبک‌شناسی انتقادی، تهران: نشر علم. رستگار فسایی، منصور (1380) انواع نثر فارسی، تهران: سمت. ساغروانیان، سید جلیل (1369) فرهنگ اصطلاحات زبان‌شناسی، مشهد: نشر نما. شمیسا، سیروس (1378) سبک‌شناسی نثر، تهران: میترا. شمیسا، سیروس (1378) نقد ادبی، تهران: فردوس. عبادیان، محمود (1368) درآمدی بر سبک و سبک‌شناسی در ادبیات، تهران: جهاددانشگاهی. فتوحی رودمعجنی، محمود (1392) سبک‌شناسی، تهران: سخن. قائم مقام فراهانی، ابوالقاسم (1366) منشآت قائم مقام، تهران: شرق. کوش، سلینا (1396) اصول و مبانی تحلیل متون ادبی، مترجم حسین پاینده، تهران: مروارید. گورین، ویلفرد و دیگران (1370) راهنمای رویکردهای نقد اولی، مترجم زهرا میهن خواه، تهران: اطلاعات. سجودی، فرزان (1382) نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه. معین، محمد (1371) فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر. مکاریک، ایرناریما (1384) دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، مترجمان مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگاه.