سنتز فضاگزین 2،´2-آزان‌دی‌ایل‌دی‌فومارات‌ها و 2-بنزوئیل‌فومارات‌ها با کاتالیست تری فنیل‌فسفین: تهیه مشتق‌های داروی تکفیدرا

پژوهش های کاربردی در شیمی

مقاله 9، دوره 17، شماره 2، شهریور 1402، صفحه 91-98   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jacr.2023.1979025.2095

نویسندگان

سید جواد حسینی^* ؛ صفا علی عسگری

استادیارگروه شیمی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

چکیده

       واکنش بین تری­ فنیل­ فسفین، دی­ آلکیل ­استیلن­ دی ­کربوکسیلات و آمونیم استات در استونیتریل، در دمای اتاق و شرایط ملایم، منجر به تولید 2،´2-آزان­ دی ­ایل­ دی­ فومارات­ ها با بازده خوب شد. همچنین، واکنش بین تری­ فنیل­ فسفین، دی­ متیل استیلن­ دی­ کربوکسیلات و بنزآلدهیدها در دی­ کلرومتان در شرایط ملایم منجر به تولید مشتق­ های 2-بنزوئیل ­فومارات با بازده مناسب ­شد. در هر دو واکنش، تری­ فنیل­ فسفین در نقش کاتالیست با حمله هسته­ دوستی به کربن استیلنی، حدواسط 3،1-دوقطبی را تولید می ­کند و در مرحله پایانی واکنش به ­عنوان گروه ترک­ کننده خارج ­شد. هر دو واکنش به ­صورت فضاگزین بودند. از بین همپارهای فضایی ممکن تنها یک همپار جداسازی شد. ترکیب ­های سنتزشده که به­ عنوان مشتق ­های داروی تکفیدرا (دی­متیل فومارات) که در درمان بیماری ام­اس استفاده می­ شوند، با اهمیت هستند. ساختار فراورده ­ها با داده ­های طیف­ سنجی­ های تشدید مغناطیسی هسته ¹H (¹H NMR) و ¹³C (¹³C NMR)، فروسرخ تبدیل فوریه (FTIR)، تجزیه عنصری و پراش پرتو ایکس تک بلور مشخص شدند.
                                                         

کلیدواژه‌ها

تری فنیل فسفین؛ دی آلکیل استیلن دی کربوکسیالت؛ تتراآلکیل 2´؛ 2-آزان دی ایل دی فومارات؛ 2-بنزوئیل فومارات ها

مراجع

[1] Corbridge DE. Applications of phosphorous compounds. Phosphorus. an outline of its chemistry, biochemistry
and technology. 5th ed. Amsterdam: Elsevier Science; 1995.
[2] Yavari I, Adib M, Hojabri L. Vinyltriphenylphosphonium salt mediated serendipitous synthesis of
aryliminophosphoranes. Tetrahedron. 2002;58(36):7213-9. doi: 10.1016/S0040-4020(02)00788-3
[3] Engel R. Synthesis of carbon-phosphorus bonds. London: CRC press; 2003.
[4] Trost BM, Dake GR. Nucleophilic α-addition to alkynoates: A synthesis of dehydroamino acids. Journal of the
American Chemical Society. 1997;119(32):7595-6. doi: 10.1021/ja971238z
[5] Mosslemin MH, Anary-Abbassinejad M, Hassanabadi A, Mohebat M, Nateghi MR. Reaction between
triphenylphosphine and acetylenic esters or acetylenic ketones in the presence of mercaptoesters. Synthetic
Communications. 2009;39(19):3482-92. doi: 10.1080/00397910902778027
[6] Salehitabar L, Yavari I. One-pot synthesis of phosphorylsuccinates and triphenylphosphanylidenesuccinates
containing a thioamido group. Phosphorus, Sulfur, and Silicon and the Related Elements. 2018;193(11):731-9.
doi: 10.1080/10426507.2018.1506784
[7] Nair V, Vinod AU, Nair JS, Sreekanth AR, Rath NP. The reaction of cyclohexyl isocyanide and dimethyl
acetylenedicarboxylate with o-and p-quinones: A novel synthesis of iminolactones. Tetrahedron Letters.
2000;41(34):6675-9. doi: 10.1016/S0040-4039(00)01114-X
[8] Yavari I, Hekmat-Shoar R, Zonouzi A. A new and efficient route to 4-carboxymethylcoumarins mediated by
vinyltriphenylphosphonium salt. Tetrahedron Letters. 1998;39(16):2391-2. doi: 10.1016/S0040-4039(98)00206-8
[9] Yavari I, Adib M, Hojabri L. Vinyltriphenylphosphonium salt mediated synthesis of functionalized coumarins.
Tetrahedron. 2001;57(35):7537-40. doi: 10.1016/S0040-4020(01)00703-7
[10] Yavari I, Amiri R, Haghdadi M. Triphenylphosphine-mediated synthesis of 5-oxo-2, 5-dihydrofurans through
the reaction of dialkyl acetylenedicarboxylates and butane-2, 3-dione. Journal of Chemical Research.
2004;2004(11):766-7. doi: 10.3184/0308234043431546
[11] Yavari I, Khajeh-Khezri A, Halvagar MR. A Synthesis of Novel Perinaphthenones from acetylenic esters and
acenaphthoquinone–malononitrile adduct in the presence of triphenylphosphine. Synlett. 2018;29(15):2011-4.
doi: 10.1055/s-0037-1610253
[12] áSomarajan Nair J, Rath N. Triphenylphosphine promoted addition of dimethyl acetylenedicarboxylate to 1,2-
benzoquinones: Facile synthesis of novel γ-spirolactones. Journal of the Chemical Society, Perkin Transactions
1. 1997(21):3129-30. doi: 10.1039/A706272I
10
[13] Nair V, Sreekanth AR, Abhilash N, Biju AT, Devi BR, Menon RS, Rath NP, Srinivas R. Novel pyridinecatalyzed reaction of dimethyl acetylenedicarboxylate with aldehydes and N-Tosylimines: Efficient synthesis
of 2-Benzoylfumarates and 1-Azadienes. Synthesis. 2003;2003(12):1895-902. doi: 10.1055/s-2003-41000
[14] Lategan TW, Wang L, Sprague TN, Rousseau FS. Pharmacokinetics and bioavailability of monomethyl
fumarate following a single oral dose of Bafiertam™ (monomethyl fumarate) or Tecfidera® (dimethyl
fumarate). CNS drugs. 2021;35:567-74. doi: 10.1007/s40263-021-00799-9
[15] Linker RA, Haghikia A. Dimethyl fumarate in multiple sclerosis: Latest developments, evidence and place in
therapy. Therapeutic advances in chronic disease. 2016;7(4):198-207. doi: 10.1177/2040622316653307
[16] Blair HA. Dimethyl fumarate: A review in moderate to severe plaque psoriasis. Drugs. 2018;78:123-30. doi:
10.1007/s40265-017-0854-6
[17] RECOVERY Collaborative Group, Horby PW, Peto L, Staplin N, Campbell M, Pessoa-Amorim G, Mafham M,
Emberson JR, Stewart R, Prudon B, Uriel A. Dimethyl fumarate in patients admitted to hospital with COVID19 (RECOVERY): A randomised, controlled, open-label, platform trial. medRxiv. 2022:2022-09. doi:
10.1101/2022.09.23.22280285
[18] Azizian J, Hosseini J, Mohammadi M, Sheikholeslami F. Efficient route for the synthesis of highly substituted
pyrroles. Synthetic Communications®. 2010 Nov 3;40(23):3472-9. doi: 10.1080/00397910903457266
[19] Ali-Asgari S, Hosseini SJ, Pourshamsian K, Bagheri M, Naghizadeh E. Diastereoselective synthesis of stable
phosphorus yields by a three-component reaction between Ph3P and acetylenic esters in the presence of hydrazine
derivatives. Journal of Applied Chemical Research. 2014;8(4):65-73. dor: 20.1001.1.20083815.2014.8.4.7.3
[20] Baharfar R, Tajbakhsh M, Hamedaninejad A, Hosseini SJ. An efficient synthesis of substituted alkyl acrylates
using α-keto amides. Chinese Chemical Letters. 2008;19(2):175-9. doi: 10.1016/j.cclet.2007.12.014