بررسی بازتاب قابلیت از منظر ابن عربی در اشعار شاه داعی شیرازی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 15، شماره 56، آذر 1402، صفحه 74-96   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2023.1984333.1729

نویسندگان

سیده شهناز سلیمانی¹؛ امیدوار مالملی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه. ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران

چکیده

چکیده
ابن عربی یکی از پیچیده‌ترین افکار عرفانی-فلسفی را دارد. او در طرح مسائل گوناگون عرفانی غالباً از ساختاری دشوار و با اصطلاح پردازیهای نوین بهره می‌گیرد. یکی از این مسائل، طرح اعیان ثابته در عدم و به تبع آن قابلیت است. اعیان ثابته در نظام فکری ابن عربی و اخلاف او عبارت است از صور علمی اشیاء در علم او که قبل از تعیّن خارجی متوجه آنها شده است. این صور علمی و یا روح پدیده‌ها در علم الهی به صورت خوب و بد، بعدها در تعین خارجی تحقق پیدا می-کند. تحقق پیداکردن آنها بر اساس قابلیتی است که آنها دارند. یعنی اگر قابلیت و شایستگی بد بودن را داشت، آن آفریده بد خواهد شد و اگر شایستگی و قابلیت خوب را داشت، آن آفریده خوب خواهد بود. این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی نوشته شده در پی آن است که قابلیت را از نظر ابن عربی و شاه داعی شیرازی بررسی کند. نتایج حاکی از آن است که شاه داعی در این مسأله مثل بسیاری از مسائل عرفانی دیگر از ابن عربی پیروی کرده و همان دیدگاه را بیان کرده است.
کلیدواژه‌ها: ابن عربی، شاه داعی، قابلیت، اعیان ثابته

کلیدواژه‌ها

ابن عربی؛ شاه داعی؛ قابلیت؛ اعیان ثابته

مراجع

فهرست منابع

قرآن کریم.

ابن عربی، محی‌الدین (۱۳۸۶) فصوص الحکم. ترجمه و شرح محمدعلی موحد و صمد موحد. تهران: کارنامه.

ابوزید، نصر حامد (۱۳۸۶). چنین گفت ابن عربی. ترجمه: سید محمد راست‌گو. تهران: نی.

جامی، عبدالرحمن (۱۳۸۹). نقد النصوص فی شرح الفصوص. تصحیح: میلی‌ام چیتیک. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

چیتیک، ویلیام (۱۳۹۰). طریق عرفانی معرفت از دیدگاه ابن عربی. ترجمه: دکتر مهدی نجفی افرا. تهران: جامی.

خراسانی، شرف‌الدین (۱۳۸۵). ابن عربی. مندرج در دایره المعارف بزرگ اسلامی. ج ۴. تهران: دایره المعارف. صص ۲۸۴- ۲۲۶.

داعی. نظام‌الدین محمد (۱۳۳۹). مثنوی‌های شش‌گانه. تصحیح: محمد دبیر سیاقی. تهران: کانون معرفت.

داعی، نظام‌الدین محمد (۱۳۴۱). دیوان شاه داعی. تصحیح: محمد دبیر سیاقی. تهران: کانون معرفت.

رالف آستین (۱۳۸۴). چکیده فصوص الحکم. ترجمه: حسین مریدی. تهران: طه.

زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۹). ارزش میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر.

زمانی، کریم (۱۳۷۹). شرح جامع مثنوی معنوی. تهران: اطلاعات.

زمانی، کریم (۱۳۸۹). میناگر عشق. تهران: نی.

سجادی، سید جعفر (۱۳۷۸). فرهنگ علوم فلسفی و کلامی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

سجادی، سید جعفر (۱۳۷۹). فرهنگ معارف اسلامی. تهران: انتشارات کومش تهران.

سنایی، ابوالمجد مجدود (۱۳۸۲). حدیقه‌الحقیقه. تصحیح مریم حسینی. تهران: نشر مرکز دانشگاهی.

شریفی حسن پاشا و نسترن شریفی (۱۳۸۶). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات سخن.

شبستری، شیخ محمد (۱۳۹۰) گلشن راز. مقدمه و تصحیح و توضیحات: صمد موحد. تهران: طهوری.

قیصری، داوود (۱۳۹۰). شرح فصوص الحکم. ترجمه: محمد خواجوی. تهران: مولی.

نصر، سید حسین (۱۳۷۱) سه حکیم مسلمان. ترجمه: احمد آرام. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

نیکلسون، رینولد (۱۳۷۶). تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا. ترجمه: محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.