کنکاشی در نقاط قوت اندیشه‌ها و کارکردهای تصوّف و عرفان

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 77، مهر 1402، صفحه 99-118   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.706038

نویسندگان

محمد شریفانی¹؛ محمد معرفت^{* 2}

¹دانشیار گروه الهیات ومعارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، ایران.

²استادیار گروه الهیات ومعارف اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

چکیده

در این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و به کمک اسناد نوشتاری و تحقیق کاربردی نقاط قوت اندیشه‌ها و کارکردهای تصوّف و عرفان مورد کاوش و تحلیل قرارگرف­ه­است. هر مسلک و آیینی امکان دارد صاحب نقاط قوت یا منفی باشد. عرفان و تصوّف نیز از این قانون استثنا نیست. بررسی شاخص‌های عرفان و تصوّف مثبت، از دیدگاه دین اسلام و آموزه‌های اسلامی است. در این نوشتار به بررسی و واکاویِ چهار محور اخلاقی و تربیتی، اجتماعی و سیاسی، فرهنگی و هنری و مذهبی و فکری، به مثابه محورهای اصلیِ نقاط قوت و میراث مثبت تصوّف و عرفان پرداخته­شده­است؛ سپس دنباله‌ هر محور، ارزیابی و تحلیل مهم‌ترین ویژگی‌های مثبت عرفان آورده­شده­است. بی‌توجهی به ظاهر و رویگردانی از عادات گذشته، تطهیر و پاکسازی نفس، توسعه‌ آموزش و تربیت دینی، ریاضت مشروع و معقول، زهد و پارسایی، تسامح، سازش و رواداری مذهبی، خردورزی و عقلانیت، روش میانه‌روی و اعتدال، گسترش نیکوکاری و احسان اجتماعی، ایجاد شادی و نشاط، ادبیات و شعر، خطاطی و خوشنویسی، غنی‌سازی فرهنگی و گسترش هنر، موسیقی، پایبندی به آداب طریقت، شریعت‌محوری و ولایت‌پذیری از مهم‌ترین میراث مثبت محورهای یادشده هستند. نگارنده تأکیددارد به­دلیل وجود بعضی از آسیب‌ها و آفت‌های تصوّف و عرفان، نباید به­طور کلی تصوّف و عرفان را ناپسند دانست و نباید مانعِ انتشار نقاط قوت و مقبول آن شد.

کلیدواژه‌ها

تصوّف؛ عرفان؛ نقاط قوت؛ عرفان مثبت؛ میراث مثبت عرفان

مراجع