بررسی تعارضات اجتماعی ناشی از سوء آمایش جمعیت در کلانشهرهای ایران

آمایش محیط

دوره 16، شماره 61، شهریور 1402، صفحه 133-154   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فاطمه دولتی¹؛ مجید شمس^{* 2}؛ بهمن کارگر³

¹دانشجوی دکتری تخصصی رشته جغرافیا و برنامه ریزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد تمام و عضو هیئت علمی واحد ملایر , دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

³(استادیار دانشگاه علوم انتظامی، تهران، ایران)

چکیده

جمعیت و ابعاد گوناگون آن همواره ذهن سیاست‌گذاران و صاحبنظران را به خود معطوف داشته است. رشد طبیعی جمعیت حاصل میزان موالید و مرگ ومیر است. مهاجرت و جابجایی تأثیر بسزایی در افزایش یا کاهش تحولات آمایشی جمعیت خواهد داشت. حاشیه نشینی و ایجاد سکونتگاه‌های غیررسمی، افزایش نرخ زمین و مسکن، تخریب محیط زیست، مصرف بی‌رویه آبهای زیرزمینی، کاهش سرانه فضای سبز، ترافیک و آلودگی هوا، تولید پسماند شهری و دفع نامناسب آن، فرسایش خاک، آلودگی‌های صنعتی همه از جمله معضلات، چالش‌ها و تعارضات به‌وجود آمده ناشی از افزایش و تمرکز جمعیت درکلانشهرهای کشور می‌باشند. بر مبنای روش، این تحقیق از نوع آماری کتابخانه‌ای(توصیفی – تحلیلی) می‌باشد. مطابق با چارچوب نظری تحقیق، تمامی مؤلفه‌ها در دو سطح جهانی و کشوری با محوریت ایران بررسی و اطلاعات مورد نیاز گردآوری و نقاط قوت و ضعف پژوهش شناسایی شد. جهت غربالگری واولویت‌بندی از مدل رتبه و اندازه و الگوریتم منحنی لورنز استفاده گردید. ابتدا اطلاعات جمع‌آوری شده از طریق نرم‌افزار اکسل تحلیل و سپس توسط منحنی لورنز تبدیل به نمودار عددی گردید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که همزمان با رشد و تمرکز جمعیت درکلانشهرها، توسعه و پیشرفت به موازات آن شکل نگرفته و در بین طبقات و سطوح مختلف جامعه اختلافات و تعارضاتی ایجادگردیده که ناشی از ازدحام و تحرکات جمعیت و عقب ماندگی توسعه در شهرها و کلانشهر‌ها می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

تعارضات اجتماعی؛ جمعیت؛ آمایش؛ کلانشهرهای ایران

مراجع

1. اعتماد،گ . 1369. مالکیت مسکن وتأثیرآن در سازمان یابی فضای شهری، مجله معماری و شهرسازی، شماره 9.

2. جلالیان، ح و همکاران. 1394. عوامل مؤثر در تحولات جمعیتی و کالبدی سکونتگاههای پیرامون کلانشهرها و پیامدهای آن مورد مطالعه شهر قرچک، فصلنامه پژوهش‌های بوم شناسی شهری.
3. جوزی، ع و همکاران. 1393. .مبانی آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی منطقه ای، انتشارات علم کشاورزی.
4. حبیبی، ل. مهرابادی. م. 1389، مقاله آینده پژوهی و آینده کلانشهرها با تأکید بر کلانشهر تهران. فصلنامه جغرافیا وبرنامه‌ریزی شهری چشم انداز زاگرس. سال دوم. شماره 6.
5. حسامیان، ف وهمکاران. 1388. شهرنشینی در ایران. انتشارات آگاه.
6. خبرگزاری ایمنا. 1400 . مهم‌ترین چالش‌های جمعیتی ایران چیست. گزارش خبر.
7. زارع، ب . 1393. جمعیت شناسی اقتصادی و اجتماعی. انتشارات سمت.
8. زیاری، ک. 1389. چالش‌های ژئوپلتیکی توسعه نامتوازن نواحی ایران در مقطع زمانی 1375-1385.
9. زیاری، ک. 1388. بررسی تحولات جمعیتی و سکونتی در شهر قشم تا افق 1405. نشریه مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه ای. پاییز 1384.
10. سرور، ر . 1401 . مقاله سند ملی آمایش سرزمین.
11. سرمت، ب و زالی، ن. 1389. انتظام فضایی شبکه شهری و برنامه‌ریزی جمعیتی در افق 1400، مطالعه موردی آذربایجان، فصلنامه مطالعات راهبردی.
12. شیخی، م. 1380 . جمعیت شناسی اقتصادی و اجتماعی. شرکت سهامی انتشار.
13. صرافی، م. مبانی برنامه‌ریزی توسعه‌ای منطقه‌ای، دفتر آمایش برنامه‌ریزی منطقه‌ای.
14. عارفی، م . 1394. بررسی توسعه نامتوازن و تحولات آن در نواحی جغرافیایی ایران( مورد مطالعه استان لرستان) فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط. شماره 16.
15. عباسی شوازی، م. 1396. تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران، موسسه مطالعات و مدیریت جامع تخصصی جمعیت کشور.
16. قدیری معصوم، م. 1391. تحرکات جمعیت در نواحی جغرافیایی ایران و پیامدهای آن. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی. دوره 45.
17. کازان، تولید دانش بنیان، سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران، mfa.ir
18. لوکاس، د . میر، پ . 1393. درآمدی بر مطالعات جمعیتی، ترجمه : حسین محمودیان. انتشارات دانشگاه تهران.
19. مرتضوی تبریزی، م . 1383. مهاجرت روستاییان به شهرها و تأثیرات اقتصادی، سیاسی آن در دوران پهلوی دوم. مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
20. مرکز آمار ایران .1396. تقسیمات کشوری.
21. مرکز آمار ایران از سرشماری سال 95 . 1396 . سه تحول جمعیتی. دنیای اقتصاد. شماره 4202.
22. مشهدی زاده دهاقانی، ن . 1386. تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران. انتشارات علم و صنعت ایران.
23. منتظر، ف . 1394. سنجش تحولات جمعیتی و سکونتی در شهرستان جلفا تا سال 1395. اولین کنگره بین‌المللی زمین، فضا و انرژی پاک.
24. نظریان، ا . 1374. جغرافیای شهری ایران. پیام نور.
25. Bharie, J .1969, A note on the population of Iran, 1900-1,22(2):273 – 279.
26. Hrington ,J (1989). Planning Processes, an Introduction for Geographers: London Combridge University Press.